Cuối thời Đông Hán, quần hùng tranh bá, Lưu Bị có lẽ là người có điều kiện kém nhất. Luận gia thế, ông không bì được Viên Thiệu; luận võ công, không bằng Lữ Bố; luận mưu trí, lại càng chẳng bằng Tào Tháo.
Nhưng những người theo ông lại nhiều nhất, văn có Ngọa Long Phượng Sồ, võ có Quan Vũ Triệu Tử Long.
Cổ nhân nói, người có hiền có đức, ắt thu phục được lòng người. Lưu Bị sở dĩ "đắc" được "nhân tâm", năng lực chỉ là một phần, nhân phẩm mới là cái đáng để bàn.
Lưu Bị khi còn ở đồng bằng làm tướng quốc từng gặp phải đại nạn. Ông ngày đêm bận rộn chăm lo cho người dân. Một hôm, một người ăn mặc rách rưới xông vào phủ, Lưu Bị vừa nhìn, không nói không rằng liền đưa người đó vào trong. Thậm chí còn tự mình mang rượu thịt lên, cho người đó một bữa no nê.
Nhưng chưa ăn được mấy miếng, người này đã "chột dạ" quỳ xuống: "Tôi vốn là thích khách tới hành thích ngài, nhưng nhận thấy ngài là một người vô cùng nhân nghĩa, tôi không cách nào ra tay."
Nhân vật Lưu Bị trên màn ảnh nhỏ
Lưu Bị vốn luôn nổi tiếng là một người nhân nghĩa, quan tâm tới lòng dân.
Kiến An năm thứ 13, Tào Tháo chỉ huy quân xuống phía Nam, muốn chiếm lấy Kinh Châu. Lúc này, Lưu Biểu của Kinh Châu đã qua đời, con thứ Lưu Tông chưa đánh đã hàng. Gia Cát Lượng khuyên Lưu Bị đánh hạ Lưu Tông trước, nhân cơ hội chiếm lấy Kinh Châu. Không ngờ rằng Lưu Bị lại thở dài nói, "ta không nỡ", rồi ra lệnh cho giải toán quân. Ông không chịu nổi việc nhìn bách tính chịu khổ, càng không muốn gặp lại những người quen cũ tại Kinh Châu thông qua chiến tranh.
Từ Phàn Thành lui về phía Nam, rất nhiều bách tính đều đi theo, không ít con cháu của quý tộc và các quan lại cũ của Lưu Biểu cũng theo sau. Trong đó có cả những mưu sĩ như Mã Lương, Y Tịch hay danh tướng Hoắc Tuấn. Tất cả đều xuôi về một mối, đồng lòng đi theo Lưu Bị.
Tăng Quốc Phiên từng đề ra quy tắc gọi là "8 kiểu người nên kết giao, 9 kiểu người không nên kết giao", trong đó, người đầu tiên nên kết giao là người: tử tế, không thấy chết mà không cứu, càng không ném đá giấu tay. Làm bạn với những người như vậy, khi khó khăn, nhất định sẽ nhận được giúp đỡ.
Sau trận Xích Bích, Tôn Quyền từng đứng ra cầu thân con gái Quan Vũ cho con trai của mình. Quan Vũ khi ấy ngạo mạn nói: con của hổ làm sao có thể gả cho con của khuyển. Tôn Quyền sau khi nghe xong đã rất tức giận, và sau đó, Quan Vũ để mất Kinh Châu, việc này có thể nói liên quan rất nhiều tới việc Quan Vũ chọc giận Tôn Quyền. Một người kiêu ngạo sẽ rất dễ đánh mất nhiều thứ. Khiêm tốn và lịch sự, đó mới là đạo kết giao.
Kiến An năm thứ 13, Lưu Chương, Ích Châu mục, phái Trương Tùng tới gặp Tào Tháo, bàn về chuyện liên minh. Không ngờ bị từ chối phũ phàng, Trương Tùng lập tức chuyển hướng, tới Kinh Châu tìm Lưu Bị.
Khi Trương Tùng tới Kinh Châu, Lưu Bị nồng nhiệt tiếp đãi, đích thân ra nghênh đón. Thấy Lưu Bị vô cùng khiêm tốn, Trương Tùng rất nhanh buông bỏ phòng bị, bàn về chuyện liên minh.
Trong cả quá trình, Lưu Bị luôn lắng nghe rất chăm chú, còn ghi chép cẩn thận lại từng lời Trương Tùng nói. Trương Tùng cảm thán: "Tào Tháo ngạo mạn, con người Lưu Hoàng Thúc khiêm tốn, là một vị minh chủ hiếm có."
Lưu Bị trên màn ảnh nhỏ
Lãnh đạo khiêm tốn, quý như ngọc. Họ buông xuống được thân phận của mình, kìm nén sự kiêu ngạo, không xem người khác thấp kém hơn mình, càng không tỏ ra mình hơn người.
Vương Dương Minh từng nói: người khiêm tốn luôn khiến người khác cảm thấy như làn nước mùa xuân, khiến người ta cảm thấy mình được tôn trọng.
Có người nhận xét về Lưu Bị rằng ông là "người có tài, lấy được lòng dân, không bao giờ để người khác thấy mình kém cỏi". Thuật xưng vương của ông không phải là tấn công và cướp bóc lãnh thổ, cũng không phải là âm mưu, mà là thu phục lòng dân và tập hợp sức mạnh của nhân dân.
Những người có nhân cách đẹp, có tầm nhìn xa là những người đáng để kết giao.