Một diễn biến đáng chú ý đang xảy ra tại Bắc Cực: Cực Bắc từ đang di chuyển. Nhưng thay vì thảnh thơi trôi dạt vô định như vốn có nhiều thế kỷ qua, nó đang tăng tốc và đổ xô nhanh chóng về phía Siberia.
Sự dịch chuyển lạ kỳ này bắt đầu khiến các nhà khoa học chú ý và buộc phải đưa ra những hành động hiếm thấy. Lo ngại cho những người qua lại trong vùng Bắc Cực, các nhà khoa học đã cập nhật bản đồ chính thức của từ tính thế giới để định vị vị trí của Cực Bắc.
"Chúng ta đã biết từ nhật ký của những con tàu cũ kỹ rằng trong 400 năm qua, Cực Bắc từ ở quanh Bắc Canada. Từ những năm 1900, nó di chuyển hàng chục ki-lô-mét"- ông Ciaran Beggan, nhà địa vật lý tại Cục Khảo sát Địa chất Anh ở Edinburgh cho biết.
Nhà khoa học này cho biết thêm: "Nhưng trong 50 năm qua, nó bắt đầu di chuyển về phía Bắc và trong 30 năm gần đây nó bắt đầu tăng tốc từ khoảng 5-10km/năm tới 50-50km/năm của ngày nay. Hiện nó di chuyển nhanh về phía Siberia".
Mô hình Từ tính Thế giới (WMM) theo dấu vị trí các cực từ của Trái đất. Do quân đội Mỹ và Anh tài trợ, mô hình này thông thường được cập nhật 5 năm/lần để đảm bảo điều hướng hiện đại theo kịp với những thay đổi trong từ trường Trái đất. Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp hiện tại, nhóm nghiên cứu có khả năng sẽ phải xem xét lại thời gian làm biểu đồ.
Bản cập nhật mới nhất được thực hiện đã đi trước gần một năm so với kế hoạch vì sự chuyển động nhanh hơn của từ tính, nhà địa vật lý học của ĐH Colorado Arnaud Chulliat, tác giả chính của WMM xác nhận.
Cực Bắc từ "nổi loạn" chủ yếu ảnh hưởng tới việc định vị ở Bắc Cực. Nếu các hệ thống GPS vô hiệu, các phi công điều khiển máy bay và tàu chuyển phải quay lại định vị bằng la bàn và từ đó cần những bản đồ cập nhật trên máy tính.
Ở các tọa độ cao, quân đội Mỹ đặt tên các đường bằng máy bay theo hướng liên quan tới Cực Bắc từ và thay đổi chúng mỗi khi các cực di chuyển. Chẳng hạn, sân bay ở Fairbanks, Alaska đã đổi tên đường băng 1L-19R thành 2L-20R năm 2009.
Một bản đồ tương tự dựa trên WMM đang được sử dụng trên các smartphone và hệ thống định vị cho ô tô để chỉ đường.
Những di chuyển lạ thường gần đây của Cực Bắc từ được cho là do sự hình thành của một dòng chảy hẹp - giống như dòng phản lực trong khí quyển, trong lõi ngoài lỏng của Trái đất. Lõi sắt, niken nóng chảy quá mạnh tới mức nó chảy như nước ở độ sâu 3.000km dưới mặt đất, tạo ra dòng từ trường và kéo nó quanh hành tinh.
"Bắc Cực từ đã dính vào dòng chảy đó và bị đẩy nhanh về phía Siberia"- ông Beggan. Nam Cực từ đang di chuyển chậm hơn Bắc Cực từ rất nhiều bởi vì lõi lỏng đang di chuyển hoàn toàn khác ở bán cầu Nam.