Trang tin Vox của Mỹ cho biết cuộc xung đột ác liệt giữa quân đội Israel và phong trào Hamas (Palestine) vào tuần rồi đã mang đến một cái nhìn cận cảnh về hệ thống Vòm Sắt của Israel.
Hệ thống này đã tồn tại được khoảng 1 thập kỷ và được phát triển với sự hỗ trợ kỹ thuật cũng như tài chính mạnh mẽ từ Mỹ. Theo giới chức Israel, Vòm Sắt chặn được khoảng 90% số rốc-két tầm ngắn được Hamas và các nhóm khác trong khu vực sử dụng.
Chuyên gia Jean-Loup Samaan đến từ Viện Trung Đông thuộc Trường ĐH Quốc gia Singapore, người đã nghiên cứu khả năng phòng thủ tên lửa của Israel, gọi Vòm Sắt là "chính sách bảo hiểm" giúp trấn an người dân và bảo vệ Israel khỏi thiệt hại về người và của.
Bên kia chiến tuyến, đối mặt với hệ thống phòng thủ như Vòm Sắt, các nhóm như Hamas cố gắng áp đảo hệ thống bằng cách phóng hàng chục tới hàng trăm quả rốc-két mỗi đợt, với hy vọng ít nhất vài quả sẽ trúng mục tiêu. Tính đến hôm 15-5, giới chức Israel cho hay các tay súng ở dải Gaza đã bắn hơn 2.200 quả rốc-két về phía Israel, trong đó Vòm Sắt được cho là đã chặn được 85-90%.
Tất cả những điều này đặt ra câu hỏi về việc Vòm Sắt đã giúp - và chưa thể - thay đổi bản chất của cuộc xung đột như thế nào. Dưới đây là lời giải thích của chuyên gia Samaan trong cuộc trả lời phỏng vấn trang tin Vox.
. Vòm Sắt là gì?
- Ông Jean-Loup Samaan: Vòm Sắt là một hệ thống phòng không. Mục tiêu của nó là đánh chặn tên lửa bay tới lãnh thổ Israel. Dự án triển khai từ năm 2007 và hoạt động vào khoảng năm 2011.
Về cơ bản, nó gồm 3 thành phần: radar phát hiện tên lửa đang bay tới; hệ thống chỉ huy và điều khiển xử lý thông tin, sau đó kích hoạt thành phần thứ ba, đó là thiết bị đánh chặn - về cơ bản là một tên lửa có vai trò tiêu diệt tên lửa kia.
. Vậy thực chất tên lửa đánh chặn sẽ làm nổ tung tên lửa kia giữa không trung?
- Đúng vậy.
. Vòm Sắt được thiết kế để chống lại tên lửa tầm thấp từ dải Gaza hoặc khu vực lân cận?
- Đúng vậy. Nó được thiết kế để chống lại các loại vũ khí không phức tạp. Nó không thể đánh chặn tên lửa đạn đạo từ Iran, thay vào đó cần những hệ thống khác mà Israel đang phát triển như David’s Sling hoặc Arrow.
Ngay cả một số hệ thống vũ khí mà phong trào Hezbollah ở Lebanon đang vận hành như tên lửa đạn đạo tầm trung, vũ khí dẫn đường chính xác, chúng sẽ khó đánh chặn hơn nhiều.
. Vậy Vòm Sắt là một hệ thống tinh vi được thiết kế để đánh chặn các loại vũ khí không tinh vi?
- Đúng vậy. Nó rất ấn tượng về mặt công nghệ nhưng bản thân nó không thể bảo vệ đất nước trước tất cả mối đe dọa xung quanh.
. Sử dụng Vòm Sắt có ảnh hưởng hay thay đổi cách nghĩ của Israel về quốc phòng?
- Có và không. Rõ ràng là đã có một số tác động về mặt ngân sách bởi số tiền đầu tư vào Vòm Sắt không thể đầu tư vào những thứ khác. Đó cũng là lý do Israel biến Vòm Sắt và phòng không trở thành một phần của sự hợp tác Israel - Mỹ. Israel sẽ rất khó để tự duy trì chi phí liên quan đến các hệ thống này.
Nhưng nếu nhìn vào các hoạt động của Israel ở dải Gaza trong thập kỷ qua thì Vòm Sắt không thay đổi được thực tế là Israel thỉnh thoảng phải tiến hành các cuộc không kích nhằm vào Hamas và hoạt động có sự tham gia của bộ binh.
Điều đó cho thấy Vòm Sắt rất tốt để câu giờ và bảo vệ mạng người nhưng nó không thực sự thay đổi bản chất của cuộc xung đột.
. Vậy Vòm Sắt phù hợp với chiến lược quân sự nào của Israel?
- Vòm Sắt là một thành phần quan trọng của chiến lược quân sự của Israel, như một biện pháp phòng thủ ngăn chặn tên lửa bay tới hoặc bảo vệ các khu vực dân sự trước tên lửa bay tới...
Nhưng Israel vẫn dựa vào các cuộc không kích và hoạt động trên bộ. Hiện tại, chúng ta thấy Vòm Sắt đã hoạt động nhưng nó không phải là thứ duy nhất được Israel sử dụng.
. Dường như Vòm Sắt đã làm thay đổi phản ứng của Hamas và các nhóm khác? Họ đang bắn rất nhiều rốc-két.
- Không sai. Đó là lý do tại sao trong khi Vòm Sắt hoạt động, quân đội Israel cố gắng phát hiện (và phá hủy) các bệ phóng bên trong dải Gaza. Nhưng điều đó rất khó. Có các bệ phóng di động hoặc chúng nằm trong khu vực đông dân cư, ẩn trong trường học, các tòa nhà giữa dải Gaza. Ở Lebanon cũng vậy, Israel rất khó phát hiện các bệ phóng tương tự.
. Có tín hiệu nào cho thấy Hamas đang thay đổi hoặc điều chỉnh chiến thuật để vượt qua Vòm Sắt không?
- Có. Đầu tiên là áp đảo hệ thống bằng cách bắn nhiều rốc-két. Một chiến thuật khác là giấu các bệ phóng và sử dụng mạng lưới đường hầm.
. Liệu những biện pháp phòng thủ như vậy có làm giảm nhu cầu đối thoại hoặc nỗ lực ngừng bắn với Hamas không?
- Israel đã đầu tư và dựa vào các hệ thống này bởi về cơ bản, họ không tin có cơ hội ngừng bắn hoặc giải quyết xung đột với Hamas vì Hamas không phải là nhóm duy nhất ở dải Gaza. Rất nhiều nhóm khác có rốc-két.
. Mỹ đã đầu tư lớn vào Vòm Sắt. Tại sao vậy?
- Đầu tiên, về mặt lịch sử, Mỹ bắt đầu hợp tác với Israel về lĩnh vực phòng không vào những năm 1980. Vì vậy, khi phòng thủ tên lửa trở thành một mảng quan trọng trong đầu tư quốc phòng của Mỹ, Israel đã nhanh chóng tham gia.