Vào những năm 80 của thế kỷ trước, thời điểm các phương pháp phá án điều tra tội phạm còn rất thủ công và lạc hậu.
Hệ quả, hàng ngàn vụ án còn để mở, nhiều người thì đã bị kết tội sai bởi suy đoán của các điều tra viên.
Giữa lúc đó, đã xuất hiện một phương pháp đột phá, thay đổi ngành điều tra tội phạm mãi mãi: Phương pháp xét nghiệm ADN.
Bài viết dựa theo lời kể của cựu thám tử đã nghỉ hưu David Baker về một trong những bước đi táo bạo chưa từng có tiền lệ trước đó, mở ra cho cả thế giới nói chung và ngành điều tra tội phạm nói riêng một phương pháp cực kỳ hữu hiệu trong việc truy bắt tội phạm.
Vụ án đầu tiên
Vào sáng ngày 22 tháng 11 năm 1983, David Baker - người phụ trách đội điều tra tội phạm sở cảnh sát Leicester nhận được cuộc gọi báo phát hiện một thi thể.
Nạn nhân là Lynda Mann, cô bé 15 tuổi đã mất tích trước đó không lâu.
David đã nhanh chóng có mặt ở hiện trường và phải chứng kiến một cảnh tượng mà ông không bao giờ quên được: hình ảnh thi thể của cô bé Lynda bé bỏng nằm trong một bãi cỏ thuộc làng Narborough.
Cô bé đã bị xâm hại, rồi bóp cổ tới chết.
Nạn nhân Lynda Mann (trái) và hiện trường nơi hung thủ bỏ xác của cô bé ở lại (phải)
Đội điều tra khi đó nghi ngờ rằng thủ phạm là người ở trong làng. Tuy nhiên, rất khó để xác định vì hung thủ không để lại một chút dấu vết nào ngoài mẫu tinh dịch được tìm thấy ở trên thi thể của Lynda.
Ở thời điểm đó, mọi phương pháp điều tra đều còn lạc hậu. David đã lo sợ rằng Lynda sẽ là trường hợp tiếp theo trong rất nhiều nạn nhân bị giết ở thập niên 80 mà không thể tìm ra được thủ phạm.
Thêm vụ án, có nghi phạm, nhưng chứng cứ vẫn còn chưa đủ
Ba năm sau vụ án của Lynda, vào ngày 31 tháng 7 năm 1986, Dawn Ashworth 15 tuổi được báo là đã mất tích trên đường trở về nhà từ Enderby.
Hai ngày sau đó, thi thể cô bé đã được tìm thấy ở trong góc trên một cánh đồng, xác bị phủ bởi tầm gai và các nhánh cây.
Giống như vụ án trước, cô bé cũng đã bị cưỡng hiếp và bóp cổ tới chết. Hiện trường nơi phát hiện xác chỉ cách nơi xảy ra vụ án của Lynda khoảng 800m.
Không giống như trường hợp của Lynda, một nhân chứng đã cung cấp manh mối rằng có một chiếc xe máy đã đậu ở gần hiện trường.
Chiếc xe thuộc về nghi phạm đầu tiên của vụ án, một phụ bếp tên là Richard Buckland, 17 tuổi. Sau khi thẩm vẩn, hắn ta đã khai rằng mình có biết về nơi thi thể Dawn được giấu, nhưng lại chối cãi không biết gì về cái chết của Lynda.
Với kinh nghiệm và giác quan của một điều tra viên, David cho rằng hung thủ của cả hai vụ án chắc chắn là một người, nhưng họ không thể tìm thấy một bằng chứng nào cho thấy sự liên quan của Richard với cả 2 trường hợp.
Richard đã bị tạm giam trong khi cảnh sát truy tìm chứng cứ cho mối liên hệ giữa hắn ta với vụ án còn lại.
Nạn nhân Dawn Ashworth (trái) và hiện trường nơi tìm thấy xác của cô bé (phải).
Bước đi táo bạo thay đổi ngành điều tra tội phạm mãi mãi về sau: Xét nghiệm ADN
Mùa hè năm ấy, giữa lúc đang vụ án đang lâm vào thế bí, tình cờ David đọc được một báo cáo khoa học trên tạp chí Leicester Mercury về phương pháp xét nghiệm ADN.
Sau 3 thế kỷ kể từ khi James Watson và Francis Cris khám phá ra ADN, Sir Alec Jeffrey từ ĐH Leicester đã tìm ra một phương pháp mới giúp xác định được mã gen của một người nhờ vào mẫu máu và mẫu tinh dịch.
Phương pháp này đã được thử nghiệm thành công, tuy nhiên vẫn chưa có cơ hội được áp dụng vào thực nghiệm.
Như thấy được ánh sáng nơi cuối đường hầm, vị thám tử đã nhanh chóng tìm gặp Sir Jeffrey để nhờ ông hỗ trợ xét nghiệm ADN mẫu tinh dịch của nghi phạm đã để lại trong cả 2 vụ án. Chỉ bằng cách này, cảnh sát sẽ có thể bắt Richard phải nhận tội.
Tuy nhiên kết quả xét nghiệm lại đưa vụ án đi theo một chiều hướng khác: Mẫu chứng cứ thu được từ 2 vụ án đều là của một người theo như David suy đoán, nhưng lại không phải của Richard.
Vụ án lại quay về điểm xuất phát.
Ngay giữa lúc quá trình điều tra lại đi vào ngõ cụt, David đã nảy ra một ý tưởng: Tại sao cứ phải truy tìm chứng cứ trong khi ông đang có trong tay mẫu tinh dịch của hung thủ?
Sở điều tra đã cho gửi thư tới 5000 người đàn ông ở độ tuổi từ 18 đến 34, những người đang sống ở cả 3 ngôi làng, yêu cầu họ cung cấp mẫu ADN của mình.
Bằng cách xét nghiệm ADN, cơ quan điều tra sẽ biết được ai là thủ phạm thực sự.
Nhưng 5000 người không phải là con số nhỏ, đội điều tra đã phải huy động toàn bộ lực lượng từ bác sĩ pháp y đến bác sĩ phẫu thuật đều tham gia hỗ trọ lấy mẫu xét nghiệm. Quá trình này đã tốn rất nhiều thời gian và công sức cũng như tiền bạc.
Vụ án đã phải huy động rất nhiều điều tra viên.
Người dân đều lo sợ rằng tên sát nhân sẽ lại tiếp tục ra tay trong khi số nghi phạm dần bị thu hẹp mỗi ngày mà vẫn chưa có kết quả.
Lúc đó David đã nghĩ tới việc tên tội phạm này đã bỏ trốn, vụ án sẽ càng khó có cơ hội được phá. Tuy nhiên, một tình tiết mới đã xuất hiện.
Một trong những người mà phía cảnh sát yêu cầu gửi mẫu ADN là Colin Pitchfork, một thợ làm bánh sống ở Littlethorpe cùng vợ và 2 con trai.
Trong lúc hoảng sợ, tên này đã lấy mẫu ADN của một người bạn đồng nghiệp là Ian Kelly, đổi lại hắn sẽ đưa cho Ian 200 Bảng Anh (Khoảng 5,8 triệu VNĐ).
Mọi chuyện vỡ lở khi trong một đêm say xỉn ở quán Clarendon Pub, Ian Kelly đã buột miệng kể hết. Câu chuyện đã được một người phụ nữ đem trình báo cho cảnh sát.
Kẻ sát nhân lộ diện
Mẫu ADN của Colin nhanh chóng được xét nghiệm, đây là người thứ 4853 lấy mẫu.
Đúng như dự đoán, kết quả hoàn toàn trùng khớp, tên ác nhân không còn đường chối cãi đành phải thú nhận hành vi cưỡng hiếp và giết hại 2 cô gái trẻ.
Đáng lên án hơn là lúc tên này đang thực hiện hành vi đồi bại với Lynda, hắn đã để con trai chờ ở trong xe ô tô đang đậu ở gần đó.
Tháng 1 năm 1989, Pitchfork bị kết án với tội danh cưỡng hiếp và giết hại 2 cô gái, tòa án tuyên phạt 30 năm tù giam.
Richard đã may mắn thoát khỏi bị án oan, nếu không nhờ có phương pháp xét nghiệm ADN thì có lẽ kẻ thủ ác thực sự vẫn còn nhởn nhơ ngoài xã hội.
Hung thủ Colin Pitchfork.
Phương pháp phá án mới này nhanh chóng được lan rộng trên toàn nước Anh, rồi dần dần là Mỹ, New Zealand, Áo, Đức và Slovenia.
Những năm sau đó, những vụ án chưa có lời giải đáp dần dần được phá nhờ xét nghiệm ADN, đem những kẻ gây tội ác ra ngoài ánh sáng.
Xét nghiệm ADN bây giờ đã là công cụ quan trọng trong điều tra phá án. Từ năm 2009, hơn 200 vụ án ở Anh Quốc đã được phá bởi phương pháp này.
Năm ngoái, nhờ có xét nghiệm ADN mà cảnh sát Mỹ đã bắt được Joseph James DeAngelo hay còn được biết đến với biệt danh là sát thủ Golden State.
Hắn là kẻ đã thực hiện 12 vụ giết người, 45 vụ cưỡng hiếp và hàng loạt vụ đột nhập trộm cướp ở California từ thập niên 70 đến thập niên 80.