Trong văn hoá người Việt, ngày 23 tháng Chạp Âm lịch, hay còn được gọi là ngày Ông Công Ông Táo là một trong những ngày quan trọng nhất trong năm. Vào ngày này, mọi gia đình sẽ chuẩn bị các lễ vật cùng một mâm cỗ cúng thật tươm tất để dâng lên ban thờ. Theo quan niệm, vào ngày này, các gia đình tổ chức lễ cúng như một hình thức để 'tiễn' Ông Công Ông Táo chầu trời. Người Việt tin rằng Ông Công Ông Táo chính là những vị thần cai quản bếp núc, mang lại sự ấm no, hạnh phúc cho gia đình.
Bên cạnh những món ăn ngon, tiền vàng, quần áo cho Ông Công Ông Táo, có một thứ nữa được xem là vô cùng quan trọng và không thể thiếu. Đó chính là những chú cá chép. Thông thường, cá được dùng cúng là 3 chú cá chép vàng, song có thật sự cần thiết cá cúng Ông Công Ông Táo phải là cá thật hay không? Đây cũng là thắc mắc của nhiều gia đình khi ngày 23 tháng Chạp đang đến gần.
Cá chép là thành phần quan trọng trong mâm cúng ngày Ông Công Ông Táo (Ảnh minh hoạ)
Chuyên gia đưa ra lời giải thích
Giải đáp cho băn khoăn: "Có nhất thiết cần sử dụng cá thật để cúng ngày Ông Công Ông Táo?", có những chuyên gia đã đưa ra lời khuyên cho các gia đình. Cụ thể, theo Giáo sư Ngô Đức Thịnh - Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và Bảo tồn văn hoá tín ngưỡng Việt Nam, dù là cá chép thật hay cá chép giả đều có thể dùng để cúng Ông Công Ông Táo. Việc chọn loại cá nào còn tuỳ thuộc vào hoàn cảnh cũng như điều kiện, nhu cầu, sở thích của từng gia đình.
Dân gian quan niệm, cá hay cá chép chính là phương tiện để các vị thần cai quản căn bếp nói riêng hay ngôi nhà nói chung của gia đình, sử dụng để bay lên trời. Từ đó có thể 'tâu bẩm' với thiên đình những thành tựu, việc làm mà gia chủ đã thực hiện được trong suốt 1 năm qua.
Vì vậy chỉ cần mâm cúng ngày Ông Công Ông Táo có cá chép là được. Trước kia, việc mua cá thật rất được ưa chuộng. Chúng thường là những chú cá chép vàng, khi cúng được đặt nguyên trong bát nước. Sau khi cúng xong, cá sẽ được đem đi phóng sinh tại ao, hồ hay sông nước sạch gần nhà.
Dân gian quan niệm, cá chính là phương tiện để Ông Công Ông Táo sử dụng, bay lên trời (Ảnh minh hoạ)
Hiện nay, bên cạnh cá thật, nhằm tiết kiệm thời gian và công sức đi mua cá thật cho gia chủ, đã xuất hiện nhiều loại cá giả khác như cá làm bằng giấy, cá được tạo hình từ các loại xôi, thạch rau câu hay cả các loại bánh. Các loại cá này hoàn toàn phù hợp để bày trong mâm cúng Ông Công Ông Táo thay cho cá thật.
Tuy nhiên, dù là cá giả hay cá thật, đều có một nguyên tắc chung về số lượng cá. Cụ thể, theo câu chuyện về được dân gian truyền miệng từ xưa, Ông Công Ông Táo bao gồm 2 ông, 1 bà. Vì vậy, số cá cúng lý tưởng nhất là 3 con. Nếu không có thể là 1 con cá - mang ý nghĩa là 2 ông 1 bà sẽ 'ngồi chung'.
Hiện nay bên cạnh cá thật có nhiều loại cá giả khác nhau để gia chủ linh động lựa chọn theo điều kiện cá nhân (Ảnh ST)
Một số lưu ý nếu gia đình chọn cá thật cúng Ông Công Ông Táo
Như đã nói ở trên, việc lựa chọn cá thật hay cả giả để cúng Ông Công Ông Táo còn tuỳ vào nhu cầu và điều kiện của từng gia đình. Song, nếu gia chủ vẫn muốn mua và chọn cá thật, cần ghi nhớ một số lưu ý như sau.
- Khi mua cá, tốt nhất nên chọn những chú cá có ngoại hình màu đỏ cam đậm, khoẻ mạnh
- Không nhất thiết phải chọn những chú cá to nhất
- Cá có ngoại hình đẹp là khi thân cá không trầy xước, vảy cá còn nguyên vẹn
- Giờ thả cá lý tưởng nhất là trước 12 giờ trưa ngày 23 tháng Chạp
- Khi thả cá sau khi cúng xong, tuyệt đối không được vứt cả túi nilon chứa cá xuống ao, hồ, sông bởi sẽ gây ô nhiễm môi trường nước. Đồng thời cá có thể không thể tự thoát khỏi túi nilon để bơi ra ngoài được
Không hất cá mạnh hay không thả cả túi nilon đựng cá xuống nước (Ảnh minh hoạ)
Nên thả cá từ từ, để cá tự bơi ra khỏi túi, bát hay thau nước (Ảnh minh hoạ)
- Không hất mạnh cá từ trên xuống bởi có thể khiến cá va đập với mặt nước, khiến cá bị dập bụng
- Hãy thả cá từ từ, nhẹ nhàng bằng cách nghiêng miệng túi, miệng bát hoặc thau xuống mặt nước để cá tự bơi ra
Tổng hợp