Trong cuộc điện đàm ngày 18/3, Tổng thống Mỹ Donald Trump đề xuất Nga và Ukraine ngừng tấn công cơ sở hạ tầng của nhau trong 30 ngày và Tổng thống Nga Vladimir Putin đã phản ứng tích cực với sáng kiến này và ngay lập tức ra chỉ thị với quân đội Nga.
Theo Politico, ông Putin đồng ý ngừng tấn công cơ sở hạ tầng năng lượng của Ukraine cũng trùng vào thời điểm Kiev công bố tên lửa hành trình tầm xa mới, Long Neptune.
Ảnh: Wikimedia
Ukraine tuyên bố đã thử nghiệm thành công tên lửa hành trình tầm xa đầu tiên của nước này vào đêm 14/3, đánh trúng một nhà máy lọc dầu ở Tuapse, cách lãnh thổ Ukraine kiểm soát khoảng 1.000 km trong khu vực Krasnodarskiy Kray của Nga. Vụ tấn công đã gây ra đám cháy kéo dài 3 ngày mới dập tắt được.
“Sau cuộc tấn công đêm 14/3, một bể chứa khoảng 20.000 tấn xăng đã bốc cháy. Đám cháy đã bao phủ hơn 1.000m2, mức độ nguy hiểm của đám cháy được xếp vào cấp độ 4”, Thống đốc Krasnodar Veniamin Kondratiev cho biết ngày 17/3.
“Chúng tôi hài lòng với kết quả của Long Neptune”, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cho biết trong phát biểu ngày 17/3.
Át chủ bài mới của Ukraine?
Vụ tấn công nhà máy lọc dầu làm gia tăng mối đe dọa đối với ngành công nghiệp dầu mỏ của Nga, vốn là nguồn thu xuất khẩu quan trọng đối với nền kinh tế Nga.
Trong hơn 3 năm xung đột, Ukraine nhiều lần nhắm vào các nhà máy lọc dầu, đường ống khí đốt và các trạm bơm của Nga qua bằng máy bay không người lái. Các báo cho rằng Ukraine đã phá hủy khoảng 10% công suất lọc dầu của Nga.
“Thực tế, quyết định của Nga cho thấy họ đã âm thầm xác nhận với Mỹ rằng các cuộc tấn công sâu của Ukraine đang làm tổn hại đến ngành năng lượng Nga. Đây là quân át chủ bài của chúng tôi”, nghị sĩ Ukraine Roman Lozinskyi viết trong một bài đăng trên Facebook ngày 18/3.
Tên lửa hành trình hiệu quả hơn máy bay không người lái - công cụ tấn công tầm xa chủ yếu của Ukraine vào Nga. UAV bay chậm và dễ bị đánh chặn hơn, trong khi tên lửa hành trình bay với tốc độ cận âm khó bị đánh chặn hơn nhiều.
Dù vậy, tên lửa hành trình tầm xa mới không phải là “vũ khí thần kỳ”.
“Chỉ riêng tên lửa hành trình sẽ không thể thay đổi cục diện của cuộc xung đột cho dù Ukraine có nhiều tên lửa hơn. Chúng tôi đã rút ra kinh nghiệm từ chính các cuộc tấn công của Nga. Họ đã phóng rất nhiều loại tên lửa khác nhau vào Ukraine nhưng chúng tôi vẫn hoạt động được”, Mykola Bielieskov, nhà nghiên cứu tại Viện Nghiên cứu Chiến lược Quốc gia Ukraine cho biết.
“Nhưng điều đó không có nghĩa là Ukraine không cần phát triển tiềm năng tấn công, cả trong bối cảnh phòng thủ chiến lược hiện nay và từ góc độ răn đe trong tương lai. Tên lửa sẽ được sử dụng cùng với máy bay không người lái trong các cuộc tấn công phối hợp”, ông Bielieskov nói thêm.
Với Long Neptune, Ukraine trở thành một trong số ít các quốc gia sản xuất tên lửa hành trình, loại vũ khí có tầm bắn trên 500km, mang đầu đạn mạnh mẽ có thể gây thiệt hại lớn cho mục tiêu.
Pháp và Vương quốc Anh có tên lửa Storm Shadow/SCALP và đã viện trợ cho Ukraine, trong khi Đức và Thụy Điển có tên lửa Taurus nhưng chưa được chuyển giao cho Kiev. Mỹ đang thảo luận về việc cung cấp tên lửa hành trình JASSM, nhưng cho đến nay chưa có báo cáo nào về việc chúng đã được chuyển cho Ukraine.
Từ tên lửa chống hạm đến Long Neptune tầm bắn 1.000km
Tên lửa R-360 Neptune ban đầu được thiết kế như một tên lửa hành trình chống hạm mang đầu đạn 150 kg và có tầm bắn 300 km. Thiết kế của R-360 Neptune dựa trên tên lửa chống tàu Kh-35 của Liên Xô nhưng được nâng cấp với tầm bắn, khả năng nhắm mục tiêu và điện tử tốt hơn.
Tên lửa chống hạm này được đưa vào biên chế năm 2021. Ngay sau khi xung đột với Nga bùng phát năm 2022, Ukraine đã sử dụng Neptune để nhắm vào Hạm đội Biển Đen của Nga.
Kiev tuyên bố soái hạm của Hạm đội Biển Đen, tàu tuần dương Moskva, bị chìm vào năm 2022 sau khi trúng 2 tên lửa Neptune. Các tên lửa này cũng đã được sử dụng để tấn công các mục tiêu khác của hải quân Nga cũng như các hệ thống phòng không của Nga dọc Biển Đen.
Năm 2023, Ukraine đã tìm cách mở rộng tầm bắn của Neptune và biến nó thành một tên lửa phù hợp cho các cuộc tấn công mục tiêu trên đất liền. Kết quả của nỗ lực này là Neptune-MD, còn được gọi là Long Neptune.
Theo chuyên trang quân sự Militarnyi của Ukraine, tên lửa mới sử dụng cùng một hệ thống phóng trên mặt đất như R-360, nhưng có hệ thống dẫn đường mới và sử dụng hệ thống dẫn đường hồng ngoại trong giai đoạn tiếp cận mục tiêu.
Trong những tháng gần đây, Long Neptune đã được sử dụng để tấn công các mục tiêu Nga gần biên giới với Ukraine. Cuộc tấn công vào kho dầu ở Tuapse, Krasnodarskiy Kray cuối tuần trước là cuộc tấn công xa nhất của Long Neptune.
“Một tên lửa mới của Ukraine, một cuộc tấn công chính xác. Tầm bắn là 1.000km. Cảm ơn các nhà phát triển, nhà sản xuất và quân đội Ukraine. Chúng ta sẽ tiếp tục làm việc để đảm bảo an ninh cho Ukraine”, ông Zelensky nói trong một tuyên bố ngày 17/3.
Theo chuyên gia Bielieskov, Long Neptune là tên lửa hành trình và nó có tất cả các ưu và nhược điểm của loại vũ khí này. Ưu điểm là tốc độ sản xuất và độ phức tạp thấp hơn so với tên lửa đạn đạo. Nhược điểm là chúng bay chậm hơn rất nhiều so với tên lửa đạn đạo, mang đầu đạn nhỏ hơn và dễ bị đánh chặn hơn.
Ukraine hiện đang tăng cường sản xuất tên lửa Neptune. Năm 2024, Ukraine và Romania đã thiết lập một quan hệ đối tác để sản xuất loại tên lửa này.
