Tại ngôi làng Ogimi, nằm ở vùng nông thôn phía bắc đảo chính của Okinawa, một tấm bia đá nhỏ được dựng lên với vài dòng chữ bằng tiếng Nhật với nội dung: "Ở tuổi 80, bạn chỉ đơn thuần là một thanh niên. Ở tuổi 90, nếu tổ tiên của bạn mời về thiên đàng hãy yêu cầu họ đợi đến khi 100 tuổi - khi đó bạn có thể cân nhắc điều này".
Đó không phải khoa trương. Song theo thống kê mới nhất, 15 trong số 3.000 dân làng của Ogimi là những người sống lâu trăm tuổi. 171 người ở độ tuổi 90. Hiện Nhật Bản có hơn 70.000 người từ 100 tuổi trở lên.
Trước khi Covid-19 xuất hiện, du khách dần quan tâm đến ngôi làng. Masataka Nozato tại văn phòng làng Ogimi cho biết nơi đây cách xa con đường du lịch nhưng bắt đầu có lượng du khách ghé đến tăng nhẹ vì họ tò mò về tuổi thọ của người dân.
Một trong những người trăm tuổi sống ở "ngôi làng trường thọ" Ogimi, cụ Haru Miyagi, 100 tuổi, là góa phụ có chồng chết trong Thế chiến thứ hai và có một con trai đang làm việc ở Tokyo
Tại sao người dân ở Ogimi có thể sống thọ?
Theo thống kê của Blue Zones - được sáng lập bởi tác giả kiêm nhà thám hiểm của National Geographic, Dan Buettner, đây là một trong 5 nơi được xem có tỷ lệ người dân sống thọ và hạnh phúc nhất thế giới.
Buettner nói: "Mọi nơi có người dân sống thọ trên thế giới đều trải những giai đoạn khó khăn như chiến tranh, nạn đói, cùng các căng thẳng như chúng ta đang phải đối mặt (Covid-19) để giờ đây họ có thể đưa ra lời khuyên cho chúng ta".
Người Okinawa có thể khuyên chúng ta điều gì? Tại sao Ogimi và các nơi khác trên đảo lại có lịch sử lâu đời? Điều này xuất phát từ yếu tố chính gồm: Chế độ ăn uống, tập quán xã hội và di truyền, theo Craig Willcox, giáo sư sức khỏe cộng đồng và lão khoa tại Đại học Quốc tế Okinawa, đồng tác giả chính của Nghiên cứu Okinawa Centenarian về tuổi thọ của người Okinawa kể từ năm 1975.
"Khoảng 2/3 tuổi thọ liên quan đến chế độ ăn và cách sống, phần còn lại là do di truyền. Chúng tôi chưa xét đến liệu Okinawa có lợi thế di truyền do với các vùng khác của Nhật Bản hay không nhưng tuổi thọ có trong di truyền của các gia đình ở đây", Willcox nói.
Misako Miyagi, 88 tuổi, “chỉ đơn thuần là một thanh niên”, theo một câu nói ở Ogimi, nơi tập trung đông đúc người sống trăm tuổi.
Sử dụng thực phẩm làm thuốc
Ngoài di truyền, chế độ ăn uống là một trong những cách sống thọ của người dân địa phương. Nếu đến một nhà hàng điển hình ở Okinawa, thực đơn sẽ là thịt lợn và rượu mạnh. Tuy nhiên đây không phải thói quen ăn uống của người dân trên đảo.
"Chế độ ăn uống của người Okinawa cung cấp hơn 5 phần trái cây và rau củ mỗi ngày kết hợp với cá tốt hơn cho tim mạch thay vì thịt", Willcox nói.
"Có một cụm từ trong tiếng Okinawa, nuchi gusui có thể dịch là "hãy để thức ăn là thuốc của bạn". Khoai lang, mướp đắng, thực phẩm biển giàu carotenoid như rong biển, rau lá xanh và trái cây trong chế độ ăn uống có tác dụng chống lão hóa, giúp giảm viêm và chống oxy hóa", ông giải thích.
Một số người cho rằng Chouju-zen, hay "thực phẩm trường thọ", giàu dinh dưỡng nhưng chứa ít calo, góp phần mang đến cuộc sống lâu dài cho người dân Okinawa.
Vị giáo sư này cũng cho biết chế độ ăn truyền thống của người Okinawa giàu dinh dưỡng nhưng ít calo. Trước năm 1960, lương thực chính ở đây là khoai lang chứ không phải là gạo trắng.
Willcox nói rằng chế độ ăn này là điều lý tưởng: "Trong một thí nghiệm, nếu bạn hạn chế lượng calo trong khẩu phần ăn của động vật có vú, chúng sẽ sống lâu hơn rất nhiều. Sự thiếu hụt năng lượng kéo dài sẽ kích hoạt chế độ tự duy trì, bạn thích ứng để có tỷ lệ chuyển đổi thực phẩm thành năng lượng có thể sử dụng cao hơn và kích hoạt các enzym thúc đẩy tuổi thọ".
Cộng đồng gắn kết
Cuộc sống trên hòn đảo khác với phần lớn với các nơi khác ở Nhật Bản, khí hậu cận nhiệt đới với mùa đông ôn hòa. Người Okinawa sống giữa cảnh đẹp của hòn đảo nổi tiếng là hiền hòa.
Cộng đồng ở đây có những cách sắp xếp giúp các cư dân lớn tuổi giữ được mục đích hay ikigai (triết lý sống có nghĩa là "lý do tồn tại").
Mang lại cho nhiều người ở Ogimi một ikigai là nghề dệt vải basho-fu của địa phương. Hoạt động làm sạch vải và cuộn chỉ không chỉ là cách để duy trì hoạt động xã hội mà còn tăng thêm thu nhập, đóng góp vào kinh tế của làng.
Người dân Ogimi tham gia lễ hội Ungami
Không chỉ vậy, sự hỗ trợ lẫn nhau trong xã hội còn được thể hiện thông qua moai. Cơ chế xã hội Okinawa này tập hợp những nhóm người có cùng mối quan tâm lại với nhau, cho phép họ phát triển các kết nối tình cảm. Tác giả Buettner nói rằng yếu tố này quan trọng để bạn sống lâu vì "cô đơn cũng tệ như hút thuốc vậy".
Ông Takashi Inafuku, người dân Ogimi, thuộc về 2 moai, một với nhóm bạn cùng trường và một với đồng nghiệp cũ, cho biết: "Moai là nơi bạn có thể trao đổi thông tin và giao tiếp với những người khác. Tôi nghĩ rằng tham gia moai, có chung sở thích và xả stress, có thể giúp tăng tuổi thọ".
Willcox nói thêm rằng việc thuộc nhiều moai là điều phổ biến: "Tôi biết một người đàn ông Ogimi ở trong 7 moai. Mọi người trung thành với moai của họ. Tôi đã gặp nhóm phụ nữ 80 tuổi trên một hòn đảo xa xôi, họ đã ở cùng nhau từ khi còn học tiểu học".
Theo National Georaphic