Tết Thanh Minh trong nếp sống văn hóa của người Việt từ xa xưa đã được xem là dịp quan trọng để thể hiện lòng hiếu đạo và sự tri ân đối với tổ tiên. Theo phong tục truyền thống, vào ngày này, mọi người thường cùng nhau đi tảo mộ, quét dọn, và chăm sóc phần mộ của người thân đã khuất. Điều này không chỉ thể hiện lòng kính trọng, mà còn thể hiện mong muốn về sự phù hộ của tổ tiên để gia đình luôn gặp may mắn, thuận lợi.
Theo quan niệm xưa, có 8 điều không nên làm khi đi tảo mộ. Những điều kiêng kị này không chỉ đậm nét văn hóa mà còn thể hiện sự tôn trọng tối đa đối với người đã khuất và vấn đề phong thủy, tài lộc của gia đình.
1. Không tảo mộ quá muộn: Người xưa quan niệm rằng buổi sáng là lúc dương khí mạnh mẽ, thích hợp để làm việc tốt lành như tảo mộ. Việc tảo mộ muộn, vào buổi chiều hay tối sẽ khiến âm khí nặng nề, ảnh hưởng đến sức khỏe cũng như sự thành kính đối với tổ tiên.
2. Không buôn chuyện, nói điều bất kính: Khi tảo mộ, mọi người nên giữ trật tự và tránh nói những lời không đúng mực. Việc này thể hiện sự tôn trọng đối với người đã khuất và duy trì không gian yên tĩnh tại nghĩa trang.
3. Tránh để mộ có lỗ hổng: Một ngôi mộ bị hỏng không những mất mỹ quan mà còn được cho là ảnh hưởng xấu đến phong thủy và may mắn của gia đình. Theo người xưa, những ngôi mộ lâu ngày có thể bị chuột, thỏ đào hoặc mưa tạo thành các lỗ thủng lớn. Trong trường hợp này, mọi người cần trám đầy các lỗ thủng, tránh để lỗ bị mở rộng và gây sụp mộ.
4. Tiền giấy phải được đốt sạch: Khi đốt tiền giấy cúng tổ tiên, cần phải đảm bảo cháy hết, tránh để lại những mảnh giấy không cháy hết để thể hiện lòng tôn kính.
5. Không giẫm đạp lên mộ người khác: Mỗi ngôi mộ đều là nơi an nghỉ của một người, nên việc giẫm đạp lên là hành động thiếu tôn trọng. Việc này cần được tránh để thể hiện sự kính cẩn.
6. Không cúng mộ bằng trái lê: Trái lê được kiêng kỵ vì từ "lê" đồng âm với "li" mang ý nghĩa chia ly, tách biệt, mang ý nghĩa xấu.
Theo người xưa, quả đào cũng không nên xuất hiện trong mâm cúng vì quả đào tượng trưng cho sự trường thọ, thường xuất hiện trong sinh nhật của người già. Do đó, khi thờ cúng người đã mất không nên có quả đào.
7. Phụ nữ có thai tránh tảo mộ: Vì lý do sức khỏe và an toàn, phụ nữ có thai được khuyến nghị không nên tham gia tảo mộ để tránh những rủi ro có thể xảy ra.
8. Tránh để cỏ dại mọc lan tràn lên mộ: Việc giữ gìn ngôi mộ sạch sẽ, không để cỏ dại mọc um tùm là biểu hiện của lòng tôn kính. Điều này cũng xuất phát từ quan niệm cho rằng ngôi mộ sạch sẽ, có thể mang lại may mắn cho con cháu.
Mỗi hành động trong ngày Tết Thanh Minh đều mang ý nghĩa sâu sắc, từ việc lựa chọn thời gian tảo mộ phù hợp với quan niệm về âm dương và ngũ hành, đến cách giao tiếp, ứng xử tại các nơi linh thiêng như nghĩa trang, và cả trong cách bày biện mâm cúng. Tất cả như những lời nhắc nhở về việc giữ gìn truyền thống, đồng thời cũng là những bài học về cách sống và đối nhân xử thế.
Thông tin mang tính chất tham khảo, chiêm nghiệm