Sự cảnh giác của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ hoàn toàn dễ hiểu vì trong quá khứ, không ít lần giới quân sự nước này đã tiến hành đảo chính để lật đổ Tổng thống và Thủ tướng.
Theo tạp chí có ảnh hưởng lớn ở Mỹ là The Wall Street Journal, sau 13 năm nắm quyền của Tổng thống Erdogan, giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ lại bắt đầu thực hiện các hành động để củng cố ảnh hưởng của mình, dần trở thành một bên quan trọng trên “bàn cờ chính trị” của Thổ Nhĩ Kỳ.
Mặc dù đã từng 4 lần tiến hành đảo chính quân sự kể từ năm 1960 nhưng sau khi Chủ tịch đảng Công lý và Phát triển Recep Tayyip Erdogan lên nắm quyền, giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ hầu như bị cô lập.
Tuy nhiên, sau khi cuộc chiến tại Syria và xung đột với đảng Công nhân người Kurd (PKK) bùng phát, Tổng thống Erdogan đã buộc phải chấp nhận sự gia tăng vai trò của giới quân sự.
The Wall Street Journal khẳng định rằng Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ đang dần trở thành lực lượng trung tâm trong việc thông qua các quyết định chính trị về các vấn đề an ninh quốc gia. Điều này đang thực sự khiến Erdogan quan ngại.
Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Giới quân sự chống lại Erdogan
“Giới quân sự hiện đang là lực lượng duy nhất có đủ khả năng “kìm hãm” ông Erdogan và thiết lập hệ thống đối trọng với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ” - Metin Gurchan, cựu sỹ quan Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ, hiện đang hoạt động với tư cách là chuyên gia quân sự của một trung tâm nghiên cứu quân sự tại Stambul nhận định.
Chiến dịch quân sự của Thổ Nhĩ Kỳ ở Syria đang ngày càng đào sâu mâu thuẫn giữa giới chính trị Hồi giáo đứng đầu là ông Erdogan với giới quân sự.
Hiện giới quân sự đang tỏ vẻ hoài nghi về sự tham gia của Thổ Nhĩ Kỳ vào cuộc chiến ở Syria.
Cùng với đó, các kế hoạch của ông Erdogan nhằm thiết lập một vùng đệm ở phía Bắc Syria, gửi lực lượng đặc nhiệm Thổ Nhĩ Kỳ đến Syria và Iraq đang bị giới quân sự phản ứng kịch liệt.
Chính quan điểm cứng rắn này của giới quân sự đã ngăn cản ông Erdogan thực hiện chiến dịch quân sự quy mô lớn vào cuộc khủng hoảng Syria.
Khả năng xảy ra đảo chính
Quan điểm về khả năng giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ sẽ tiến hành đảo chính của The Wall Street Journal đang nhận được sự ủng hộ của giới phân tích Mỹ và châu Âu.
Chuyên gia về Trung Đông và Thổ Nhĩ Kỳ, cựu nhân viên Lầu Năm góc Michael Rubin đã đưa ra những lời cảnh báo về khả năng sẽ xảy ra đảo chính quân sự ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Thổ Nhĩ Kỳ hiểu rằng, Erdogan đang đưa đất nước này đến bờ vực nguy cấp và giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ cũng hiểu rõ điều này.
“Nếu như giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ quyết định lật đổ Erdogan và ông Erdogan vào sau song sắt thì liệu họ có thể bước khỏi mặt nước một cách khô ráo không?” - Rubin nhận định.
Washington khi đó sẽ không có các động thái “đồng cảm” với Erdogan như đã từng làm với cựu Tổng thống Ai Cập bị lật đổ năm 2013 Mohammed Mursi.
Cả các chính trị gia đảng Dân chủ cũng như Cộng hòa của Mỹ đều sẵn sàng làm việc với chế độ mới ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Quy chế thành viên của Thổ Nhĩ Kỳ trong NATO sẽ không thể trở thành vật cản đối với quyết định tiến hành đảo chính quân sự.
Đã mất kiểm soát?
Đáng chú ý, trong một vài tháng trở lại đây, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ đã bắt đầu tiến hành điều tra các đối thủ chính trị của mình, đồng thời tiến hành gây áp lực mạnh mẽ lên giới truyền thông nước này.
Bên cạnh đó, trong tháng 5/2016, ông Erdogan còn lên tiếng đe dọa sẽ cho giải tán Tòa án Hiến pháp của Thổ Nhĩ Kỳ.
Erdogan cáo buộc tòa án này vi phạm hiến pháp khi trả tự do cho hai nhà báo bị bắt vì viết các bài báo về việc Thổ Nhĩ Kỳ bí mật cung cấp vũ khí cho phiến quân ở Syria.
“Xung đột đang gia tăng và mang hơi hướng hệ tư tưởng”
Tổng biên tập “Các vấn đề chiến lược quốc gia” thuộc Viện Nghiên cứu chiến lược Azdar Kurtov nhận định rằng, cuộc xung đột giữa giới quân sự với ông Erdogan đã có lịch sử từ khá lâu nhưng chỉ gia tăng mạnh sau các sự kiện ở Syria và Iraq.
“Quan hệ giữa Erdogan với giới quân sự khá phức tạp. Thực tế, giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ đang rất bất mãn với Erdogan và các sự kiện ở Syria, Iraq càng làm gia tăng sự bất mãn này.
Trong lịch sử Thổ Nhĩ Kỳ, giới quân sự luôn có một vị trí và vai trò rất quan trọng.
Họ đã 3 lần tiến hành đảo chính quân sự vào các năm 1960, 1971 và 1980, 1 lần gần thực hiện xong đảo chính vào năm 1997. Tình thế chỉ thay đổi sau khi Erdogan lên nắm quyền”- Kurtov tổng kết.
Theo Kurtov, Erdogan đã khiến giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ mất dần quyền lực.
“Vấn đề là ở chỗ giới quân sự Thổ Nhĩ Kỳ luôn theo đuổi quan điểm bảo vệ các tư tưởng truyền thống Mustafa Kemal Atatriurka”.
Vai trò đặc biệt của Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ gắn liền với người được coi là sáng lập ra nước Cộng hòa Thổ Nhĩ Kỳ Mustafa Kemalb - một sỹ quan Quân đội Ottoman, một vị tướng trong giai đoạn diễn ra Chiến tranh Thế giới lần thứ nhất và đã giành chiến thắng trong cuộc chiến vì độc lập Thổ Nhĩ Kỳ giai đoạn 1919-1923.
Người kế nhiệm Mustafa Kemal trên cương vị Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Ismet Ineniu cũng là Tổng Tham mưu trưởng và tích cực tham gia chính trường Thổ Nhĩ Kỳ đến tận những năm 1972.
Do đó, Quân đội Thổ Nhĩ Kỳ luôn cho mình là lực lượng đảm bảo truyền thống hào hùng của Thổ Nhĩ Kỳ.
“Truyền thống này đang bị Erdogan phá hủy khi đẩy mạnh vai trò của các nguyên tắc Hồi giáo. Do đó, xung đột giữa thế giới Hồi giáo và quân sự đang ngày càng gia tăng ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Nói một cách hìn hảnh, Erdogan đang đẩy mạnh vai trò của lực lượng Hồi giáo nên giới quân sự đang phản ứng quyết liệt”.