Triết lý "giữ giếng"
Minh Thái Tổ Chu Nguyên Chương mỗi lần trước khi phái cử quan lại tới các địa phương, đều dẫn họ tới cạnh một giếng nước trong hoàng cung mà nói:
"Làm quan thanh liêm, sống nhờ bổng lộc triều đình, giống như trông giữ một cái giếng, nước giếng cho dù không đầy nhưng vẫn nuôi sống một gia đình có già có trẻ.
Nếu đổ nước từ bên ngoài vào giếng, nước đầy thì phải xây thành giếng cao lên, một khi thành vỡ, nước tràn, sẽ làm liên lụy tới cái mũ cánh chuồn của các khanh."
Trước những lời cảnh báo về câu chuyện giếng nước, rất nhiều vị quan đều nghiêm chỉnh tuân thủ luật lệ, làm quan liêm khiết.
Chân dung hoàng đế nhà Minh Chu Nguyên Chương.
Như câu chuyện của Thủ Hứa Độ, quận Thường Châu. Ông thích nhất món cá trắng ở Thái hồ. Có một lần, một ngư dân thắng kiện, lựa vào con cá trắng Thái hồ vừa to vừa béo, mang tới biếu ông, nhưng Hứa Độ cảm tạ rồi từ chối.
Người ngư dân thắc mắc hỏi: "Không phải ngài thích ăn cá hay sao? Tại sao lại không nhận?"
Hứa Độ đáp lời: "Tôi nhận cá của ông, thì chính là nhận hối lộ, có thể sẽ bị cách chức, chức vị, bổng lộc đều tiêu tan, vậy thì sau này tôi lấy gì mà mua cá đây? Không thì như thế này, đợi tôi xử kiện xong, ông dạy tôi đan lưới đánh cá đi."
Phán quyết án lệ xong, Hứa Độ thực sự đã học được kỹ thuật đan lưới đánh cá.
Một lần, Chu Nguyên Chương đi tuần tới Thường Châu, Hứa Độ bày tiệc lớn với các món cá để tiếp đón.
Chu Nguyên Chương hỏi: "Dựa vào bổng lộc của khanh, lấy đâu ra bạc mà mua nhiều cá thế?"
Hứa Độ nói chính mình tự tay xuống hồ bắt cá, Chu Nguyên Chương không tin liền cùng Hứa Độ ra hồ, nhìn thấy kỹ thuật Hứa Độ thả lưới đánh cá quả nhiên không kém ngư dân lão luyện là bao. Thế là Chu Nguyên Chương, long nhan rạng rỡ, lập tức thưởng Hứa Độ trăm lượng bạc ròng.
Nhờ vào triết lý "giữ giếng" mà Chu Nguyên Chương cảnh cáo quan lại và luật pháp trị quốc nghiêm khắc của ông, mà sau này đã sản sinh ra một lớp quan thanh liêm vang danh sử sách như Tống Liêm, Hải Thụy, Vu Khiêm, Dư Quang Khởi, Huống Chung…
Lời bình
Trên đời này, thứ đáng sợ nhất không gì ngoài lòng tham, dục vọng của con người. Dục vọng của con người càng nhiều sẽ càng không thỏa mãn, càng không vui mà chỉ cảm thấy sầu não hơn.
Người có ham muốn vật chất quá lớn rất dễ đánh mất niềm vui. Với những người thứ gì cũng muốn chiếm giữ, không nỡ vứt bỏ, nội tâm họ được lấp đầy bởi lòng tham và sự lo lắng trong khi tình yêu và hạnh phúc lại không tìm được vị trí tương ứng.
Cổ nhân có câu: Tâm hồn sẽ trở thành cái mà nó dung chứa. Một người ham muốn càng nhiều thì áp lực càng nặng nề. Ôm giữ càng nhiều dục vọng thì càng bị ràng buộc chặt. Khi đã rơi vào vực thẳm dục vọng, con người khó có thể thoát ra được.
Dục vọng sẽ ăn mòn ý chí, làm tha hóa lương tri và hậu quả là biến chúng ta thành nô lệ. Tiền tài giống như gông xiềng, lòng tham tựa như mộ phần, tranh danh đoạt lợi cuối cùng chỉ còn tay trắng.
Trên thực tế, có nhiều người đã hủy hoại sức khỏe, uy tín và nhân cách của bản thân chỉ vì không kiểm soát được ham muốn, dục vọng quá lớn của bản thân. Khi tâm của một người chứa đầy lợi ích và dục vọng cá nhân thì người ấy không thể có một nhân cách tốt hay ý chí mạnh mẽ.
Chỉ có buông bỏ lòng tham, trở về bản chất chân thật, thì con người mới có thể nhìn thấu rằng tất cả vinh hoa phú quý của thế gian giống như mây khói thoảng qua, rốt cuộc đều là sắc tướng vô thường, cuối cùng mới trải nghiệm được niềm vui vô tận của sinh mệnh.