3 lực lượng luôn âm thầm bảo vệ Tô Lịch, kể cả khi dòng sông đã hồi sinh

Sông Tô Lịch đang từng ngày "hồi sinh" và tiến trình này gần như không thể đảo ngược. Sự thay đổi mang tính nền tảng đến từ ba yếu tố kỹ thuật cốt lõi: hệ thống cống bao thu gom toàn bộ 245 cửa xả nước thải về Nhà máy Yên Xá đã vận hành, lòng sông được nạo vét bùn đen và ô nhiễm tích tụ nhiều năm, và đặc biệt là việc bổ cập nước sạch thường xuyên từ Hồ Tây và Nhà máy Yên Xá để tạo dòng chảy.

Yếu tố thứ tư, mảnh ghép cuối cùng để biến dòng sông thành một không gian văn hóa - cảnh quan đúng nghĩa, cũng sắp bắt đầu. Dự án xây dựng công viên tuyến dọc hơn 13km của dòng sông đã được trình và dự kiến sẽ được Hội đồng Nhân dân thành phố phê duyệt vào cuối tháng 9/2025.

Nhưng dù cho dòng sông có hình hài ra sao, thực tế vẫn luôn cần đến 3 lực lượng "vô danh" ngày đêm âm thầm góp sức bảo vệ sự hồi sinh bền vững của nó.

Những công nhân vệ sinh môi trường

Lực lượng đầu tiên, gần gũi và thầm lặng nhất, chính là các cán bộ công nhân viên vệ sinh môi trường. Hàng ngày, họ là những người trực tiếp đối mặt với mặt trái của quá trình đô thị hóa dọc bờ sông. Dù nước sông đã trong hơn, nhưng ý thức của một bộ phận người dân vẫn chưa theo kịp, biến những nỗ lực làm sạch trở nên vô cùng vất vả.

Theo ghi nhận của báo điện tử VOV ngày 25/9, sau mỗi trận mưa lớn, rác thải sinh hoạt, túi nilon, chai lọ lại phủ kín mặt sông, làm công sức nạo vét, thu gom trở nên “công cốc”. Trong bài viết, chị Lương Thị Loan, nhân viên xí nghiệp thoát nước số 1, chia sẻ rằng công việc chính của chị vẫn là vớt rác, và lượng rác trên sông "rất là nhiều". Chính chị cũng là người bày tỏ mong muốn lớn nhất rằng: "chỉ mong ý thức người dân được nâng cao hơn, mỗi người ý thức 1 chút thì con sông này nói riêng và Hà Nội nói chung sẽ tốt hơn rất nhiều". 

Trong tương lai, vai trò của họ có thể còn quan trọng hơn. Khi các giải pháp mới như lắp đặt máy sục khí và các bè thủy sinh được nhân rộng để tái tạo hệ vi sinh vật và tăng khả năng tự làm sạch của nước, chính những công nhân vệ sinh môi trường sẽ là người chăm sóc, bảo dưỡng, đảm bảo các hệ thống này hoạt động hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng nước một cách bền vững.

Lực lượng chức năng phòng chống tội phạm môi trường

Nếu các công nhân vệ sinh xử lý "phần ngọn" thì lực lượng chức năng lại giải quyết "phần gốc" của vấn đề: ngăn chặn các hành vi xâm phạm môi trường một cách có chủ đích. Cuộc chiến này không hề đơn giản, khi các đối tượng hoạt động ngày càng tinh vi. Vụ việc bắt giữ 3 đối tượng xả trộm chất thải ra sông Tô Lịch gần đây là một minh chứng điển hình.

Theo thông tin từ Công an thành phố Hà Nội được các cơ quan thông tấn đăng tải, rạng sáng ngày 5/9, Ban quản lý dự án Hệ thống xử lý nước thải Yên Xá đã phát hiện một lượng lớn chất thải (ước tính gần 50 m³) nghi là phân bể phốt bị xả trực tiếp vào một hố ga trên đường Láng, từ đó chảy thẳng ra sông Tô Lịch gây ô nhiễm nghiêm trọng. Hành vi này đi ngược lại chủ trương quyết liệt làm sạch sông Tô Lịch của thành phố.

Ngay sau khi nhận tin báo, Phòng Cảnh sát kinh tế đã khẩn trương vào cuộc. Bằng các biện pháp nghiệp vụ và trích xuất camera an ninh, lực lượng chức năng đã xác định được chiếc xe bồn BKS 30L-573.96 thuộc Công ty TNHH Vệ sinh môi trường thoát nước đô thị Hà Nội là thủ phạm. Ba đối tượng liên quan đã bị bắt giữ gồm: Nguyễn Khắc Đạo, Chu Thị Vang và Nguyễn Duy Cường.

Các đối tượng khai nhận công ty này không có giấy phép xử lý chất thải, sau khi hút bể phốt đã chỉ đạo lái xe đổ trộm ra các địa điểm không đúng quy định để trục lợi. Lái xe Nguyễn Duy Cường thừa nhận đã 2 lần điều khiển xe bồn đến khu vực đường Láng, mở nắp hố ga và xả toàn bộ chất thải xuống sông, gây ô nhiễm nghiêm trọng và bốc mùi hôi thối nồng nặc.

Nếp sống của cộng đồng dân cư dọc sông

Lực lượng thứ ba, đông đảo và quan trọng nhất, không ai khác chính là cộng đồng người dân sinh sống và làm việc dọc hai bên bờ sông. Họ vừa là những người hưởng lợi trực tiếp từ một dòng sông xanh, sạch, đẹp, vừa là những người có vai trò quyết định đến sự bền vững của công cuộc hồi sinh này.

Thực tế cho thấy, mong mỏi về một dòng sông sạch đã hiện hữu trong mỗi người dân.

Chia sẻ với báo Hà Nội Mới, ông Trần Văn Diễm ở phường Hoàng Liệt cho hay: "Tuy vẫn còn hơi có mùi, nhưng chúng tôi vẫn có thể đi lại qua đây và ngồi nói chuyện được, cho thấy sự chuyển biến rất rõ. Về cảnh quan cũng đẹp hơn, công trình cũng thay đổi hoàn toàn so với trước đây".

Cũng trên báo Hà Nội Mới, ông Phạm Ngọc Thảo ở phường Kiến Hưng thì bày tỏ kỳ vọng lớn: "Dự án cải tạo sông Tô Lịch rất bài bản. Muốn cải tạo sông chỉ có thể thay nước, sau đó tách nước thải ra, đợt này đã thực hiện được điều đó. Tôi rất kỳ vọng kỳ này chúng ta có thể hồi sinh được sông Tô Lịch".

Chính những mong muốn đó là động lực để mỗi người dân trở thành một người giám sát, bảo vệ dòng sông. Khi công viên tuyến dọc sông hình thành, nơi đây sẽ trở thành không gian công cộng cho hàng vạn gia đình, là nơi tập thể dục, dạo bộ, vui chơi. Khi đó, ý thức cộng đồng sẽ là lực lượng hùng hậu nhất, không chỉ gìn giữ nếp sống văn minh không xả rác, mà còn chủ động tham gia làm đẹp cảnh quan, kịp thời phát hiện và tố giác các hành vi phá hoại môi trường, đảm bảo sự hồi sinh của sông Tô Lịch thực sự bền vững và trọn vẹn.