Ngày 7/9/2019, Hà Trạch, tỉnh Sơn Đông, Trung Quốc hứng chịu một trận mưa lớn. Khu vực trung tâm Hà Trạch là nơi bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi mưa bão. Tại khu vực này, một công trình công cộng mới được khởi công xây dựng. Do mưa lớn, đất cát và nhiều vật dụng bị cuốn trôi. Trong lúc đào đất và dọn dẹp tại công trường, các công nhân xây dựng phát hiện dưới chân lộ ra nhiều mảnh gốm sứ xanh.
Ngay lập tức, người này đã báo cho ban quản lý công trường. Sau khi đến xem xét tình hình, vị này nhận định đây không phải những mảnh gốm thông thường. Anh đã lập tức gọi điện cho cảnh sát.
Trong lúc chờ cơ quan chức năng đến, các công nhân này còn đào thêm được một bình sứ còn khá nguyên vẹn. Khi viên cảnh sát nhìn thấy chiếc bình này, anh lập tức yêu cầu phong tỏa toàn bộ công trường. Đồng thời, họ cũng liên hệ với cơ quan bảo vệ di tích văn hoá địa phương đến làm việc.
Ban đầu, khi nghe tin bình gốm cổ được khai quật, cơ quan chức năng chỉ nghĩ đây có thể khu vực của những ngôi mộ được chôn vùi. Tuy nhiên, lúc bộ phận kiểm tra di tích văn hoá bắt đầu làm việc, họ phát hiện những dấu hiệu cho thấy phía dưới lòng đất không phải mộ cổ. Thay vào đó, các nhà chuyên môn cho rằng đây có thể là con tàu chở cổ vật bị đắm và chôn vùi.
Tiếp tục đào sâu hơn nữa, những dấu tích của con tàu dần lộ diện. Sau đó, các nhà chuyên môn bắt đầu làm sạch tổng thể bên ngoài của con tàu. Họ phỏng đoán đây là con tàu gỗ chở hàng nội địa. Toàn bộ phần khung tàu bên trái biến mất. Phần đáy tàu về cơ bản vẫn còn nguyên vẹn. Tàu được nằm nghiêng một góc 50 độ. Họ nghi ngờ tàu bị chìm dưới đáy sông do va chạm.
Đây là cuộc phát hiện tàu đắm cực kỳ hiếm. Để bảo vệ sự nguyên vẹn của thân tàu và các vật dụng trong cabin khỏi bị hư hại, bộ phận di tích đã mời 2 thợ đóng tàu thủ công giỏi nhất khu vực đến để hướng dẫn.
Thực tế, để mời được 2 vị lão sư này đến hiện trường không phải điều đơn giản. Họ đều được sinh ra trong những gia đình có truyền thống đóng tàu từ thời nhà Minh. Tại thời điểm đó, 2 người thợ lão làng này vẫn còn giữ những mô hình tàu cổ có từ nhiều thế kỷ trước.
Tuy nhiên, khi nhận được tin phát hiện một con tàu cổ bị đắm, 2 người này không từ chối lời mời mà tham gia hỗ trợ ngay. Họ được mời đến hiện trường nhằm phân tích cấu trúc tổng thể của con tàu, cũng như chức năng của từng cabin. Điều này sẽ giúp các chuyên gia hiểu được chỗ nào của con tàu yếu nhất, chỗ nào khó vệ sinh nhất. Vì thế, công việc khai quật cũng diễn ra suôn sẻ.
Các nhà khảo cổ và 2 vị lão sư này đều cho rằng, việc khai quật được một con tàu đắm cổ dưới lòng đất là chuyện rất hiếm và có rất ít chiếc lớn nào dài đến 50m như này.
Trong suốt quá trình khai quật và làm sạch, Cục Bảo vệ Di tích Văn hoá địa phương tìm thấy rất nhiều những đồng tiền cổ. Dựa theo những chứng cứ này, kết hợp với đặc trưng cấu trúc của con tàu, các chuyên gia dự đoán nó thuộc thời nhà Nguyên.
Họ cũng khẳng định giá trị khảo cổ và giá trị kinh tế của con tàu vô cùng lớn. Bởi có đến hơn 120 món đồ cổ còn nguyên vẹn đã được khai quật bên trong con tàu. Đáng chú ý, chúng đều là những món đồ sứ được sản xuất dưới thời nhà Nguyên - loại sứ vô cùng đắt đỏ. Trải qua nhiều năm bị chôn vùi dưới lòng đất song những họa tiết, hoa văn đều vẫn còn sắc nét.
Năm 2005, nhà đấu giá Goston ở London, Anh đã bán đấu giá thành công chiếc bình gốm xanh trắng của nhà Nguyên cho một người đàn ông giấu mặt với mức giá lên đến 15,688 triệu bảng Anh (khoảng 497 tỷ đổng). Sau khi chiếc bình này được bán, nhiều người đã ráo riết săn lùng các loại vật dụng bằng sứ trắng xanh của nhà Nguyên.
Sở dĩ, sứ hoa lam của nhà Nguyên quý giá như vậy bởi những sản phẩm này không ai có thể đạo nhái.
Điều này đủ để chứng minh với số lượng lên đến hơn 120 các loại cổ vật có nguồn gốc từ thời nhà Nguyên, con tàu này có giá trị đến mức nào.
Trong suốt quá trình nghiên cứu, cuối cùng các nhà khảo cổ cũng tìm ra được nguyên nhân khiến con tàu bị đắm. Họ phỏng đoán có thể do dòng nước cuốn khiến con tàu phải thay đổi lộ trình ban đầu. Trong quá trình đó, con tàu đã gặp phải sự cố, gây ra chìm.
Sau khi làm sạch, và phục dựng, con tàu được trưng bày trong bảo tàng của Hà Trạch. Nhiều nghệ nhân đóng tàu đã tìm đến đây để chiêm ngưỡng và nghiên cứu về kỹ thuật đóng tàu từ thời nhà Nguyên. Mặc dù hình dáng tổng của của con tàu không được tinh xảo như bây giờ nhưng kỹ thuật ghép nối đều khiến những nhà đóng tàu hiện đại phải bái phục.
