Người ta thường nói tính cách quyết định số phận, vì vậy, với tư cách làm cha mẹ, ai cũng mong con mình có một tính cách tốt để có được một tương lai tốt đẹp.
Tuy nhiên, tính cách tốt không phải là bẩm sinh, cũng không phải hình thành trong một sớm một chiều, mà cần cha mẹ hướng dẫn đúng đắn, kiên nhẫn đồng hành và khuyến khích liên tục trong suốt quá trình con trưởng thành.
Nghiên cứu tâm lý học phát hiện rằng, sau khi trẻ lên một tuổi, ý thức tự thân bắt đầu xuất hiện, chúng bắt đầu bày tỏ sự hài lòng hoặc không hài lòng theo cách riêng của mình, và tính cách cũng bắt đầu hình thành ở giai đoạn này.
Khi trẻ còn nhỏ, cha mẹ rất khó nhận biết tính cách của chúng vì tính cách vốn dĩ phức tạp và thay đổi, hơn nữa trẻ nhỏ cũng bày tỏ hạn chế, kỳ vọng và định kiến của cha mẹ cũng có thể làm cho việc đánh giá bị sai lệch.
Nhưng khi trẻ lớn lên, chúng ta có thể quan sát và hiểu tính cách của chúng qua một số chi tiết, chẳng hạn như cách trẻ chọn và chơi đồ chơi, điều này phần nào phản ánh được trạng thái tâm lý và tính cách của trẻ.
Ảnh minh hoạ
1. Đồ chơi gợi ý tính cách của trẻ
Trẻ con vốn dĩ thích chơi, chúng yêu thích đồ chơi và cách chúng chơi có thể phản ánh trạng thái tâm lý; đồng thời giúp nhận biết tính cách của con mình:
- Đồ chơi thể thao
Đồ chơi thể thao như quả bóng đá, bóng rổ, xe ô tô đồ chơi,...: Trẻ thích đồ chơi thể thao thường là những đứa trẻ hiếu động, hay có các hoạt động như đá, chạy, nhảy, và thường được cha mẹ gọi là "nghịch ngợm".
Tuy nhiên, nghịch ngợm chỉ là bề ngoài, thực tế những đứa trẻ này thường đầy năng lượng và tò mò, có ý chí khám phá và tinh thần mạo hiểm mạnh mẽ, tính cách tự tin, dũng cảm và hướng ngoại.
Lấy ví dụ về việc chơi bóng rổ, một đứa trẻ thích chơi bóng rổ, dù trong trận đấu hay lúc tập luyện, đều phải đối mặt với những thử thách như làm sao phối hợp nhịp nhàng với đồng đội, làm sao vượt qua sự phòng thủ của đối thủ, làm sao giữ bình tĩnh và tự tin khi bị dẫn trước...
Mỗi khi thực hiện thành công một pha ném bóng, đột phá hay phòng thủ, trẻ đều cảm nhận được sự kiểm soát cơ thể của mình, trải nghiệm cảm giác thành tựu từ "mình có thể làm được", sự phản hồi tích cực này lặp đi lặp lại có thể tăng cường sự tự tin của trẻ. Lâu dần, sẽ thúc đẩy trẻ hình thành tính cách tự tin, dũng cảm và hướng ngoại.
- Đồ chơi xếp hình
Trẻ thích đồ chơi xếp hình thường biểu hiện một số đặc điểm tích cực như tò mò mạnh, tập trung tốt, kiên nhẫn.
Đồ chơi xếp hình thường có màu sắc phong phú và cấu trúc đa dạng, yêu cầu trẻ tự tay lắp ráp, suy nghĩ, lắp ghép và tạo ra những hình dạng hoặc cấu trúc mới, mất nhiều thời gian và công sức.
Chơi lâu dài những loại đồ chơi này, không chỉ giúp trẻ tận hưởng niềm vui sáng tạo mà còn dần dần rèn luyện kỹ năng tay, khả năng sáng tạo và khả năng tập trung. Ngoài ra, các nhà tâm lý học và giáo dục đều cho rằng đồ chơi xếp hình có lợi cho sự phát triển của trẻ, giúp trẻ trở nên thông minh và tự tin hơn.
- Đồ chơi thú bông
Trẻ thích đồ chơi thú bông thường có cảm xúc tinh tế, phong phú, tính cách nhút nhát và cô độc. Vì sao lại nói vậy? Có vài lý do sau:
Thứ nhất, đồ chơi thú bông thường là các con vật dễ thương, có thể làm bạn với trẻ, đóng vai trò như bạn bè hoặc thậm chí là người thân, trẻ có thể tương tác với đồ chơi thú bông để bày tỏ cảm xúc của mình, điều này giúp trẻ phát triển cảm xúc tinh tế và phong phú.
Thứ hai, đồ chơi thú bông thường mềm mại, mang lại cảm giác an toàn, trẻ có tính cách cô độc thích chơi với chúng để giảm bớt sự cô đơn và sợ hãi.
Thứ ba, đồ chơi thú bông bền bỉ, khó hư hỏng, trẻ có thể thoải mái bày tỏ cảm xúc vui buồn, thậm chí phát tiết, giúp trẻ giải tỏa áp lực.
Thứ tư, trẻ có tính cách cô độc thường thích giao tiếp với những "bạn bè" không biết từ chối như đồ chơi thú bông, điều này càng củng cố tính cách của chúng.
2. Làm gì khi trẻ nhút nhát, sợ hãi?
Giáo sư Lý Mai Cẩn từng nói: Tính cách giống như ngôn ngữ, không phải bẩm sinh, đều nhờ vào nuôi dưỡng mà thành.
Là cha mẹ, ai cũng mong con mình cởi mở, tự tin, nhưng trong thực tế, có một số trẻ có tính cách hướng nội, nhút nhát, sợ hãi. Người xưa có câu "Giang sơn dễ đổi, bản tính khó dời", vậy nếu tính cách của trẻ đã hình thành thì có thay đổi được không?
Tất nhiên là có thể!
Một số chuyên gia giáo dục trẻ em nổi tiếng gọi giai đoạn 3-6 tuổi của trẻ là "thời kỳ xi măng ướt", nghĩa là giai đoạn này tính cách của trẻ giống như xi măng ướt, vẫn còn rất dễ uốn nắn.
Sau giai đoạn này, từ 7-12 tuổi, được gọi là "thời kỳ xi măng đang đông cứng", bởi vì ở giai đoạn này nhiều thói quen và tính cách của trẻ đã dần hình thành, cha mẹ muốn thay đổi cũng rất khó. Vì vậy, nếu con bạn nhút nhát, sợ hãi và tuổi chưa vượt quá 6, hãy thử các chiến lược sau:
- Thứ nhất, khuyến khích trẻ giao tiếp với các bạn đồng trang lứa
Làm cha mẹ, ban đầu chúng ta có thể thay trẻ mời một bạn đồng trang lứa đến nhà chơi, sau đó từ từ mời thêm nhiều bạn hơn. Đồng thời, chọn các hoạt động mà trẻ thích để chúng chơi cùng nhau, cách làm dần dần này giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn, lâu dần, tâm lý sợ hãi sẽ giảm đi.
- Thứ hai, kiên nhẫn hơn
Nếu trẻ có biểu hiện nhút nhát, sợ hãi, chúng ta không nên cười nhạo trẻ mà hãy kiên nhẫn trò chuyện để hiểu rõ nguyên nhân. Ví dụ, trẻ sợ ngủ một mình có thể vì sợ hãi những điều không biết trong bóng tối, hoặc vì những câu chuyện kinh dị đã nghe khiến trẻ bị ám ảnh.
Lúc này, chúng ta có thể cùng trẻ ở trong bóng tối một lúc, giúp trẻ dần thích nghi, rồi cùng nhau thảo luận cách loại bỏ nỗi sợ, như bật đèn ngủ nhỏ hoặc cho trẻ một đồ chơi an ủi.
- Thứ ba, làm gương
Nhiều cha mẹ khi thấy trẻ gặp chuyện nhỏ nhặt, không tự chủ được liền làm to chuyện, như khi trẻ bị xước tay hay té ngã. Cha mẹ là tấm gương của trẻ, khi thấy bạn làm to chuyện, trẻ cũng sẽ lo lắng, sợ hãi khi gặp chuyện tương tự. Nếu cha mẹ bình tĩnh trước những chuyện này, trẻ sẽ không còn sợ hãi khi gặp lại.
- Thứ tư, cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên
Môi trường thiên nhiên là nơi quan trọng cho sự phát triển của trẻ, cha mẹ có thể cho trẻ tiếp xúc với thiên nhiên như công viên, vườn cây, ngoại ô, bãi biển. Cho trẻ chơi cát ở bãi biển cùng bạn bè, xem hổ ở sở thú, khám phá thiên nhiên ở công viên...
Những hoạt động này giúp trẻ dần dần học cách đối mặt với thử thách, giải quyết vấn đề và hợp tác với người khác, từ đó nâng cao sự tự tin và lòng dũng cảm.
3. Kết luận
Các nhà tâm lý học cho rằng, sự hình thành tính cách của trẻ, mặc dù bị ảnh hưởng bởi yếu tố di truyền ở một mức độ nhất định, nhưng phần lớn liên quan mật thiết đến cách nuôi dạy và môi trường sống. Cũng như sự hình thành tính cách, sở thích của trẻ đối với đồ chơi cũng không phải bẩm sinh, mà phần lớn được hình thành sau một tuổi.
Sở thích đối với đồ chơi là cách tốt để cha mẹ quan sát tính cách của trẻ, giúp cha mẹ hiểu rõ tính cách thực sự của trẻ, từ đó nắm bắt "thời kỳ xi măng ướt" để định hình lại.