Nghệ thuật điêu khắc từ cát ra đời từ cách đây hơn 5 nghìn năm khi người Ai Cập cổ đại làm những mô hình của kim tự tháp cùng các linh vật nhỏ để canh gác đền đài.
Tuy nhiên, phải tới thế kỷ 14, mọi người mới biết tới thế nào là các tác phẩm nghệ thuật từ cát nhờ nhà thơ Ấn Độ Balaram Das nặn tượng để thể hiện tình yêu, sự dâng hiến của ông đối với nàng thơ, thiên nhiên và tôn giáo. Cuối thế kỷ 19, ở Mỹ và châu Âu bắt đầu tổ chức các cuộc thi sáng tạo tượng đài cát bên biển, giúp các nghệ sĩ chuyên và không chuyên thỏa sức tạo hình.
Trong suốt thế kỷ 20 đến nay, nặn và đẽo gọt tượng cát đã trở thành một phần không thể thiếu ở các khu nghỉ mát bên biển và các trung tâm giải trí có cát và nước.
Tượng cát Leonardo da Vinci
Để làm một tượng đài cát, chỉ cần dồn cát thành đống, cao tầng mà tỉa cắt. Với trẻ em xưa nay, chúng chỉ cần nắm một túm cát sũng nước và nhỏ nó xuống đất, tạo ra vô số các lâu đài kiểu Gô tích với những tháp cao hay hang động lởm chởm hoặc cầu đường liêu xiêu - ngộ nghĩnh.
Người lớn thì phải sáng tạo hơn như phải khiến nó sắc nét, rõ ràng cũng như đa dạng, phong phú gồm nhà cửa, thành quách, nhân vật lịch sử - hư cấu… Dụng cụ đẽo tượng cũng rất đơn giản, thường là một cái xô, cái xẻng, cái dĩa, con dao, thìa muỗng... Tất cả được dùng để xúc cát, nạo khoét, sáng tạo. Song quan trọng nhất vẫn là đôi bàn tay nghệ sĩ để nặn, vuốt, xử lý tác phẩm.
Tượng cát chơi cờ.
Tuy nhiên, cát ở các bãi biển không phù hợp lắm với nghệ thuật này vì chúng rất tơi, tròn nhẵn, không chứa phù sa và sét nhão nên thiếu kết dính. Các cuộc thi lớn, nghệ sĩ phải chở cát từ sông tới hoặc cát có pha đất sét.
Họ cũng phải nhào nước, giúp những hạt cát quyện dính với nhau. Sau khi đẽo gọt, tượng cát cũng cần được hồ cứng, giúp giữ lâu hình dạng dưới nắng, mưa, gió bão.
Tượng cát khác với tượng gỗ, tượng đồng ở chỗ là rất to lớn, có khi cao hàng mét, nặng vài tấn, lại có nhiều chi tiết tinh vi.
Hiện trên thế giới có nhiều cuộc thi thú vị nặn tượng cát. Cuộc thi lớn nhất là Liên hoan Tượng cát quốc tế FIESA diễn ra hàng năm tại Algarve (Bồ Đào Nha) hay Liên hoan quốc tế ở Rorschach (Thụy Sĩ), Liên hoan quốc tế ở Massachusetts (Mỹ)…
Tượng cát cô bé và chú voi con.
Tượng cát đè bẹp.
Tượng cát hai nửa.
Tượng cát hai con vật.
