Tổng thống Nga Vladimir Putin trao đổi với ông Valery Gerasimov trong cuộc họp của lãnh đạo Bộ Quốc phòng ở Moskva ngày 21/12/2021. Ảnh: Sputnik/AFP
Khoảng 2 tháng sau khi được bổ nhiệm làm Tổng chỉ huy chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine, Tướng Sergey Surovikin bất ngờ xuống làm phó, thay vị trí của ông là Tổng tham mưu trưởng quân đội Nga, Valery Gerasimov.
Hãng tin Reuters của Anh ngày 13/1 dẫn lời người phát ngôn Lầu Năm Góc, Chuẩn tướng Patrick Ryder cho biết việc này “có thể phản ánh một số thách thức mang tính hệ thống mà quân đội Nga đã phải đối mặt” kể từ khi Nga bắt đầu chiến dịch quân sự đặc biệt nhằm vào Ukraine.
Tướng Ryder nhấn mạnh: "Chúng tôi đã nói về một số vấn đề liên quan đến vấn đề hậu cần, vấn đề chỉ huy và kiểm soát, vấn đề về khả năng duy trì, tinh thần và ... việc không đạt được các mục tiêu chiến lược mà họ (Nga) đã đặt ra cho mình".
Trong khi đó, hãng tin AP của Mỹ dẫn báo cáo của Bộ Quốc phòng Anh nói rằng việc giao cho ông Gerasimov làm Tổng chỉ huy chiến dịch quân sự đặc biệt của Nga ở Ukraine là “một dấu hiệu cho thấy tình hình ngày càng nghiêm trọng mà Nga đang phải đối mặt”,
Bộ Quốc phòng Anh cũng nhấn mạnh đây là “sự thừa nhận rõ ràng rằng chiến dịch (quân sự đặc biệt tại Ukraine của Nga) đang không đạt được các mục tiêu chiến lược".
Trước đó vào ngày ngày 11/1, Bộ Quốc phòng Nga đã công bố một cuộc cải tổ mới nhằm vào các chỉ huy chiến dịch ở Ukraine, trong bối cảnh những chỉ trích gia tăng về việc xử lý chiến dịch đang bị đình trệ của họ.
Tuyên bố của Bộ Quốc phòng cho biết Đại tướng Valery Gerasimov, Tổng tham mưu trưởng Nga, sẽ trở thành Tổng chỉ huy của chiến dịch quân sự đặc biệt, và vị tư lệnh hiện tại, Tướng Sergey Surovikin, người mới được bổ nhiệm làm Tổng chỉ huy chiến dịch ở Ukraine hồi tháng 10/2022, trở thành cấp phó của ông Gerasimov.
Chuyên gia Mark Galeotti, cộng tác viên cấp cao của Viện Các lực lượng Thống nhất Hoàng gia, cho biết “đó là một kiểu giáng chức [đối với Gerasimov]. Bây giờ [vấn đề] là ở ông ấy, và tôi không rằng ông Putin lại có những kỳ vọng không thực tế”.
Đại tướng Gerasimov đã nhiều tuần không xuất hiện trước công chúng và không xuất hiện tại cuộc duyệt binh Ngày Chiến thắng ở Moskva vào năm ngoái, từng dẫn đến đồn đoán về vị trí của ông vào thời điểm đó.
Hiện tại, ông kết hợp việc chỉ huy trực tiếp chiến dịch Ukraine với vai trò của người đối thoại chính với Mỹ về các vấn đề như "giảm xung đột" quân sự.
Nhưng tại sao Bộ Quốc phòng Nga lại thực hiện động thái trên vào thời điểm này thì vẫn chưa rõ ràng. Tuyên bố của Bộ nói rằng "cần tổ chức sự tương tác chặt chẽ hơn giữa các nhánh của Lực lượng Vũ trang" cũng như cải thiện sự hỗ trợ và hiệu quả việc "chỉ huy và kiểm soát các nhóm quân".
Theo Chuyên gia Rob Lee tại Đại học King's College London, quyết định thay tư lệnh chiến dịch "khẳng định lại quan điểm của Bộ Quốc phòng Nga trong việc giám sát cuộc chiến... đây cũng có thể là một phần phản ứng trước vai trò ngày càng có ảnh hưởng của nhóm quân sự tư nhân Wagner (mà phương Tây gọi là nhóm lính đánh thuê) trong cuộc xung đột".
Trong khi đó, Dara Massicot, một nhà nghiên cứu cấp cao tại Rand Corporation, nhận xét rằng Bộ Quốc phòng Nga đang “hạ cấp chỉ huy cấp cao có năng lực nhất của họ và thay thế ông ta bằng một người không đủ năng lực".
Một số nhà phân tích tin rằng động thái này cũng có thể là một nỗ lực của Bộ Quốc phòng Nga nhằm kiểm soát chặt chẽ hơn chiến dịch quân sự đặc biệt tại Ukraine trước khi triển khai lực lượng dự bị vốn được huy động vào mùa thu năm 2022 tới chiến trường sau khi lực lượng này được huấn luyện.