"Thợ săn" đã tham chiến ở Ukraine chưa?
Không cần phải nói thêm về tầm quan trọng của máy bay không người lái (UAV/Drone) ở Ukraine trong 2 năm vừa qua.
Nhưng điều đặc biệt là ở hiện tại, những thứ được sử dụng thường xuyên nhất là các Drone, những thiết bị bay với 4 cánh quạt. Trong đó có thể kể tới các "nỗi kinh hoàng tuyến đầu" có tên FPV Drone (Drone cảm tử góc nhìn thứ nhất).
Các UAV trinh sát và tấn công (UCAV) MALE (tầm trung độ bền lâu) từng tung hoành ở các cuộc xung đột khác lại không có tác động đáng kể tới các diễn biến chiến sự vì chúng là một mục tiêu khá dễ dàng của các hệ thống phòng không.
Nhưng UAV/UCAV MALE không "đứng đầu chuỗi thức ăn" do trên chúng vẫn còn các UCAV hạng nặng với động cơ phản lực - những thiết bị bay có nhiều điểm tương đồng với các máy bay cường kích và ở một số khía cạnh còn vượt trội hơn.
Trong số đó có thể kể tới UCAV S-70 Okhotnik (Thợ săn) của Nga. Đây là một thiết kế dạng cánh bay khí động học, kết hợp với các giải pháp khác giúp giảm khả năng bị radar phòng không phát hiện.
UCAV dài 14 mét, sải cánh 19 mét, trọng lượng cất cánh khoảng 20–25 tấn. Tốc độ tối đa khoảng 1.000 km/h, trần bay 18 km, tầm bay 6.000 km.
Người ta tuyên bố rằng nhiệm vụ chính của S-70 sẽ là phối hợp với tiêm kích tàng hình Su-57, nhưng không thể loại trừ các kịch bản khác ví dụ như trở thành một UAV trinh sát, EW (tác chiến điện tử)...
Cũng không thể loại trừ rằng một biến thể đắt tiền hơn mang theo radar AFAR (mảng pha chủ động), được vũ trang tối tân để trực tiếp tham gia các cuộc không chiến hoặc một biến thể rẻ hơn với bom liệng để tấn công các mục tiêu mặt đất.
Theo những gì tôi (Andrey Mitrofanov) được biết, 3 nguyên mẫu đang hoạt động và 3 chiếc nữa đang được chế tạo - rất có thể vào cuối năm 2024, Không quân Vũ trụ Nga (VKS) sẽ sở hữu ít nhất là 3 chiếc Okhotnik.
Tôi cũng được biết rằng lần đầu tiên S-70 được sử dụng ở khu vực "chiến dịch quân sự đặc biệt" là vào tháng 6/2023 nhưng sau đó, không nhận được thêm bất kỳ thông tin nào về hoạt động của khí tài này.
Vì sao "mất hút"?
Từ các thông tin nói trên, có lẽ quá trình phát triển UAV S-70 Okhotnik sắp hoàn thành và bắt đầu sản xuất hàng loạt, nên khả năng cao là những nguyên mẫu đang được sử dụng tích cực tại khu vực "chiến dịch quân sự đặc biệt".
Hãy cùng suy ngẫm về cách mọi thứ có thể xảy ra.
Trước hết, có thể giả định rằng UCAV sẽ không tiến vào khu vực phòng không đối phương hoạt động (ít nhất là ở giai đoạn thử nghiệm đầu tiên).
Tại sao lại như vậy? Không phải thứ này được thiết kế để tấn công sâu trong lãnh thổ đối phương hay sao?
Thực tế là dù Okhotnik có hiện đại đến đâu, vẫn có khả năng nó lọt vào tay đối phương (bị bắn rơi hoặc gặp các sự cố kỹ thuật). Một nguyên mẫu khí tài chưa được trang bị hàng loạt là điều không ai mong muốn.
Quân đội Nga cũng có sẵn nhiều thứ khác có thể thực hiện các cuộc đột kích sâu từ UCAV cảm tử tầm xa, tên lửa hành trình, tên lửa đạn đạo chiến thuật...
Tiếp theo đó là khả năng việc sử dụng S-70 như cường kích.
Về mặt kỹ thuật, hoàn toàn có thể dựa vào UCAV để săn tăng thiết giáp hay ném bom không và có điều khiển (UMPK) nhưng việc mạo hiểm thiết bị đắt tiền này cho các nhiệm vụ mà trực thăng vũ trang, pháo binh, UCAV Lancet và FPV Drone có thể làm được là không chắc chắn.
Cuối cùng chỉ có thể là một giả định chuyên sâu hơn đó là Okhotnik sẽ tìm diệt các mục tiêu "giá trị cao".
Nói đơn giản hơn, S-70 với khả năng tàng hình có thể bí mật di chuyển đến điểm phóng tên lửa nhất định (vẫn do phía Nga kiểm soát) trước khi khai hỏa và trở về - nếu bị phòng không đối phương bắn trúng, các mảnh vỡ sẽ không lọt vào tay đối phương.
Nếu mọi thứ diễn ra theo cách này, có thể nói rằng mục tiêu "giá trị cao" của Okhotnik ở hiện tại là các radar phòng không của đối phương.
Đây là thứ quan trọng nhất trong các cuộc "phục kích" trên không của đối phương.
Cụ thể các hệ thống phòng không tầm xa thường được bí mật di chuyển đến gần tiền tuyến nhất có thể, sau đó họ bật trạm radar trong một khoảng thời gian ngắn, khóa mục tiêu và phóng tên lửa phòng không trước khi rút đi.
Một đặc điểm của chiến thuật phục kích này là sử dụng thông tin được cung cấp trước đó về mục tiêu từ bên thứ ba (từ trinh sát hoặc có thể là từ NATO) cho phép bật radar trong khoảng thời gian tối thiểu.
Tất cả cho thấy thời gian để phát hiện và tiêu diệt hệ thống phòng không của đối phương được tính bằng phút.
Tốc độ bay trung bình của tên lửa chống bức xạ/chống radar Kh-31P/Kh-31PD là khoảng 2 Mach (2 lần âm thanh) hoặc 600-700 m/s, tức là nếu được khai hỏa từ khoảng cách 100 km (tầm bắn tối đa của tên lửa) sẽ mất khoảng 3 phút để tới mục tiêu.
Trong thời gian này, hệ thống phòng không của đối phương có thể trốn thoát.
Tên lửa Kh-58UShK được thiết kế để đặt trong thân Su-57 và rất có thể nó cũng có thể được đặt trong S-70. Với tầm bắn lên tới 250 km, tốc độ tối đa 3,6 Mach và đầu dò thụ động băng thông rộng, Kh-58UShK có thể là khắc tinh cho chiến thuật "phục kích" nói trên.
Ngoài ra S-70 cũng có một số lợi thế trong công việc chuyên sâu này.
Thứ nhất là UCAV có thể tuần tra lâu hơn nhiều so với máy bay có người lái - có thể lên tới 12 giờ (không bị ảnh hưởng bởi sức khỏe của phi công).
Thứ hai, khả năng giảm phản xạ radar cho phép UCAV tuần tra gần tiền tuyến. Có thể nói để đảm bảo tiêu diệt thành công mục tiêu bay của Nga, đối phương sẽ phải đưa các hệ thống phòng không càng gần tiền tuyến càng tốt.
Trong trường hợp đó, người điều khiển S-70 sẽ có thêm một ít thời gian để phát hiện và phản đòn trước khi thoát khỏi điểm phóng bằng cách bay thấp.
Kết luận
Lẽ dĩ nhiên trên đây chỉ là các suy đoán dựa trên những thông tin tôi (Andrey Mitrofanov) hiện có được. Còn khá nhiều "biến số" đến từ hệ thống điện thử hàng không, vũ khí... trên S-70.
Kết luận của tôi là khó có khả năng trong tương lai gần, S-70 Okhotnik sẽ hiện diện với số lượng đáng kể ở khu vực "chiến dịch quân sự đặc biệt" và chúng cũng không thể tạo ra ảnh hưởng lớn đến các hoạt động quân sự trong khu vực.
Tuy nhiên, nếu được sử dụng để đối phó với chiến thuật "phục kích" của phòng không đối phương, có khả năng UCAV sẽ giúp Nga tránh được những tổn thất khó chịu.
Quan trọng hơn, người Ukraine không có nhiều hệ thống phòng không tầm xa và vì vậy việc tiêu diệt chúng là một nhiệm vụ cực kỳ quan trọng và nê được ưu tiên hàng đầu.
Kh-58UShK nằm trong bộ vũ khí tên lửa có thể đặt trong thân của Su-57.