Nhiều chuyên gia đã đề xuất Việt Nam nên đẩy nhanh việc thực hiện giá điện hai thành phần. Đây là vấn đề được đặt ra tại một tọa đàm về chia sẻ trách nhiệm cung ứng điện cao điểm mùa khô 2024, ngày 8-4.
Nhiều ý kiến đề xuất cần thí điểm cơ chế giá điện hai thành phần
Theo lãnh đạo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), cơ quan này đang báo cáo Bộ Công Thương để sớm triển khai các cơ chế giá điện hai thành phần nhằm có thể thực hiện thí điểm sớm trong năm nay, từ đó có thể triển khai diện rộng trong năm 2025 và các năm tiếp theo.
Về cơ chế giá điện hai thành phần, ông Nguyễn Tiến Thỏa, Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam, cho biết nhiều nước trên thế giới đã áp dụng, chủ yếu cho khách hàng sản xuất kinh doanh, có nơi áp dụng cho điện sinh hoạt.
Theo ông Thoả, giá điện hai thành phần bao gồm giá điện theo công suất và điện năng. Chúng ta đang áp dụng biểu giá điện một thành phần, tức là biểu giá điện tính theo điện năng. Về giá điện theo công suất, là mức giá được xác định để thanh toán cho đơn vị cung ứng điện.
Vị chuyên gia cho biết giá điện theo điện năng là giá của một đơn vị điện năng được xác định để thanh toán cho đơn vị cung ứng điện. Khác nhau ở chỗ biểu giá điện một thành phần theo điện năng chủ yếu bù đắp chi phí biến đổi về nguyên vật liệu. Còn giá điện hai thành phần bao gồm cả chi phí cố định như chi phí khấu hao tài sản, chi phí sửa chữa, chi phí tiền lương...
Ông Thỏa nhấn mạnh biểu giá điện một thành phần không phản ánh hết tác động gây ra đối với sản xuất điện, còn biểu giá điện hai thành phần sẽ phản ánh đầy đủ chi phí đầu tư và chi phí vận hành, trên cơ sở đó tiêu dùng điện chi trả để bảo đảm đầu tư đó.
Hiện EVN đang nghiên cứu về biểu giá điện hai thành phần, ông Thỏa đề xuất nghiên cứu thí điểm để đánh giá tác động của giá điện hai thành phần ra sao, để chứng minh sự khác nhau giữa hai phương án.
Việc nghiên cứu thí điểm này, theo ông Thoả, người tiêu dùng sẽ có cơ hội đánh giá và so sánh giữa hai phương án về mức độ chênh lệch giá khi sử dụng điện. Vị chuyên gia cho rằng cần có thời gian thí điểm như vậy để đánh giá, tổng kết và nhân rộng đại trà nếu thực sự hiệu quả.
Cũng liên quan đến vấn đề giá điện hai thành phần, ông Nguyễn Minh Đức, Ban Pháp chế, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), nhìn nhận cơ chế giá điện 2 thành phần sẽ công bằng hơn, bởi nó phản ánh chính xác chi phí phải bỏ ra để phục vụ mỗi khách hàng, là chi phí đường dây, trạm biến áp và chi phí điện năng.
Theo phân tích của ông Đức, hai khách hàng sử dụng điện là một nhà hàng và một nhà máy. Nhà máy hoạt động đều đều 24/24 giờ, điện năng tiêu thụ ổn định. Nhà hàng chỉ sử dụng điện mạnh vào bữa trưa và bữa tối.
"Nếu sản lượng điện hai bên dùng như nhau thì công suất cực đại của nhà hàng lớn hơn, như vậy đường dây, trạm biến áp phải chuẩn bị công suất lớn hơn, chi phí lớn hơn"- ông Đức nói.
Về tác động của cơ chế giá điện hai thành phần, theo ông Đức, sẽ giảm việc bù chéo giữa các khách hàng, trong khi đó bù chéo là một vấn đề mà nhiều người quan tâm. Theo ông Nguyễn Minh Đức, giá điện hai thành phần không phải là một đề xuất mới. Bởi từ năm 2013, Chính phủ đã yêu cầu áp dụng cơ chế này và giao Bộ Công Thương chuẩn bị lộ trình áp dụng để Thủ tướng phê duyệt.
Theo ông Đức, trước mắt, nếu thay đổi thì nên áp dụng với khách hàng sử dụng điện sản xuất. "Cần thực hiện cơ chế thí điểm khách hàng mới ở vài nơi trong một khoảng thời gian, ghi nhận ý kiến phản hồi từ họ"- ông Đức nêu quan điểm.