Chân dung Thượng Quan Uyển Nhi trong phim ảnh hay lịch sử Trung Quốc thường hiếm khi được các học giả ghi nhận tài năng hay sự tháo vát, mà chỉ nhấn mạnh vào chi tiết bà là mỹ nhân ưa nịnh, chung tình nhân với Võ Tắc Thiên và tham gia vào các phe phái đấu đá trong cung.
Tuy nhiên, khi một lăng mộ lớn được phát hiện gần sân bay Hàm Dương ở thủ phủ Tây An, tỉnh Thiểm Tây vào tháng 6/2013, lịch sử về Thượng Quan Uyển Nhi, người phụ nữ nổi tiếng triều Đường ở Trung Quốc, mới dần hé lộ.
Nữ diễn viên Như Bình thủ vai Thượng Quan Uyển Nhi trong bộ phim Võ Tắc Thiên công chiếu năm 1995. (Ảnh: Baidu)
Thượng Quan Uyển Nhi sinh năm 664 tại Sơn Châu, tỉnh Hà Nam, miền trung Trung Quốc ngày nay. Theo truyền thuyết, mẹ của bà là Trịnh Thị, trước khi sinh con, bà mơ thấy một người khổng lồ đưa cho cái cân và phán: "Hãy cầm lấy cái này và bình lượng nhân sĩ trong thiên hạ" . Vì câu nói này mà Trịnh Thị cho rằng đứa trẻ sẽ là con trai, tài năng phi thường. Bà không vui khi đứa trẻ sinh ra là con gái, kèm lời tiên đoán trở thành "chiếc cân" đo lường nhân sĩ thiên hạ.
Phụ thân cùng ông nội của Thượng Quan Uyển Nhi đều làm quan trong triều nhà Đường, nhưng bị thái hậu Võ Tắc Thiên bức chết. Oái ăm thay, 10 năm sau, Thượng Quan Uyển Nhi được Võ Tắc Thiên đưa vào triều, để bà ngồi cạnh trong các cuộc họp quan trọng, ghi chép nội dung. Khi quyền lực của Võ Tắc Thiên ngày một lớn mạnh, đã bổ nhiệm Thượng Quan Uyển Nhi phụ trách đội nữ quan, giao soạn chiếu thư, cho phép tham gia công việc quân sự và triều chính.
Võ Tắc Thiên nắm quyền lực tối cao trong gần 50 năm, từ 656 tới 705. Đây là kỷ nguyên chưa từng có trong lịch sử Trung Quốc, khi phụ nữ nắm giữ các vị trí quan trọng trong triều đình và Thượng Quan Uyển Nhi trở thành tể tướng.
Con gái Võ Tắc Thiên là Công chúa Thái Bình cũng có ảnh hưởng to lớn trong triều. Phụ nữ quý tộc thời đó thường đi dạo, ca hát, nhảy múa bên ngoài, tham gia các hoạt động như săn bắn, chạy nhảy. Họ thường búi tóc cao, cài trâm đính tua rua, mặc trang phục để hở nửa ngực. Họ cũng uống rượu, làm thơ trong tửu lâu, tháp tùng phụ thân hay anh trai tới vùng biên. Họ có thể làm mọi hoạt động mà phụ nữ quý tộc thời Tống, Minh và Thanh không thể làm.
Đồ vật đáng chú ý nhất trong lăng mộ Thượng Quan Uyển Nhi là văn bia bằng đá 1.000 năm tuổi, chạm khắc tinh xảo hoa mẫu đơn, kim ngân và những con vật được coi là điềm lành trong văn hóa Trung Quốc. Ở giữa là văn bia 982 ký tự tưởng nhớ Thượng Quan Uyển Nhi, đại thần trong triều đình Võ Tắc Thiên ở thế kỷ thứ 7. Nội dung trên văn bia cho thấy sự thật khác hẳn những gì người ta hiểu lầm lâu nay về Thượng Quan Uyển Nhi.
Bia mộ Thượng Quan Uyển Nhi. (Ảnh: China News)
Từ khi Võ Tắc Thiên qua đời năm 705 tới khi cháu trai Lý Long Cơ lên ngôi Đường Huyền Tông năm 712 là quãng thời gian loạn lạc. Con trai thứ ba của Võ Tắc Thiên là Đường Trung Tông qua đời năm 710 sau 5 năm lên ngôi, nhiều tin đồn cho rằng ông bị chính vợ mình là Ngụy hoàng hậu đầu độc.
Sử sách Trung Quốc lâu nay cho rằng Thượng Quan Uyển Nhi đã đứng về phe Ngụy hoàng hậu và con gái, công chúa An Lạc. Tuy nhiên, nội dung trên bia mộ cho thấy Thượng Quan Uyển Nhi từng từ quan, cạo đầu, uống thuốc độc, để khuyên nhủ Đường Trung Tông không nên để Ngụy hoàng hậu và con gái nắm quyền. Vài tuần sau khi Đường Trung Tông chết, Lý Long Cơ đem quân thực hiện cuộc chính biến, giết Thượng Quan Uyển Nhi.
Nội dung trên bia mộ cũng làm rõ hơn mối quan hệ của Thượng Quan Uyển Nhi với Thái Bình Công Chúa. Một số nhà văn nổi tiếng thường mổ xẻ quan hệ của hai người phụ nữ có quyền lực ngang nhau dưới thời Võ Tắc Thiên, khiến người ta có cảm giác ghét nhau. Thực tế, Thái Bình Công Chúa là người phụ trách an táng Thượng Quan Uyển Nhi và cho khắc văn bia ca ngợi tài năng, trí tuệ, đức hạnh của bà.
Phát hiện về lăng mộ Thượng Quan Uyển Nhi giúp các nhà sử học hiểu rằng di sản mà bà để lại trong triều đại Võ Tắc Thiên đã bị bôi nhọ.
(Nguồn: Sixth Tone)
