Sự phát triển đáng kinh ngạc
"Dạo bước quanh Hà Nội - thủ đô của Việt Nam - bạn có thể cảm nhận được nguồn năng lượng tuôn chảy từ mọi hướng. Người người tham gia giao thông bằng xe máy để đi học, đi làm; mua và bán mọi thứ từ điện thoại di động tới đồ ăn tại vô vàn những cửa hàng nhỏ."
"Việt Nam giàu sức trẻ, đang phát triển mạnh mẽ và dường như có thể khiến mọi thứ trở thành hiện thực," tác giả Peter Vanham dành nhiều lời ca ngợi tích cực cho sự đi lên của Việt Nam trong phần đầu của bài viết đăng tải trên website của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF).
Sau đó, ông Vanham đặt ra câu hỏi: "Mới 30 năm trước, đất nước Việt Nam còn là một trong những quốc gia nghèo nhất thế giới. Phép màu nào đã đưa quốc gia châu Á này lọt vào ngưỡng các nước có thu nhập trung bình nhanh tới vậy?"
Khi chiến tranh kết thúc vào năm 1975, kinh tế Việt Nam bắt đầu dần hồi phục. Tới giữa những năm 1980, GDP đầu người vẫn chỉ ở ngưỡng 200-300 USD. Nhưng từ năm 1986, sau khi chính phủ ban hành chính sách "Đổi Mới" về chính trị và kinh tế, phát triển “nền kinh tế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa”, tình hình đã có nhiều nét khả quan hơn.
Ngày hôm nay, Việt Nam là một trong những ngôi sao sáng trên thị trường mới nổi. Mức tăng trưởng GDP từ 6-7%/năm, giá trị xuất khẩu gần như ngang bằng tổng GDP. Bất kì thứ gì, từ đồ thể thao Nike cho tới điện thoại thông minh Samsung cũng đều được sản xuất tại Việt Nam.
Trả lời Financial Times, Sheng Lu, Phó Giáo sư tại Đại học Delaware, cho biết Việt Nam đã thành công bởi có rất ít nhân lực và cơ sở sản xuất nhàn rỗi tại đất nước này.
Nguyên nhân thúc đẩy sự thay đổi
Vậy kì tích đã xảy ra như thế nào? Theo các nhà phân tích từ Ngân hàng Thế giới (WB) và viện nghiên cứu Brookings, sự phát triển kinh tế của Việt Nam có thể được lí giải bởi ba nguyên nhân chính:
"Thứ nhất, Việt Nam đã mau chóng tận dụng điểm mạnh của tự do hóa thương mại. Thứ hai, Việt Nam đã kết hợp tự do hóa bên ngoài với cải cách trong nước thông qua việc giảm thiểu quy định và tối ưu hóa chi phí doanh nghiệp. Cuối cùng, Việt Nam đã đầu tư rất mạnh mẽ vào nguồn nhân lực và vốn, chủ yếu thông qua đầu tư công".
Để giải thích cho nguyên nhân đầu tiên, các nhà phân tích chỉ ra một loạt những thỏa thuận thương mại tự do Việt Nam đã kí trong 20 năm qua. Năm 1995, Việt Nam tham gia khu vực thương mại tự do ASEAN.
Năm 2000, Việt Nam kí thỏa thuận thương mại tự do với Mỹ, và năm 2007 quốc gia này gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO). Từ đó, một loạt thỏa thuận thương mại được Việt Nam kí kết với Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản và Hàn Quốc. Và chỉ mới đây thôi, Hiệp định Đối tác Xuyên Thái Bình Dương (TPP) sửa đổi cũng đã được thông qua.
Hiệu quả tích lũy của các thỏa thuận trên đã dần giảm bớt thuế quan trên cả hàng nhập khẩu và hàng xuất khẩu tới Việt Nam.
Hiệu quả tích lũy của các thỏa thuận trên đã dần giảm bớt thuế quan trên cả hàng nhập khẩu và hàng xuất khẩu tới Việt Nam. Nguồn: Brookings Future Developments
Chủ trương hướng về nền kinh tế mở còn bao gồm những cải cách trong nước. Năm 1986, Việt Nam ban hành Luật Đầu tư Nước ngoài, tạo điều kiện cho các công ty nước ngoài gia nhập thị trường Việt Nam.
Báo cáo của hãng luật Baker & McKenzie năm 2016 cho biết bộ luật đã được sửa đổi nhiều lần kể từ khi được ban hành, góp phần giảm thủ tục hành chính và tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.
Những nỗ lực của Việt Nam đã được ghi nhận trên các bảng xếp hạng thế giới. Trong báo cáo về mức độ cạnh tranh toàn cầu của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, Việt Nam đã tăng từ vị trí thứ 77 năm 2006 lên vị trí thứ 55 trong năm 2017.
Trong khi đó, Việt Nam từ vị trí thứ 104 năm 2007 đã tăng lên vị trí thứ 68 trong năm 2017 về mức độ thuận lợi trong kinh doanh.
Năm ngoái, Ngân hàng Thế giới đánh giá Việt Nam đã có nhiều thành tựu trong mọi mặt, từ triển khai hợp đồng, tăng cường tiếp cận tín dụng, đóng thuế và phát triển thương mại xuyên biên giới.
Cuối cùng, Việt Nam đầu tư rất nhiều vào nguồn nhân lực và cơ sở hạ tầng. Với dân số gia tăng nhanh chóng - 95 triệu dân tính tới năm 2018, hơn một nửa dân số dưới 35 tuổi - Việt Nam đã đầu tư một khoản khổng lồ vào giáo dục.
Nhưng không chỉ có vậy, Việt Nam còn đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở hạ tầng, đảm bảo khả năng tiếp cận internet với giá rẻ cho người dân. Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã gõ cửa các quốc gia Đông Nam Á, và cơ sở hạ tầng cho IT chính là bước chuẩn bị then chốt.
Thành tựu đạt được
Những khoản đầu tư này đã giúp Việt Nam gặt hái nhiều trái ngọt. Với cơ sở hạ tầng đầy đủ và những chính sách thân thiện, Việt Nam đã trở thành trung tâm của vốn đầu tư nước ngoài. Các công ty điện tử của Nhật Bản và Hàn Quốc như Samsung, LG, Olympus Pioneer cũng như hàng loạt các công ty châu Âu và Mỹ khác đã "đổ bộ" thị trường Việt Nam.
Tới năm 2017, theo Financial Times, Việt Nam là quốc gia xuất khẩu quần áo lớn nhất khu vực và là nhà xuất khẩu đồ điện tử lớn thứ hai (chỉ sau Singapore).
Kinh tế cũng theo đó mà phát triển vượt bậc. Từ năm 2010, GDP của Việt Nam luôn vượt qua mốc 5%, và chạm đỉnh 6.8% vào năm 2017. Với tỉ lệ tăng trưởng kinh tế nhanh chóng, Việt Nam đã trở thành nước có thu nhập trung bình. Từ ngưỡng GDP đầu người 230 USD vào năm 1985, con số hiện tại đã gấp hơn 10 lần vào năm 2017 (2.343 USD/1 năm).
Thu nhập bình quân đầu người tại Việt Nam đã tăng hơn 10 lần. Ảnh: Google, World Bank
Trong bối cảnh căng thẳng thương mại toàn cầu đang có chiều hướng gia tăng, Việt Nam cần có những sự chuẩn bị vững vàng hơn. Khi Mỹ áp thuế trị giá hàng trăm tỉ USD lên các mặt hàng Trung Quốc, nhiều công ty Trung Quốc đã cân nhắc chuyển cơ sở về những quốc gia như Việt Nam.
Các nhà đầu tư - cả trong lẫn ngoài nước - đều nhận ra sự phát triển nhanh chóng tại Việt Nam cũng như sức tiêu dùng hàng hóa và dịch vụ đầy tiềm năng tại đây. Điều đó có nghĩa rằng một ngày, thay vì những "hằng hà sa số" các cửa hiệu nhỏ và vô số xe máy trên đường, hình ảnh Việt Nam sẽ khác nhiều với những trung tâm thương mại cỡ lớn và người dân đều đi ô tô.
Ở thời điểm hiện tại, Việt Nam vẫn đang phát triển với tốc độ riêng và theo cách thức riêng của quốc gia này.