Với một quốc gia có lực lượng vũ trang đông đảo như Trung Quốc - khoảng 2 triệu người - thì việc một cá nhân xin xuất ngũ lẽ ra chỉ là một vấn đề rất nhỏ và sẽ không gây chú ý như trường hợp của Zhang Moukang, một sinh viên đại học ở tỉnh Hải Nam, miền Nam Trung Quốc, theo CNN.
Tuần trước, trang web tiếng Anh của Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) vừa đăng tải một bài viết có tiêu đề "A young man in south China is punished for refusing to continue military service" (Một thanh niên ở miền Nam Trung Quốc phải chịu án phạt vì từ chối tiếp tục phục vụ trong quân đội), nêu rõ những án phạt dành cho Zhang sau khi thanh niên này xin xuất ngũ sớm.
Vậy những án phạt đó tồi tệ đến mức nào?
Theo bài viết trên, Zhang sẽ phải chịu tổng cộng 8 án phạt, bao gồm:
Thứ nhất, Zhang sẽ bị liệt vào danh sách những người có tín nhiệm cực thấp ("danh sách đen" về tính nhiệm công dân) vì không hoàn thành nghĩa vụ quân sự, và sẽ chịu nhiều án phạt giống như những người trong danh sách đen này như bị cấm xuất ngoại, cấm mua bất động sản, cấm đi máy bay nội địa, cấm sử dụng tàu hỏa và xe buýt để di chuyển đường dài, cấm vay ngân hàng hoặc mua bảo hiểm trong vòng 2 năm.
Thứ hai, Zhang sẽ bị cấm ứng tuyển và tham dự (vĩnh viễn) vào các kỳ thi công chức, viên chức, hay các công việc được quy định trong Luật Công chức của Trung Quốc; thậm chí Zhang cũng không được làm nhân viên thời vụ trong các cơ quan và doanh nghiệp nhà nước.
Thứ ba, thông tin về "tình trạng nghĩa vụ quân sự" của Zhang trong hộ khẩu sẽ bị đổi thành "từ chối nghĩa vụ quân sự".
Thứ tư, Zhang bị cấm dự thi hoặc đi học lại đại học trong vòng 2 năm, và hủy bỏ kết quả học tập ở trung học.
Thứ năm, Zhang sẽ không được tiếp tục hưởng các ưu đãi dành cho quân nhân.
Thứ sáu, Zhang sẽ phải trả khoản phạt 28.000 Nhân dân tệ, đền bù 26.000 Nhân dân tệ cho các khoản phí quân đội đã chi trả cho việc khám sức khỏe, bài kiểm tra chính trị, tiền ăn ở, quần áo và tư trang.
Thứ bảy, Zhang bị cấm thành lập công ty trong vòng 2 năm.
Thứ tám, việc Zhang xin xuất ngũ sớm và các án phạt liên quan sẽ được đăng tải rộng rãi cho công chúng biết thông qua các mạng xã hội và truyền thông.
Ảnh minh họa: 81.cn
"Bêu gương"
Trường hợp của Zhang tuy khá hiếm, nhưng không phải là điều chưa từng có tiền lệ.
CNN đã tìm lại các bài viết cũ được truyền thông Trung Quốc đăng tải trước đó, và phát hiện ra vài chục trường hợp cựu quân nhân Trung Quốc bị "bêu gương" giống như Zhang trong vài năm gần đây, kèm theo đó là những án phạt theo luật pháp Trung Quốc.
Có thể Bắc Kinh muốn sử dụng trường hợp của Zhang để "bêu gương với công chúng", Adam Ni, một nhà nghiên cứu về Trung Quốc tại Khoa Nghiên cứu An ninh - Tội phạm học của trường Đại học Macquarie, Australia bình luận với CNN.
Ni cho biết "đây là một ví dụ về những áp lực của PLA. Một mặt, họ cần phải cho mọi người thấy hình ảnh tốt đẹp về mình, nhưng mặt khác, họ lại phải ngăn chặn những điều được coi là hành vi xấu trong quân đội".
Quân đội Trung Quốc áp dụng luật nghĩa vụ quân sự bắt buộc, tuy nhiên trong vài năm gần đây, chế độ này hiếm khi được áp dụng do nhiều người tình nguyện tham gia vào quá trình hiện đại hóa quân đội, các chuyên gia cho biết.
Việc hiện đại hóa quân đội cần số lượng ít hơn, nhưng phải là những người có giáo dục cao hơn. Vì lẽ đó nên quy mô quân đội Trung Quốc cũng giảm xuống, những người có kiến thức về kỹ thuật sẽ được ưu tiên hơn những người ở vùng quê nghèo, ít học hơn.
Một bài báo hồi tháng 7 của hãng thông tấn Tân Hoa Xã cũng cho biết PLA có xu hướng tuyển mộ ngày càng nhiều sinh viên đại học hoặc sinh viên tốt nghiệp trong những năm gần đây.
Tuy nhiên, điều này cũng gây ra một số vấn đề.
Trong bản báo cáo năm về Sức mạnh của Trung Quốc năm 2019, Cơ quan Tình báo Quốc phòng Mỹ đã lưu ý một vấn đề của PLA, đó là những người trẻ tại Trung Quốc sẽ ít quan tâm tới nghĩa vụ quân sự nếu nền kinh tế của nước này vẫn phát triển mạnh mẽ.
Ông Ni cũng xác nhận điều này: "Tôi nghĩ rằng môi trường quân đội khá khó khăn, đặc biệt là khi binh lính phải rời xa gia đình và bạn bè, phải làm một công việc ít nhất là đòi hỏi về thể chất, nếu chưa nói đến tính chất nguy hiểm của công việc ấy".
Do đó, đối với hầu hết các thanh niên Trung Quốc, thì "PLA sẽ không phải là môi trường làm việc tốt dành cho họ", ông Ni nói.
Và thanh niên Zhang được nhắc đến ở trên dường như cũng có suy nghĩ này.
Cụ thể, theo thông tin trong bài viết được đăng tải trên website tiếng Anh của PLA: "Kể từ khi nhập ngũ hồi tháng 9 năm nay, Zhang đã không thể thích nghi với cuộc sống trong quân đội do không chịu được khó khăn, gian khổ, và cuối cùng [Zhang] quyết định xin xuất ngũ sớm. Mặc dù các đồng đội đã cổ vũ, nhưng [Zhang] vẫn kiên quyết từ bỏ.
Ngày 16/10, các quan chức của Văn phòng Nhập ngũ Danzhou, cùng với phụ huynh của Zhang, đã gặp Zhang tại doanh trại để thông báo về những án phạt và thuyết phục thanh niên này đổi ý. Tuy nhiên, [Zhang] vẫn không từ bỏ ý định, và khẳng định mình đã sẵn sàng gánh chịu mọi trách nhiệm pháp lý".