Khi Nữ hoàng Liliuokalani lên ngôi năm 1891, bà trở thành Nữ hoàng đầu tiên và duy nhất trong chế độ quân chủ của Vương quốc Hawaii.
Tuy nhiên, thật không may khi bà lên nắm quyền đúng lúc các doanh nhân Mỹ và châu Âu tìm cách kiểm soát các hòn đảo vì lợi nhuận và thuyết phục chính phủ Hoa Kỳ hỗ trợ họ.
Mặc dù Nữ hoàng Hawaii đã chấp nhận từ bỏ ngai vàng để tránh xung đột, nhưng cuối cùng bà vẫn bị đưa ra xét xử vì tội phản quốc, bị kết án 5 năm lao động khổ sai và bất lực nhìn Mỹ thôn tính toàn bộ hòn đảo.
Nữ hoàng Liliuokalani là ai?
Nữ hoàng Liliuokalani có tên thật là Lydia Liliʻ Loloku Walania Wewehi Kamaka, sinh vào ngày 2/9/1838 và lớn lên trong một gia đình thuộc dòng dõi quý tộc lâu đời nhất ở Hawaii.
Sinh trưởng trong một gia đình quyền thế, từ nhỏ Lydia đã theo học tại Trường hướng đạo Hoàng gia. Bà nói tiếng Anh rất trôi chảy, đồng thời rất có năng khiếu trong các bộ môn nghệ thuật.
Năm 1874, anh trai của Lydia là Kalakaua, được tấn phong trở thành hoàng đế do Đức vua tiền nhiệm Lunalilo băng hà mà không có con kế vị.
Ba năm sau, Lydia trở thành người thừa kế của vương triều Kalakaua mới trị vì vương quốc Hawaii.
Trở thành người thừa kế, Lydia đổi tên thành Liliuokalani. Năm 1881, cô đóng vai trò là nhiếp chính cho anh trai mình khi anh đi du lịch khắp thế giới.
Trong thời gian này, Liliuokalani đã gặp Nữ hoàng Victoria, Quốc vương Anh và Tổng thống Hoa Kỳ Grover Cleveland.
Năm 1891, anh trai cô qua đời, Liliuokalani chính thức lên ngôi Nữ hoàng và trở thành Nữ hoàng đầu tiên của Vương quốc Hawaii.
Đúng thời điểm đó, Hawaii trở nên hỗn loạn. Các doanh nhân người Mỹ và châu Âu mua lại phần lớn đất đai tư nhân trên các hòn đảo và những chủ sở hữu giàu có này bắt đầu thúc đẩy nhiều tiếng nói hơn trong chính quyền Hawaii.
Trước đó, năm 1887, dưới áp lực của các doanh nhân nước ngoài, Quốc vương Kalakaua đã ký Hiến pháp Bayonet làm hạn chế quyền lực của quân chủ và chống lại các đặc quyền gia tăng đối với Hoa Kỳ.
Lúc đó, Liliuokalani đã lên tiếng phản đối dữ dội và điều đó đã chọc giận các doanh nhân Mỹ trước khi bà trở thành Nữ hoàng.
Khi lên ngôi, Nữ hoàng Liliuokalani đã lập hiến pháp mới để tăng cường sự độc lập của chế độ quân chủ, và để đáp lại, các doanh nhân giàu có bắt đầu lập mưu phế truất bà.
Mía là nông sản chủ đạo tại Hawaii
Mía đường là loại cây trồng phổ biến ở Hawaii vào thời điểm Nữ hoàng Liliuokalani lên ngôi.
Trong nhiều thập kỷ, Hawaii là nhà sản xuất đường lớn, nhưng với các phương pháp công nghiệp mới và các trang trại kiểu đồn điền lớn hơn đã tăng vai trò của cây trồng này trong nền kinh tế của Hawaii.
Từ năm 1866-1879, sản lượng đường tăng vọt lên 250%. Vào những năm 1890, các đồn điền trồng mía làm đường thường sử dụng một nghìn công nhân. Công ty thương mại đường Hawaii đã sản xuất 12.000 tấn đường trong năm này.
Với sức tăng trưởng như vậy, các chủ doanh nghiệp Mỹ và châu Âu đã nhanh chóng mua đất và mở rộng đồn điền, củng cố quyền lực trong vương quốc.
Cùng năm đó, Hoa Kỳ đã thông qua một đạo luật thuế quan tác động mạnh đến các nhà sản xuất đường của Hawaii.
Hòn đảo này trước đây được hưởng lợi từ thuế suất thấp, nhưng đạo luật mới đã làm tăng chi phí của đường Hawaii và gần như phá hủy ngành công nghiệp nơi đây.
Các chủ sở hữu cơ sở làm đường ở Hawaii đã đưa ra một kế hoạch để cứu lấy tình hình: Họ sẽ lật đổ Nữ hoàng Liliuokalani và thúc đẩy việc Hawaii sát nhập với Hoa Kỳ.
Khi trở thành một phần của Hoa Kỳ, các nhà sản xuất đường của Hawaii sẽ không còn phải trả thuế theo đạo luật mới nữa.
Cuộc đảo chính chấm dứt chế độ quân chủ của Hawaii
Nữ hoàng Liliuokalani đã chiến đấu chống lại các chủ đồn điền hùng mạnh với tư cách là người đứng đầu vương quốc, nhưng cuối cùng bà cũng phải bất lực trong việc ngăn chặn cuộc đảo chính do Hoa Kỳ hậu thuẫn.
Năm 1893, một doanh nhân người Mỹ là Sanford Dole đã lãnh đạo và lật đổ chế độ quân chủ của Hawaii.
Chính phủ Hoa Kỳ ủng hộ nỗ lực đảo chính với 300 lính thủy đánh bộ. Khi dân quân xông vào cung điện, Nữ hoàng Liliuokalani đã đầu hàng để hy vọng tránh được sự đổ máu không cần thiết.
Ủy ban An toàn đã tạo ra một chính phủ lâm thời và đưa Dole lên cầm quyền.
Năm 1895, Nữ hoàng Liliuokalani bị phế truất đã lãnh đạo một cuộc phản cách mạng để khôi phục chế độ quân chủ.
Tuy nhiên, với sức mạnh của nước Cộng hòa Hawaii thời bấy giờ và những người ủng hộ giàu có, cuộc nổi dậy đã thất bại.
Thay vào đó, chính phủ Cộng hòa đã bắt giữ Liliuokalani và đưa bà ra tòa vì tội phản quốc. Trong phiên tòa, Nữ hoàng Liliuokalani phủ nhận kế hoạch phản cách mạng.
Tuy nhiên, tòa án vẫn thấy bà có tội và kết án cựu Nữ hoàng với 5 năm lao động khổ sai. Sau một thời gian kháng cáo, bà đã được giảm án nhưng bị giam lỏng trong một căn phòng ở Cung điện Iolani và không ai được phép đến thăm.
Để đổi lấy sự tự do và ân xá cho những người ủng hộ mình, Nữ hoàng Liliuokalani buộc phải kí một tuyên bố thoái vị để chấm dứt vai trò của bà ở Hawaii.
Di sản của Nữ hoàng ở Hawaii
Năm 1896, chính phủ Hawaii đã chính thức trả tự do và khôi phục quyền công dân cho bà Liliuokalani.
Sau rất nhiều nỗ lực khởi kiện đòi nhà chức trách bồi thường về tài sản bị tịch thu và những tổn thất khác, cuối cùng bà cũng được phê chuẩn một khoản lương hưu trị giá 4000 USD mỗi năm cùng một phần lợi tức từ một đồn điền trồng mía.
Nữ hoàng Liliuokalani không bao giờ lấy lại được ngai vàng của mình và phải chứng kiến Hawaii trở thành một phần lãnh thổ của Hoa Kỳ.
Những ngày cuối đời, bà sống trong tư dinh và chết vì đột quỵ vào năm 1917. Trong những năm bị giam cầm, bà đã sáng tác rất nhiều bài hát và bài Aloha Oe đã trở thành bài hát nổi tiếng nhất của Hawaii.