Herculaneum là một thị trấn ở Italia thời kỳ La Mã (nay thuộc vùng Ercolano, Campania, Ý). Trong đống đổ nát ở Herculaneum do núi lửa Vesuvius phun trào, các nhà khảo cổ tìm được hàng ngàn tài liệu quý bằng giấy cói được cất giữ trong một tòa nhà suốt 2000 năm.
Khu vực khai quật ở Herculaneum.
Chúng đã từng bị cháy khi núi lửa Vesuvius ở Italia phun trào, vào năm 79 sau CN. Qua thời gian, những cuộn giấy này đã bị carbon hóa do nhiệt độ, thành ra vỡ vụn khiến không thể đọc.
Vậy phải làm sao để đọc hiểu chúng?
Theo hãng tin CNN, các chuyên gia khoa Phục hồi Kỹ thuật số thuộc Đại học Kentucky (Mỹ) đã tìm đến nguồn ánh sáng sáng hơn Mặt Trời 10 tỷ lần để đọc được cuộn giấy cổ Herculaneum.
Nơi được trông chờ có thể giải mã những cuộn giấy cói bí ẩn là một cơ sở nghiên cứu ở Oxfordshire Anh, có cỗ máy Diamond Light Source (nguồn sáng kim cương), còn gọi là Synchrotron. Có thể tạm hiểu cỗ máy đó như kính hiển vi khổng lồ nhìn rõ hơn 10 ngàn lần kính hiển vi thông thường, hay chiếc ngọn đuốc siêu sáng hơn Mặt Trời 10 tỷ lần.
Cỗ máy Diamond Light Source sáng gấp 10 tỷ lần Mặt Trời. Nguồn: Harwellcampus
Cỗ máy hoạt động như sau: Nó đẩy các electron bay nhanh với vận tốc ánh sáng, tạo ra ánh sáng X – quang sáng gấp 10 tỷ lần Mặt Trời, nhanh chóng đi xuyên qua cuộn giấy và tái tạo lại chi tiết nội dung bên trong, bằng phần mềm trí tuệ nhân tạo.
Công việc giải mã cuộn giấy bí ẩn cần đến trí tuệ nhân tạo, vì chữ trong đó được viết bằng than chì hoặc bồ hóng đã bị carbon hóa thành đen xì như nhau, nên rất khó phân biệt đâu là chữ, đâu là giấy. Do vậy, máy tính với trí tuệ nhân tạo sẽ phân biệt và làm rõ các ký tự được viết sâu trong hàng trăm lớp giấy cuốn lại.
Một cuộn giấy cói bí ẩn.
Diamond Light Source hoạt động giống như một chiếc kính hiển vi khổng lồ, khai thác sức mạnh của các điện tử để tạo ra ánh sáng rực rỡ mà các nhà khoa học có thể sử dụng để nghiên cứu bất cứ thứ gì từ hóa thạch đến động cơ phản lực cho đến virus và vắc-xin.
Giáo sư W. Brent Seales thuộc đại học Kentucky, Mỹ là trưởng nhóm nghiên cứu, đã phát hiện ra các cuộn giấy lạ từ mộ hàng đồ cổ ở Paris, Pháp, đưa chúng sang Anh phân tích từ năm 2005 và 2009. Ban đầu, 4 mảnh trang giấy và 2 cuộn giấy được đưa vào luồng ánh sáng của "kính hiển vi" Synchrotron.
Quá trình giải mã các cuộn giấy rất phức tạp và mất thời gian dài. Đã có lúc công việc gặp trở ngại, phải dừng lại vì những yếu tố khách quan.
Nhưng họ không ngừng nỗ lực đọc cuộn giấy. Đến tháng 5/2019 vừa qua, họ mới soi chiếu được 2 cuộn giấy còn nguyên vẹn. Công việc khôi phục kỹ thuật số và đọc các cuộn giấy vẫn còn cần nhiều thời gian mới hoàn thành giải mã nội dung của "thư viện vô hình".
Có lẽ nội dung của nó nói đến thị trấn Herculaneum đông dân cư duy nhất trong thời kỳ La Mã, chịu cơn thịnh nộ của núi lửa Vesuvius. Người đọc sẽ cảm nhận được sức mạnh mãnh liệt của thiên nhiên tàn phá thị trấn thành đống đổ nát.
Mời độc giả đọc thêm về thảm họa núi lửa Vesuvius, tại đây.
Nguồn bài và ảnh: The Vintage News, Sci Tech Daily