Mỗi người trong chúng ta ắt hẳn đều quá quen thuộc với cái tên Albert Einstein (1879 - 1955) - nhà bác học thiên tài, một trong những nhà Vật lý vĩ đại nhất mọi thời đại. Ông là người đã phát triển thuyết tương đối tổng quát, một trong hai trụ cột của Vật lý hiện đại.
Einstein được biết đến nhiều nhất qua phương trình về sự tương đương khối lượng - năng lượng 2 (được xem là phương trình nổi tiếng nhất thế giới). Ông cũng được trao giải Nobel Vật lý năm 1921 cho những cống hiến đối với Vật lý lý thuyết và cho sự khám phá ra định luật của hiệu ứng quang điện.
Có thể nói khi nhắc đến cái tên Einstein người ta thường hình dung ngay đến từ "thiên tài". Mặc dù có bộ óc vĩ đại như vậy nhưng lúc sinh thời, ông từng suýt bị lừa bởi một bài toán... tiểu học!
Albert Einstein.
Cụ thể, năm 1934, nhà Tâm lý học nổi tiếng Max Wertheimer (một trong những người sáng lập trường phái tâm lý học Gestalt) đã viết một bức thư cho bạn mình - nhà Vật lý Einstein, gửi kèm một bài toán lớp 5:
"Có một chiếc ô tô cần lên dốc và xuống dốc. Quãng đường lên dốc và xuống dốc đều là 1 dặm (hình dưới). Vì chiếc xe này đã rất cũ, tốc độ trung bình khi lên dốc chỉ là 15 dặm/giờ, nhưng xuống dốc thì tốc độ nhanh hơn.
Câu hỏi đặt ra là chiếc xe phải xuống dốc với tốc độ bao nhiêu để đạt vận tốc trung bình 30 dặm/giờ trong toàn bộ quãng đường dài 2 dặm?".
Thành thật mà nói, những bài toán dành cho trẻ em như thế này không hề khiến Einstein bận tâm. Khi nhận được bức thư này, ông đã đoạt giải Nobel Vật lý và "Thuyết tương đối rộng" của ông đang làm chao đảo thế giới.
Thế nhưng Einstein sau đó thừa nhận rằng, ông đã ngồi giải bài toán một cách cẩn thận và không nhìn ra "mánh khóe" cho đến cuối cùng.
Phương pháp giải bài toán rất đơn giản, đầu tiên lấy tổng quãng đường 2 dặm chia cho tốc độ trung bình 30 dặm một giờ, rồi tính thời gian cần thiết là 4 phút. Sau đó tính thời gian lên dốc bằng cách chia tổng quãng đường 1 dặm cho tốc độ trung bình 15 dặm/giờ, và thời gian cần thiết để đi lên núi là 4 phút.
Nói cách khác, ô tô lên núi cần 4 phút, nhưng chạy hết quãng đường cũng phải mất 4 phút, đồng nghĩa với việc thời gian xuống núi phải bằng 0, điều này hiển nhiên là không thể.
Max Wertheimer quả thật đã cho Einstein một bài toán hóc búa!