Thứ bị chuyên gia Nga "ném đá"?
Năm 2023 vừa qua được đánh dấu bằng sự gia tăng chưa từng có của các loại máy bay không người lái (UAV) trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga.
Nhưng có một trong số chúng hiện đang bị các chuyên gia Nga chỉ trích nặng nề. Các chuyên gia nghi ngờ rằng các UAV này có thật sự hữu ích trên chiến trường hay không. Vậy họ đang nói về loại UAV nào và những lời chỉ trích này hợp lý hay không?
Kinh nghiệm thu được trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt cho thấy UAV là một phần không thể thiếu trong các hoạt động tác chiến hiện đại. Chúng không chỉ có thể tiến hành trinh sát sâu mà còn có thể gây thiệt hại đáng kể cho nhân sự, khí tài của đối phương.
Do hàng không không người lái là một xu hướng mới trong quân sự nên vẫn chưa có một phân loại chính thức trên phạm vi quốc tế - tuy nhiên tất cả các loại UAV có thể được chia thành một số nhóm.
Đầu tiên là những máy bay không người lái 4 cánh quạt cỡ nhỏ được gọi là Drone, thứ có thể được điều khiển từ xa bằng tablet (máy tính bảng) đặc biệt hoặc kính VR (kính thực tế ảo).
Những Drone này thường là loại hàng "dùng 1 lần" giúp đưa vũ khí tới các mục tiêu cỡ nhỏ. Tuy nhiên vẫn có những trường hợp chúng được sử dụng để trinh sát ở khoảng cách ngắn trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt.
Để thực hiện các nhiệm vụ trinh sát ở khoảng cách xa hơn, người Nga có những chiếc "Orlan", UAV loại này cũng có khả năng tấn công với tải trọng chiến đấu lên tới 3 kg. "Orlan" có tốc độ từ 70 đến 150 km/h và có thể bay trên không tới 10 giờ.
Nổi tiếng nhất trong chiến dịch quân sự đặc biệt là UAV Lancet, thứ được coi là một vấn đề lớn đối với phía Ukraine.
Nhưng có một loại UAV đang gây ra tranh cãi lớn trong giới chuyên môn ở Nga. Đây là những UAV hạng nặng như Forpost-R và Inokhodets/Orion.
Vì sao UAV hạng nặng vô dụng ở Ukraine?
Một số chuyên gia Nga cho rằng các UAV này không còn phù hợp với các hoạt động bên trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt, nhưng những người khác lại cho rằng tầm quan trọng của UAV hạng nặng sẽ ngày càng tăng.
Bất chấp những bất đồng, các chuyên gia đều đồng ý rằng Nga không nên từ bỏ hoàn toàn việc sản xuất UAV hạng nặng - đặc biệt khi xem xét các xung đột tiềm tàng mà Nga có thể cần thiết phải tham gia.
Có thể ví dụ như nhận định của chuyên gia Denis Fedutinov như sau:
"Khi nói về UAV hạng nặng, dựa trên phân loại ở nước ngoài - chúng gồm 2 loại. Đầu tiên là MALE (Độ bền lâu ở độ cao trung bình) và thứ hai là HALE (Độ bền lâu ở độ cao lớn).
Ngoài bay cao, các mẫu HALE có thể có độ bền bay (thời gian bay) vượt quá 24 giờ, chúng có khả năng mang tải trọng vũ khí đáng kể, sở hữu các cảm biến quang điện, laser, radar và các loại thiết bị trinh sát khác.
Đại diện nổi bật nhất của các mẫu HALE là các thiết bị MQ-1 Predator, MQ-1C Grey Eagle và MQ-9 Reaper của Mỹ. Chúng được sử dụng rộng rãi bởi người Mỹ và các đồng minh trong các cuộc xung đột gần đây bao gồm Afghanistan và Iraq, cũng như trong các hoạt động chống khủng bố.
Trong số những UAV hiện đang được sử dụng trong khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt, tôi có thể kể tên Forpost-R và Inokhodets/Orion và trong tương lai tôi hy vọng sẽ thấy ở đó một UAV hạng nặng hơn là Sokol Altius (còn gọi là Altair).
Đối phương đã có sẵn các phương tiện có năng lực tương đương là Bayraktar TB2 được mua từ Thổ Nhĩ Kỳ. Hình ảnh tích cực của chúng đến từ các hoạt động tiếp thị đã ảnh hưởng không nhỏ đến những kỳ vọng liên quan đến chúng.
Tuy nhiên chúng chậm chạp và do trọng lượng cũng như kích thước lớn nên chúng khá dễ bị các hệ thống phòng không chú ý.
UAV hạng nặng hiện không thể phát huy hết tiềm năng của chính chúng và có tác động rõ rệt trong các hoạt động quân sự. Lượng lớn đã bị bắn hạ, và rất ít còn lại được sử dụng.
Tuy nhiên không nên loại bỏ những UAV này vì bên cạnh Ukraine, chúng vẫn có thể được gửi đến và phát huy năng lực trong các "điểm nóng" khác như Libya hoặc Syria.
Và ngay cả trong những điều kiện gần giống với khu vực chiến dịch quân sự đặc biệt, UAV hạng nặng vẫn có ích.
Chúng có thể tiến hành trinh sát khi ở bên ngoài không phận đối phương như cách người Mỹ sử dụng RQ-4A/B Global Hawk và thậm chí là MQ-9 Reaper thu thập thông tin từ các mục tiêu nằm sâu hàng trăm km trong lãnh thổ đối phương.
Trong tương lai, việc sử dụng Sokol Altius/Altair hoặc các UAV khác để nhìn sâu đáng kể vào thổ đối phương sẽ là một sự bổ sung rất hữu ích.
UAV hạng nặng cũng có thể mang theo bom UMPC (bom liệng) hiện được người Nga thả từ máy bay có người lái. Suy cho cùng trong trường hợp thất bại, thà mất một chiếc UAV thậm chí là một chiếc với các công nghệ cao, còn hơn là mất một phi công".
"Ngoài ra, UAV hạng nặng sẽ có cơ hội được sử dụng trong các mặt trận nơi các hệ thống phòng không của đối phương bị đánh bật".
Chuyên gia Oleg Makarov thì chia sẻ quan điểm hơi khác:
"Trước khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt - khi FPV Drone (Drone cảm tử góc nhìn thứ nhất chưa được sử dụng rộng rãi - nhiều người tin rằng UAV là thứ được trang bị ở cấp lữ đoàn hoặc cấp tiểu đoàn.
Ngày nay khái niệm này đã được sửa đổi, tuy nhiên UAV hạng nặng vẫn chưa biến mất.
Sẽ thật tốt nếu người Nga có được một nguồn cung cấp UAV hạng nặng nhất định và điều này là do không thể dự đoán được cuộc xung đột tiếp theo có thể bùng phát ở khu vực nào trên thế giới".
