Ben Braverman gần đây thừa nhận các nhà đầu tư mạo hiểm như anh cần phải hành động nhanh chóng. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo đã thay đổi mọi thứ. Các công ty khởi nghiệp phải nhanh hơn, tìm kiếm khách hàng hiệu quả hơn, mở rộng quy mô rộng hơn. Những con số thật đáng kinh ngạc. Các nhà đầu tư phải chạy đua để theo kịp.
Đó là lý do tại sao Braverman đang phải tới Vịnh San Francisco cùng Filip Aronshtein, 25 tuổi, nhà sáng lập Dirac, một công ty khởi nghiệp sử dụng AI để tự động hóa công việc cho các công ty công nghiệp. Họ đang trên đường đến Club Evexia, trung tâm thể hình sang trọng ở Mill Valley, California để thuyết phục một nhà sáng lập tên Aronshtein nhận tiền từ công ty Saga Ventures của mình, trong lúc ông ấy đang tập gym. Đây là khoảng thời gian trống duy nhất của họ.
“Tốc độ chính là chìa khóa của trò chơi”, Braverman nói.
TỐC ĐỘ
Trên khắp Thung lũng Silicon, các nhà đầu tư đã làm mọi cách để đầu tư vào những công ty khởi nghiệp AI ‘hot’ nhất. Một công ty đầu tư mạo hiểm đã đưa những nhà sáng lập 22 tuổi của Mecor, một công ty AI được định giá 10 tỷ đô la, lên máy bay riêng đến Las Vegas để đua xe Ferrari. Số khác lại cấp tiền cho sinh viên đại học khởi nghiệp thay vì đi thực tập. Tất cả đều đang diễn ra với tốc độ chóng mặt.
Điều này đã dẫn đến một số vòng gọi vốn gây chấn động. Safe Superintelligence, một công ty khởi nghiệp được thành lập năm ngoái với mục tiêu xây dựng AI thông minh hơn con người, đã huy động được 2 tỷ đô la với mức định giá 32 tỷ đô la trong năm nay. Sierra, được thành lập năm 2023, cho phép các công ty xây dựng các tác nhân AI, thì huy động được 350 triệu đô la và được định giá 10 tỷ đô la. Cursor, startup về lập trình AI, đã huy động vốn ba lần trong năm nay và chứng kiến mức định giá tăng vọt hơn mười lần, lên 27 tỷ đô la.
Theo PitchBook, công ty theo dõi các công ty khởi nghiệp, nguồn vốn đầu tư cho các công ty khởi nghiệp AI đã vượt qua tất cả các hạng mục khác, với 64% vốn đầu tư mạo hiểm - tương đương khoảng 161 tỷ đô la - được rót vào các thương vụ như vậy trong chín tháng đầu năm. Các vòng gọi vốn lớn của Anthropic, OpenAI và xAI đang thúc đẩy sự thay đổi này.
Các nhà đầu tư cho rằng cơ hội từ AI là rất lớn. Họ cho biết điều quan trọng nhất là tiếp cận được những công ty khởi nghiệp tốt. Nếu AI đã nâng định giá của Nvidia, Microsoft và Alphabet lên hàng nghìn tỷ đô la, thì có lẽ cũng sẽ có thêm nhiều công ty nghìn tỷ đô la nữa ra đời.
Smit Patel, chuyên gia tư vấn cho các nhà sáng lập và nhà đầu tư AI về huy động vốn, cho biết: “Mọi người đều cảm thấy như thể thập kỷ tiếp theo của những người chiến thắng đang được quyết định trong 18 đến 24 tháng tới, và điều đó đang tạo ra sự căng thẳng thực sự. Mọi người đang đánh đổi một chút kỷ luật để lấy tốc độ, bởi vì tốc độ là chiến lược duy nhất”.
Cơn sốt này vì thế góp phần làm dấy lên lo ngại về bong bóng đầu tư AI, đặc biệt là các trung tâm dữ liệu. Công nghệ từ lâu đã là một ngành công nghiệp bùng nổ rồi suy thoái, và tâm lý có thể thay đổi nhanh chóng.
Tuy nhiên, các nhà đầu tư biện minh cho quyết định đầu tư của họ bằng cách chỉ ra sự tăng trưởng doanh thu nhanh chóng của nhiều công ty AI. Doanh thu hàng tháng của Cursor đã đạt mức 1 tỷ đô la Mỹ/năm trong năm nay, tăng gấp mười lần so với cuối năm ngoái, theo lời một phát ngôn viên của công ty.
Theo Sam Altman, giám đốc điều hành của OpenAI, dự kiến doanh thu hàng năm sẽ đạt 20 tỷ đô la trong năm nay. Anthropic, công ty phát triển chatbot Claude, cho biết doanh thu hàng năm của họ đã tăng lên 7 tỷ đô la vào tháng 10, từ mức 1 tỷ đô la hồi đầu năm . Trên mạng xã hội, các nhà đầu tư hào hứng đăng bài về các công ty khởi nghiệp nhỏ hơn chỉ cần chưa đến một tháng để đi từ con số 0 doanh thu lên mức doanh thu hàng năm 2 triệu đô la.
BONG BÓNG
Trước đó, một báo cáo mới từ hãng phân tích MacroStrategy Partnership đã khiến giới đầu tư toàn cầu phải giật mình khi cho rằng bong bóng AI hiện lớn gấp 17 lần bong bóng dot-com từng làm rung chuyển phố Wall đầu những năm 2000. Nhà phân tích Julien Garran, tác giả của nhận định này, ví hiện tượng AI hiện nay như “một cơn sốt vàng” thời hiện đại – nhưng thay vì vàng, thứ được săn đón là silicon, dữ liệu và ảo tưởng về năng suất vô hạn.
Theo Garran, con số “17 lần” không đơn thuần phản ánh giá cổ phiếu, mà là quy mô vốn khổng lồ đang đổ vào hệ sinh thái AI – từ các nhà sản xuất chip, trung tâm dữ liệu, phần mềm, tới hàng nghìn startup mới ra đời mỗi tháng. Tính tổng lại, mức đầu tư này vượt xa giai đoạn bùng nổ dot-com cả về giá trị tuyệt đối lẫn tốc độ dòng tiền. Nói cách khác, thế giới đang tái hiện một phiên bản mới của “cơn say Internet”, nhưng lần này liều mạnh hơn gấp nhiều lần.
Các chuyên gia của MarketWatch cho biết, MacroStrategy tính toán quy mô bong bóng dựa trên “mức phân bổ vốn sai lệch” – tức lượng vốn vượt quá khả năng sinh lời thực tế của nền kinh tế. Khi lãi suất duy trì ở mức thấp suốt một thập kỷ, dòng tiền rẻ đã thúc đẩy các quỹ đầu tư đổ xô vào AI như miền đất hứa mới. Mọi thứ mang nhãn “AI” – từ chip, máy chủ, phần mềm tới các ứng dụng còn ở dạng ý tưởng – đều có thể huy động vốn hàng triệu, thậm chí hàng tỷ USD.
Đằng sau làn sóng hưng phấn ấy là những cái tên lớn: Nvidia, Microsoft, OpenAI, Amazon, Meta, Google. Tất cả đều đầu tư khổng lồ cho hạ tầng AI – riêng Nvidia đã tăng vốn hóa thêm hơn 1.000 tỷ USD trong vòng chưa đầy hai năm, nhờ nhu cầu GPU phục vụ các mô hình ngôn ngữ lớn. Theo ước tính của Goldman Sachs, riêng chi phí hạ tầng AI toàn cầu năm 2025 có thể vượt 400 tỷ USD, tương đương GDP của một quốc gia tầm trung. Garran cho rằng, sự bùng nổ này “không thể kéo dài nếu giá trị kinh tế thực của AI chưa chứng minh được”.
Nỗi lo lớn nhất của các nhà phân tích là tỷ suất hoàn vốn (ROI) của AI hiện vẫn quá thấp so với mức vốn đang rót vào. Nhiều doanh nghiệp chi hàng chục triệu USD để tích hợp AI vào quy trình, nhưng chưa thấy năng suất cải thiện đáng kể. Các mô hình lớn như ChatGPT hay Claude vẫn tiêu tốn lượng điện và dữ liệu khổng lồ, trong khi doanh thu từ người dùng và doanh nghiệp còn hạn chế.
Nhà đầu tư Erik Gordon của Đại học Michigan nhận định trên Business Insider rằng, “người chịu thiệt trong cơn sốt AI có thể còn nhiều hơn trong bong bóng dot-com”, vì lần này không chỉ là cổ phiếu công nghệ, mà cả chuỗi cung ứng vật lý – từ năng lượng, xây dựng tới bán dẫn – đều đang đặt cược vào AI.
Nếu bong bóng dot-com là câu chuyện của những website chưa có doanh thu, thì bong bóng AI 2025 là câu chuyện của những mô hình chưa có lợi nhuận. Cả hai đều dựa trên niềm tin rằng công nghệ sẽ thay đổi tất cả, nhưng đều bỏ qua quy luật kinh tế cơ bản: giá trị thật phải đi trước kỳ vọng. Và nếu Garran đúng, khi bong bóng vỡ, sức ảnh hưởng lần này sẽ lan rộng hơn nhiều.
Tuy nhiên, có một điểm khác biệt khiến giới đầu tư còn nuôi hy vọng: AI không phải ảo tưởng, mà là xu thế công nghệ thật. Nhiều chuyên gia phản biện cho rằng, so sánh với dot-com là quá bi quan. Internet cũng từng trải qua một vụ sụp đổ lớn, nhưng sau đó tái sinh mạnh mẽ, tạo ra những gã khổng lồ như Amazon hay Google.
Theo: The NY Times, CNN