Vật thể bí ẩn trên được một số người làm nghề chài lưới phát hiện hàng chục năm về trước ngay giữa dòng sông Chu, đoạn qua thôn Thượng Vôi, xã Xuân Hòa, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa. Khúc sông này chỉ cách đền thờ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần khoảng vài trăm mét.
Sông Chu đoạn qua thôn Thượng Vôi, xã Xuân Hòa, huyện Thọ Xuân, tỉnh Thanh Hóa - nơi phát hiện vật thể lạ bí ẩn nghi mộ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần
Hiến thân cho thủy thần vì giang sơn xã tắc
Theo sử sách, vua Lê Lợi có 3 người vợ, trong đó người vợ thứ 3 tên Trần Thị Ngọc Trần (sau này đổi họ thành Phạm Thị Ngọc Trần).
Tương truyền, một lần, Lê Lợi sang sông, trời đã nhập nhoạng tối, bỗng thấy thấp thoáng nương dâu, một thục nữ giai nhân, chân quê mà quý phái, sắc sảo, hiền thục, lời nói nhẹ nhàng, thanh thoát, đáng bậc phu nhân, hoàng hậu.
Lê Lợi hỏi ra mới biết người con gái ấy họ Trần, húy là Ngọc Trần, người làng Quần Lai, huyện Lôi Dương (nay thuộc làng Quần Đội, xã Thọ Diên, huyện Thọ Xuân), ông liền hỏi cưới làm vợ. Khi Lê Lợi xưng là Bình Định Vương, dựng cờ khởi nghĩa, bà lặn lội theo hầu, trải qua nhiều gian lao, nguy hiểm.
Năm Ất Tỵ (1425), Lê Thái Tổ vây đánh thành Nghệ An, đánh đến Triều Khẩu, thuộc huyện Hưng Nguyên ngày nay, lúc nghĩa quân chuẩn bị vượt sông, trời đang nắng bỗng nổi giông tố mù mịt, sông nổi sóng ba đào, quân lính, ngựa voi không tài nào qua sông được.
Đền thờ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần tại làng Thượng Vôi, xã Xuân Hòa
Người dân địa phương cho biết muốn vượt qua sông an toàn phải thực hiện việc tế thần Phổ Hộ, theo tập tục cũ đó là hiến tế một người con gái thì thần sẽ phù hộ cho nghĩa quân vượt qua hiểm nguy, đánh thắng kẻ thù. Đêm ấy, nhà vua không ngủ được, cứ trằn trọc mãi. Gần sáng, thì mơ thấy vị thần đến bảo: "Tướng quân cho tôi một người thiếp, tôi sẽ phù hộ tướng quân dẹp được giặc, làm nên nghiệp đế".
Hôm sau, vua gọi các vợ đến kể lại giấc mộng, bà Phạm Thị Ngọc Trần đã tự nguyện xin làm vật tế thần. Lúc này, con trai là hoàng tử Nguyên Long mới được 3 tuổi. Sau khi giao con cho người hầu bế ẵm, nuôi nấng, Bình Định Vương đã lập đàn tế thần, dùng người vợ thứ 3 của mình là vật hiến tế.
Đó là vào ngày 24 tháng 3, trời đất đang mịt mù phong ba bão tố bỗng gió lặng, sóng yên, nghĩa quân cùng voi nhanh chóng vượt sông thẳng tiến đến vây thành Nghệ An, lần lượt giải phóng đất đai từ Nghệ An, Hà Tĩnh đến Tân Bình, Thuận Hóa. Sau đó, nghĩa quân tấn công ra Bắc, đánh đuổi nhà Minh ra khỏi bờ cõi vào cuối năm 1427, mở ra nền độc lập tự chủ dài lâu cho quốc gia Đại Việt.
Ngôi đền trước đây chỉ là một ngôi nhà nhỏ, nay đã được tu bổ, tôn tạo khang trang
Sau khi đã tự nguyện gieo mình xuống dòng sông, hi sinh tính mệnh vì việc nước, bà Ngọc Trần đã được nhà vua và nghĩa quân mai táng chu đáo. Đến năm 1433, vua Lê Thái Tổ đã sai Lê Cố, người ở động Nhân Trầm, cùng 500 quân sĩ rước mộ bà từ Triều Khẩu (Nghệ An) về Lam Kinh.
Linh cữu về đến chợ Mía, thuộc làng Thịnh Mỹ (xã Thọ Diên) thì trời nổi giông gió, không qua sông được, quân tướng đành hạ trại nghỉ qua đêm, chờ hôm sau sang sông. Sáng hôm sau, mối đã phủ lên quan tài như một nấm mồ lớn. Lê Cố thấy sự lạ, liền báo với Lê Lợi. Vua nghĩ ý bà muốn nằm lại chỗ đó, liền sai lập mộ tại chợ Mía, gọi là đền Hiến Nhân.
Làng mía nằm cạnh sông Chu, sau này sông đổi dòng, mộ và đền thờ Hiến Nhân trôi xuống làng Thượng Vôi (xã Xuân Hòa, huyện Thọ Xuân), cách vị trí cũ khoảng 5 km. Nhân dân làng Thượng Vôi sau đó đã cho lập đền thờ bà, Khi Lê Lợi mất, Lê Nguyên Long lên nối ngôi, trở thành vua Lê Thái Tông, sau đó suy tôn mẹ là Cung từ Quang mục Hoàng thái hậu.
Người đàn ông này làm nghề chài lưới ở làng Thượng Vôi cho biết ông đã nhiều lần nhìn thấy vật thể giống ngôi mộ cổ ở khúc sông này. Vị trí chỉ cây sào ông cho rằng đó là chỗ thấy vật thể lạ
Nhiều người nhìn thấy vật thể bí ẩn chìm dưới sông
Sau khi ghé thăm, dâng hương tại đền thờ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần (làng Thượng Vôi), chúng tôi được ông Lê Văn Sinh, cán bộ văn hóa xã Xuân Hòa, dẫn ra khúc sông Chu, nơi phát hiện vật thể to lớn như tảng đá có hình thù giống một ngôi mộ cổ mà nhiều người dân và nhà nghiên cứu văn hóa lịch sử địa phương cho rằng đó là mộ của Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần.
Chèo thuyền ra giữa sông Chu, người đàn ông trung tuổi thôn Thượng Vôi cầm cây sào chọc sâu xuống dòng sông dò tìm. Một lúc sau, cây sào như đụng phải 1 vật gì đó, người đàn ông cho thuyền đi chậm lại rồi nói "đây là nơi phát hiện vật thể hình khối nghi mộ bà (Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần – PV)".
Gần vị trí của vật thể lạ, có rất nhiều trầm tích nổi lên khỏi mặt nước trong vài năm trở lại đây
"Không chỉ có tôi mà rất nhiều người làm nghề chài lưới ở khúc sông này đã phát hiện ra, vật thể này có kích thước hình chữ nhật, giống như một bể nước úp xuống. Những hôm nước sông Chu cạn, có thể nhìn thấy được vật thể này nổi lập lờ cách mặt nước khoảng 1-2 gang tay (khoảng 20-40 cm). Tôi đã chở rất nhiều người ra khu vực này để tìm hiểu vật thể này, cũng nghe nói đây là mộ hoàng hậu, chứ cũng không rõ thực hư thế nào"- người này cho hay.
Theo quan sát, gần khu vực phát hiện vật thể lạ, có rất nhiều trầm tích nhìn xa giống như những khối đá ngầm, thế nhưng khi lại gần quan sát, lấy tay sờ vào thì nó giống như một hợp chất vôi vữa. "Những trầm tích này nổi lên mặt trước sông Chu trong vài năm trở lại đây, khi thủy điện trên thượng nguồn tích nước, cộng với việc hút cát. Có thể đây là nền móng của ngôi đền cổ thờ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần trôi về đây khi sông Chu đổi dòng"- ông Sinh nhận định.
Nhìn xa trông như những tảng đá, thế nhưng khi lại gần đục ra thì như một dạng hợp chất giống vôi vữa
Mong muốn được "giải mã" vật thể lạ
Trao đổi với Báo Người Lao Động, nhà nghiên cứu Hoàng Hùng, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Thọ Xuân - Yên Định, người dày công nghiên cứu vật thể này, cho rằng đây chính là ngôi mộ cổ của Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần, bởi khi biết được thông tin vật thể này, ông đã nhờ người chèo thuyền ra khúc sông, lặn xuống lấy một mảnh của hình khối trên mang về nhà phơi khô, sau đó nghiền thành bột, đổ vào bát nước và thấy một lớp váng màu vàng nổi lên.
"Nếu là đá tự nhiên thì không thể có váng như vậy, đây có thể là một thứ hợp chất được cô lại từ đất sét, mật mía… như mộ của Thái hậu Phạm Thị Ngọc Oanh, mộ vua Lê Huyền Tông ở xã Nam Giang đã được phát hiện sau này. Ngoài ra, nghiên cứu dòng chảy của lịch sử, từ khi bà hiến thân, đến khi đưa về quê nhà mai táng, rồi những biến cố của đền khi sông chu đổi dòng được ghi chép lại, thì có thể đây là mộ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần"- ông Hoàng Hùng nhận định.
Nhà nghiên cứu văn hóa Hoàng Hùng, Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Thọ Xuân - Yên Định, lật mở các trang tài liệu, sử sách nói về Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần và nhận định vật thể dưới sông Chu là mộ bà
Cũng theo nhà nghiên cứu Hoàng Hùng, trong vòng 325 năm (1425-1749), mộ Hoàng Thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần đã 3 lần hoàn táng, trong đó có 266 năm mộ phần nằm lại với nhân dân làng Thượng Vôi, xã Xuân Hòa. Tuy nhiên, cho đến nay, câu chuyện về ngôi mộ Hoàng Thái hậu ở đâu thì vẫn chưa ai xác nhận được.
"Để làm rõ vật thể này, cần có sự vào cuộc nghiêm túc của các nhà khảo cổ, những người có chuyên môn về lĩnh vực này. Nếu giải mã được, đây sẽ là một di tích rất có giá trị lịch sử, văn hóa"- ông Hoàng Hùng nói.
Theo ông Hoàng Hùng, để "giải mã" được bí ẩn của vật thể này cần có sự vào cuộc nghiêm túc của các nhà nghiên cứu khảo cổ học
Ông Trịnh Đình Tuấn, Phó chủ tịch UBND xã Xuân Hòa cho biết câu chuyện về vật thể lạ dưới đáy sông Chu nghi mộ Hoàng thái hậu Phạm Thị Ngọc Trần được lưu truyền trong nhân dân từ lâu.
"Chúng tôi cũng có nghe kể nhiều về phiến đá nghi mộ bà, đến năm 2017, Viện khảo cổ học Việt Nam cũng đã lấy mẫu về phân tích và có kết luận đó là đá thường, đá tự nhiên. Về mặt quản lý nhà nước, chúng tôi cũng chỉ biết có vậy. Tuy nhiên, địa phương cũng mong muốn được khảo cổ để xác định, làm rõ vật thể dưới đáy sông nhằm sáng tỏ những lưu truyền trong nhân dân bấy lâu nay"- ông Tuấn cho hay.