Lời đề nghị hấp dẫn
Trên đường tới chỗ hẹn với phóng viên người Mỹ Mike Giglio ở Antakya - thành phố nằm gần khu vực bị chiến tranh tàn phá ở Syria, nơi tập trung cả phiến quân, người tị nạn và gián điệp, vị cựu chỉ huy một nhóm quân nổi dậy Syria dặn tài xé tránh đi đường cái xuyên qua thị trấn. "Tốt nhất là không nên đi qua chỗ đông người".
Ông từng nhận tiền và vũ khí hỗ trợ từ CIA, theo một chương trình bí mật của Mỹ nhằm hỗ trợ các nhóm nổi dậy chống lại cả IS và chính phủ Assad. Khi tiểu đoàn của ông bị những chiến binh thánh chiến đẩy lùi, ông đã khẩn khoản kêu gọi Mỹ hỗ trợ thêm, nhưng vẫn chưa đủ. Vì thế mà ông tuyên bố "rời khỏi cuộc chơi".
Giờ đây, ông lại nhận được lời đề nghị quay trở lại - và thậm chí có thể trở nên mạnh hơn nhất, từ một "đối thủ" của Mỹ ở Syria - Nga.
Vị chỉ huy giấu tên thừa nhận, lời đề nghị của Nga rất hấp dẫn. Đó là: lựa chọn một khu vực do nổi dậy kiểm soát ở miền bắc và đưa quân của mình - rất nhiều người trong đó được CIA đào tạo, tới đây. Nga sẽ dùng các cuộc không kích của mình để bảo vệ họ khỏi "bất cứ nhóm nào", "bất cứ quốc gia nào", đồng thời cung cấp đủ tiền bạc, vũ khí ông cần.
Đổi lại, ông sẽ giúp chĩa mũi nhọn của cuộc tấn công nhằm vào IS và Mặt trận al-Nusra. Một khi các thành phần cực đoan đã bị đánh bại, ông cùng với các chỉ huy phiến quân khác đứng về phía Nga, sẽ là những người đầu tiên bước tới bàn đàm phán với chính phủ Syria nhằm chấm dứt cuộc chiến sau đó là quyết định số phận của Assad.
"Họ nói với tôi rằng: "Chúng tôi sẽ hỗ trợ ông mãi mãi. Chúng tôi sẽ không để ông một mình giống như những người bạn cũ của ông". Thành thật mà nói, tôi đang suy nghĩ về điều đó".
Nga đang "lôi kéo" đồng minh của Mỹ ở Syria?
Vị chỉ huy này hiểu rằng, nếu ông gật đầu với Nga thì sẽ khiến Mỹ và đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ tức giận: "Nếu tôi đồng ý, tôi sẽ tạo ra một kẻ thù mới với Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ". Ông cũng hiểu, khi chấp nhận làm việc với Nga tức là tự thừa nhận chính phủ Syria chiến thắng.
Tuy nhiên, ông lý luận, ít nhất thì Nga, trái với Mỹ, đang đề xuất giải pháp chấm dứt đổ máu. "Người Mỹ chỉ muốn câu giờ. Nhưng người Nga tới đây để làm việc".
"Làm sao tôi có thể?"
Bốn thủ lĩnh nổi dậy khác nữa từng làm việc với Mỹ cũng xác nhận rằng, họ đã nhận được những lời đề nghị tương tự từ Nga và 2 trung gian người Syria.
Vị chỉ huy này ngờ rằng, nhiều năm hợp tác nhưng thất bại với Mỹ đã khiến các tay súng nổi dậy tức giận và rằng, rất nhiều người khác đang cảm thấy "mủi lòng": "Tình báo Nga biết tất cả các nhóm chiến đấu chống IS, phối với hợp Mỹ và không nhận được đủ sự hỗ trợ".
Theo ông Giglio, động thái bí mật này diễn ra khi Nga tăng cường sự hiện diện ở Syria bằng quân đội và các cuộc không kích.
Nga không chỉ không kích các đồng minh nổi dậy cũ cũng như hiện tại của Mỹ, mà còn tìm cách phối hợp với họ, tung ra một chiến dịch nhằm làm nổi bật sự yếu kém của Mỹ tại quốc gia Trung Đông và rồi đẩy Mỹ ra khỏi Syria.
Cuối cùng, Nga có thể hi vọng giúp Assad chiến thắng trong cuộc chiến bằng cách chia rẽ phe đối lập, tạo khoảng cách giữa các nhóm nổi dậy và những người "chống lưng" cho họ, khiến họ chĩa súng vào những kẻ thù của Assad.
Phóng viên người Mỹ bình luận, kế hoạch này - bất kể có cơ hội nào để thành công hay không – là minh chứng cho viễn cảnh mà Moscow cho là lý tưởng ở Syria - vừa giữ được ảnh hưởng của mình tại một quốc gia mà họ coi là một đối tác quan trọng, vừa chia rẽ được phe nổi dậy và mang lại chiến thắng quân sự cho chính quyền trung ương.
Đồng thời, nó cũng sẽ là một thắng lợi về chính sách đối ngoại đối với Mỹ.
Nga từng ngỏ lời đề nghị hợp tác với Mỹ ở Syria, song không thành công
Dù vậy, dường như kế hoạch tuyển dụng lôi kéo các đồng minh cũ và cả hiện tại của Mỹ về phía mình mà Nga đang tiến hành hoàn toàn không dễ dàng.
Một trong số 5 chỉ huy các nhóm nổi dậy mà phóng viên Giglio tiếp cận cho hay, ông này đã từ chối đề nghị của Nga, bởi "nếu tôi chung tay với họ, nghĩa là tôi sẽ phá hủy cuộc cách mạng và cả những người dân Syria đồng hành với nó".
Một phiến quân giấu tên khác, vốn có mối quan hệ thân thiết với Mỹ cũng khẳng định: "Mỹ đang ủng hộ chúng tôi và chúng tôi đang làm việc cho tình báo Mỹ. Làm sao chúng tôi có thể lừa dối tình báo Mỹ và bắt đầu làm việc cho người Nga?".
Cả Bộ Ngoại giao Nga và Bộ Ngoại giao Mỹ, cũng CIA và Hội đồng An ninh Quốc gia của chính quyền Obama hiện đều từ chối bình luận về những thông tin trên.
Trong khi đó, Louay al-Hussein, một cựu chính trị gia thuộc phe đối lập Syria, tiết lộ, chính ông đã từng chuyển lời đề nghị hỗ trợ vũ khí, tiền bạc cho phe đối lập từ phía các quan chức tại "hơn một" đại sứ quán Nga. "Moscow muốn tìm một giải pháp chính trị - nhưng trước tiên, họ muốn thắng cái đã".