Ấn Độ đã mua hệ thống phòng không S-400 của Nga. Ảnh: Getty Images/Kommersant/
Nga và Ấn Độ vừa thực hiện một bước đi nhỏ nhưng vô cùng quan trọng đối với hoạt động đầu tư và thương mại phi đô-la: ngày 25/3, Ngân hàng Dự trữ Ấn Độ đã cho phép Nga đầu tư số tiền nội tệ bán vũ khí cho Ấn Độ vào các trái phiếu doanh nghiệp của nước này.
Theo tờ Asia Times, hợp đồng mua bán vũ khí bằng nội tệ Nga - Ấn đã khởi đầu cuộc xung đột với hệ thống đô-la Mỹ.
"Vết rạn" nhỏ, ý nghĩa lớn
Tài khoản của Nga tại Ngân hàng Trung ương của Ấn Độ rất nhỏ, với số dư chỉ 262 triệu USD, nhưng lợi thế tiềm năng với cả hai nước là rất lớn. Ấn Độ sẽ thanh toán cho một trong những mặt hàng nhập khẩu quan trọng nhất của mình - vũ khí Nga - bằng nội tệ và Nga sẽ đầu tư số tiền thu được vào một thị trường tài chính an toàn trước các lệnh trừng phạt.
Theo Bloomberg, Ấn Độ đã thay đổi các quy định về vay thương mại nước ngoài để phù hợp với đề xuất của Nga. Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) và Nhật Bản đã phong tỏa dự trữ của Ngân hàng trung ương Nga cũng như tài sản của các nhà tài phiệt Nga sau khi Moskva mở chiến dịch tấn công Ukraine vào ngày 24/2.
Danh sách vũ khí Nga bán cho Ấn Độ và số lượng đã chuyển giao trong giai đoạn 2016-2020. (Nguồn Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm
Đó là một vết rạn nhỏ nhưng có ý nghĩa lớn trong khuôn khổ hệ thống dự trữ USD. Saudi Arabia cũng được cho là sẽ chấp nhận thanh toán bằng nhân dân tệ cho các đơn hàng dầu xuất sang Trung Quốc, khách hàng lớn nhất của nước này.
Điều đó ngụ ý rằng, Saudi Arabia sẽ duy trì một phần đáng kể dự trữ của mình bằng tiền Trung Quốc, có thể theo một thỏa thuận giống như thỏa thuận vừa qua giữa Ấn Độ và Nga về tái đầu tư số tiền bán vũ khí.
Sau khi dự trữ của Nga ở nước ngoài bị phong tỏa, Saudi Arabia đã rất dè chứng với việc cất giữ của cải của mình ở những nơi mà Mỹ và các chính phủ phương Tây có thể kiểm soát. Việc đa dạng hóa nguồn dự trữ, với nhân dân tệ, là một giải pháp thay thế hợp lý.
Trong khi đó, Nga đã yêu cầu thanh toán các lô hàng khí đốt đến các quốc gia “không thân thiện” bằng đồng nội tệ rúp (ruble), buộc các khách hàng khí đốt châu Âu phải mua đồng rúp trên thị trường mở. Nhờ thế, đồng rúp Nga đã tăng từ mức thấp 140 rúp/USD vào ngày 8/3 lên 100 rúp/USD vào 25/3.
Sau khi Mỹ, châu Âu và Nhật Bản phong tỏa hơn một nửa trong tổng số 630 tỷ USD của Nga, Moskva có rất ít nơi an toàn để biến nguồn thu từ dầu và khí đốt thành đô-la Mỹ và rúp. Và bằng cách chấp nhận thanh toán bằng đồng rúp, Nga đã giữ được tỉ giá hối đoái và giảm áp lực lạm phát gia tăng do nội tệ mất giá.
Nga và Ấn Độ bắt đầu giao dịch vũ khí bằng nội tệ của nhau.
Vị thế trung tâm của USD lung lay?
Các lệnh trừng phạt chống Nga được Goldman Sachs dự báo sẽ khiến nền kinh tế nước này sụt giảm 10%, sau đó sẽ tăng trưởng 3-4% trong năm 2023 và 2024
Với doanh thu bán dầu và khí đốt ước tính khoảng 1,1 tỷ USD mỗi ngày, Nga có thể sẽ chứng kiến thặng dư tài khoản vãng lai tới 200 tỷ USD trong năm nay, cao hơn một chút so với mức thặng dư niên hóa 165 tỷ USD trong quý 4 / 2021.
Lúc này, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), tổ chức tài chính quốc tế được thành lập vào năm 1944 nhằm quản lý tiền tệ thế giới theo một tiêu chuẩn kết hợp giữa vàng và đô-la Mỹ, đang phải lo lắng. Quy định “vàng bản vị” của tiêu chuẩn này được bãi bỏ vào năm 1971, khi Mỹ đơn phương ngừng thanh toán cho khoản thâm hụt vãng lai của mình trong các giao dịch vàng. Tuy nhiên vai trò trung tâm của đồng đô-la Mỹ thì đã được tái khẳng định vào năm 1974, khi Saudi Arabia và các nhà sản xuất dầu ở Vùng Vinh khác đồng ý duy trì giao dịch dầu lửa bằng USD để đổi lại đảm bảo an ninh từ Mỹ.
Nhưng tất cả điều đó có thể thay đổi – IMS cảnh báo trên website của mình hôm 15/3. “Chiến tranh có thể thay đổi căn bản trật tự địa chính trị và kinh tế toàn cầu nếu thương mại năng lượng thay đổi; chuỗi cung ứng được định hình lại, mạng lưới thanh toán bị phân mảnh, và các quốc gia xem xét lại đồng tiền dự trữ của họ”.
Một chỉ dấu cho những nghi ngờ về vai trò dự trữ trung tâm của đồng đô-la Mỹ là giá vàng tăng. Giao dịch vàng thường gắn chặt với lợi tức của các loại chứng khoán được Bộ Tài chính Mỹ bảo đảm chống lạm phát. Cả hai đều nhằm phòng ngừa trước cú sốc lạm phát và mất giá đồng tiền.
Tổng thống Putin và Thủ tướng Ấn Độ Modi chào hỏi khi gặp tại New Delhi, ngày 6/12/2021. Ảnh: AP
Bộ Tài chính Mỹ hôm 24/3 cho biết các lệnh trừng phạt hiện tại nhằm ngăn cản Nga bán vàng dự trữ (trị giá khoảng 40 tỉ USD) với giá thị trường hiện tại là khoảng 1.960 USD/ounce. Truyền thông đã dự báo về lệnh phong tỏa dự trữ vàng Nga, nhưng hóa ra điều này hoàn toàn sai lệch. Nga không cần phải bán vàng để lấy tiền mặt, vì họ đang thu 1,1 tỉ USD mỗi ngày từ bán năng lượng!
Các ngân hàng trung ương thực hiện giao dịch bên ngoài hệ thống USD, như Nga, Ấn Độ, có thể sử dụng vàng để thanh toán. Nếu Nga xuất khẩu sang Ấn Độ nhiều hơn Ấn Độ xuất khẩu tới Nga theo các hợp đồng thanh toán nôi tệ, Moskva có thể đầu tư tiền vào tài sản của New Delhi - theo thỏa thuận mới với Ngân hàng dự trữ Ấn Độ. Đổi lại, Ấn Độ cũng có thể bán vàng cho Nga để thanh toán khoản chênh lệch.