Trung Quốc đang trở thành "công xưởng in tiền" của thế giới?
Theo Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP - Hồng Kông), dự án Vành đai và Con đường đang giúp Trung Quốc nhận được rất nhiều đơn hàng in số lượng cực lớn các loại tiền tệ nước ngoài.
Các nguồn tin từ Tổng công ty in và đúc tiền của Trung Quốc (CBPM) đã xác nhận với SCMP hồi tháng trước rằng các nhà máy in tiền trên khắp quốc gia này đang hoạt động với công suất gần như tối đa để đáp ứng chỉ tiêu cao bất thường do chính phủ đề ra trong năm nay.
Hầu hết các yêu cầu đến từ các quốc gia thành viên của dự án Vành đai và Con đường. Theo một nguồn tin giấu tên, đồng nhân dân tệ của Trung Quốc chỉ chiếm "một phần rất nhỏ" trong các đơn đặt hàng trên.
Là một công ty nhà nước có trụ sở tại quận Tây Thành thuộc thủ đô Bắc Kinh, CPBM được coi là công ty in tiền có quy mô lớn nhất tại Trung Quốc. Với hơn 18.000 nhân viên, công ty này có tổng cộng 10 cơ sở phụ trách việc in tiền giấy và đúc tiền xu được canh gác cẩn mật.
Trong khi đó, đối thủ của công ty này ở Mỹ - Cục Khắc và In tiền của Mỹ - chỉ có khoảng 1.800 nhân viên tại 2 nhà máy sản xuất tiền mặt. Ngoài ra, công ty in tiền lớn thứ 2 trên thế giới - công ty De La Rue của Anh - chỉ có hơn 3.100 nhân viên vào cùng kì năm ngoái.
Hiện nay nhu cầu sử dụng tiền mặt tại Trung Quốc đã giảm khá nhiều do sự phát triển của các hình thức thanh toán trực tuyến. Điều này đã khiến cho nhiều cơ sở in tiền lâm vào cảnh khốn đốn vì... ế việc. Từ những thành phố lớn cho đến những ngôi làng ở tỉnh xa, chiếc điện thoại thông minh đã gần như thay thế vai trò của chiếc ví tiền thông thường.
Hình thức thanh toán trực tuyến đã khiến ngành công nghiệp in tiền của Trung Quốc lâm vào cảnh ế ẩm trong thời gian qua. Ảnh: Simon Song.
Tuy nhiên, vào đầu năm nay, các yêu cầu in tiền giấy liên tục đổ về khiến ngành công nghiệp in tiền của Trung Quốc đang từ ế ẩm bỗng lại hưng thịnh trở lại.
Xưởng in tiền lớn nhất của Trung Quốc tại thành phố Bảo Định, tỉnh Hà Bắc hiện đang phải hoạt động hết công suất sau khi bất ngờ nhận được "các đơn hàng lớn".
Một nhân viên tại nhà máy 604, một cơ sở con của xưởng này, cho biết: "Các máy móc của chúng tôi đã và đang hoạt động với công suất tối đa trong nhiều tháng nay".
Tuy nhiên, nhà máy này đang phải chật vật để đáp ứng với các đơn hàng lớn liên tục đổ về.
Công nghệ sản xuất tiền cần rất nhiều hơi nước - tương đương với rất nhiều năng lượng. Điều này khiến các nhà máy điện địa phương và cả thành phố phải chật vật xoay sở để đáp ứng nhu cầu sản xuất các đơn hàng lớn. Hiện nay chính phủ Trung Quốc đang đau đầu tìm kiếm giải pháp cho vấn đề này.
Một xưởng in tiền khác tại thành phố Côn Sơn, tỉnh Giang tô, cũng đang trải qua những thay đổi tương tự như xưởng in tiền tại thành phố Bảo Định của tỉnh Hà Bắc, Trung Quốc.
"Năm trước việc làm ăn của chúng tôi kém lắm. Chúng tôi hầu như chẳng có gì để làm. Bởi vậy nên chúng tôi chẳng còn sự lựa chọn nào khác ngoài nhận in chứng nhận kết hôn và bằng lái xe để dây chuyền sản xuất tiếp tục hoạt động. Nhưng năm nay thì các máy móc trong xưởng đều đang hoạt động hết công suất", một nhân viên tại xưởng này cho biết.
Hầu hết các loại tiền mặt được xưởng này sản xuất đều là ngoại tệ, nhân viên trên cho biết.
"Quy trình sản xuất [nhân dân tệ và ngoại tệ] có sự khác biệt. Các loại tiền giấy của các quốc gia không giống nhau, và mỗi khách hàng đều có các yêu cầu riêng.
Nhiều quốc gia tin tưởng Trung Quốc
Theo ông Liu Guisheng, Chủ tịch CBPM, cho biết trước đây Trung Quốc không nhận các yêu cầu in ngoại tệ.
Tuy nhiên, năm 2013, Bắc Kinh đã khởi động sáng kiến Vành đai và Con đường - kế hoạch xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển kinh tế liên quan đến 60 quốc gia trên lục địa Á-Phi-Âu - với tổng số vốn đầu tư lên đến 900 tỉ USD.
Hai năm sau ngày khởi động dự án Vành đai và Con đường, Trung Quốc bắt đầu nhận in đồng 100 rupee cho Nepal. Ông Liu cho biết công ty của ông đã "nắm bắt cơ hội đến từ dự án này" và "kí kết thành công nhiều hợp đồng in ấn tiền mặt tại một số quốc gia, trong đó bao gồm Thái Lan, Bangladesh, Sri Lanka, Malaysia, Ấn Độ, Brazil và Ba Lan".
Tuy nhiên đó có thể chỉ là phần nổi của tảng băng trôi. Theo một nguồn tin của CBPM, trên thực tế, con số các quốc gia đã hoặc đang có kế hoạch đặt hàng Trung Quốc sản xuất tiền mặt có thể còn lớn hơn thế.
Chính phủ một số quốc gia có thể đã yêu cầu Bắc Kinh không tiết lộ thỏa thuận này do lo ngại thông tin có thể ảnh hưởng tới an ninh quốc gia, hoặc gây ra các cuộc tranh luận không đáng có trong nội bộ, nguồn tin trên giải thích.
Ông Hu Xingdou, giáo sư kinh tế tại Viện Kỹ thuật Bắc Kinh, cho biết các quốc gia này hẳn phải rất tin tưởng vào chính phủ Trung Quốc nên mới cho phép các xưởng in tiền của Trung Quốc sản xuất tiền tệ của họ.
"Nền kinh tế thế giới đang trải qua nhiều thay đổi lớn lao. Với tốc độ tăng trưởng cả về quy mô và quyền lực như hiện nay, Trung Quốc sẽ có ngày thách thức hệ thống tiền tệ do phương Tây khởi xướng. Việc in tiền cho các quốc gia khác là một bước quan trọng trong kế hoạch này", giáo sư Hu nhận định.
"Tiền tệ là biểu tượng cho chủ quyền của một quốc gia. Việc để Trung Quốc in tiền giúp các bên tạo dựng niềm tin và thậm chí thành lập những liên minh mới về tiền tệ".
Thái Lan là một trong những khách hàng của CBPM. Ảnh: Weibo.
Lợi thế của Trung Quốc: Công nghệ cao, giá thành rẻ
Các công ty phương Tây đã chiếm lĩnh thị trường in ấn tiền tệ trong hơn 1 thập kỷ nay. Ví dụ, công ty De La Rue của Anh có hơn 140 quốc gia khách hàng trong thị trường này.
Các công ty lớn khác như Giesecke & Devrient của Đức có khoảng 60 quốc gia khách hàng, hay công ty Crane Currency tại Mỹ đã có hơn 200 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực in ấn ngoại tệ.
Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất của việc thuê công ty nước ngoài in tiền mặt là vấn đề an ninh.
Với lo ngại các đối thủ có thể dùng tiền giả làm lũng đoạn nền kinh tế, chính quyền Bắc Kinh cũng đã nhiều lần nhấn mạnh rằng năng lực và nền công nghiệp in tiền của nước này có vai trò quan trọng tương đương như việc phát triển bom hạt nhân đối với an ninh quốc gia.
7 năm trước, khi chính quyền Tổng thống Libya Muammar Gaddafi bị lật đổ, chính phủ Anh khi đó đang giữ số tiền dinar trị giá gần 1,5 tỉ USD do công ty De La Rue in ấn. Việc này đã gây ra tình trạng thiếu hụt tiền mặt nghiêm trọng tại Libya và gây áp lực lớn đến chính quyền Libya.
Các cơ sở in tiền ngày nay đã đổi mới về công nghệ để giảm thiểu nguy cơ tiền bị làm giả.
Một số công nghệ chống tiền giả như dùng sợi chìm, dải kim loại hay mực đổi màu cần chi phí rất lớn để được cấp phép, do đó nhiều quốc gia không có đủ tiềm lực kinh tế để in số lượng tiền mặt họ cần.
Hiện nay công ty Công nghệ An ninh Zhongchao, một nhánh của CBPM, là nhà cung cấp các công nghệ chống tiền giả cho tiền mặt lớn nhất thế giới. Theo De La Rue, Zhongchao hiện đang sở hữu 1/3 thị phần toàn cầu, gấp 4 lần so với công ty của Anh.
Một trong số những lợi thế của Trung Quốc trong lĩnh vực này là khả năng cung cấp công nghệ an ninh tiên tiến hơn đối thủ phương Tây với giá thành rẻ hơn.
Hiện nay Trung Quốc là quốc gia duy nhất có khả năng thực hiện phương pháp in Intaglio (in nổi và nhám đồng thời trên cả 2 mặt tờ giấy bạc). Bên cạnh đó, năm 2015, các nhà khoa học Trung Quốc đã thắng giải quốc tế với kỹ thuật ColorDance - kĩ thuật in 3 chiều mới giúp chống tiền giả hiệu quả hơn với giá thành rẻ hơn.
Máy in tiền của Trung Quốc. Ảnh: Youtube.
Trung Quốc sẽ 'soán ngôi' phương Tây trong lĩnh vực in tiền?
Tuy nhiên, không phải ai cũng lạc quan về tương lai của ngành in ấn tiền mặt trong bối cảnh hình thức thanh toán trực tuyến đang "lên ngôi" tại hầu hết các quốc gia trên thế giới.
Một nhân viên tại nhà máy in tiền Côn Sơn cho biết: "Tôi chắc chắn sẽ không cho các con mình làm việc trong nhà máy này. Ngành in tiền chẳng có tương lai đâu".
Theo Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc, cùng với sự phát triển của hình thức thanh toán qua điện thoại thông minh, các giao dịch bằng tiền mặt ngày càng ít dần đi. Năm 2016, chỉ có 10% giao dịch tại các cửa hàng bán lẻ được thanh toán bằng tiền mặt.
Con số mới nhất chưa được tiết lộ, nhưng có lẽ nó còn thấp hơn so với con số 10% của năm 2016. Kể từ 2013 đến nay, hơn 2.500 lao động Trung Quốc trong ngành in ấn tiền mặt đã mất việc vì thực trạng này.
Bên cạnh đó, Trung Quốc còn phải đối mặt với nhiều thách thức lớn về nhân lực và công nghệ nếu muốn 'soán ngôi' các công ty phương Tây.
"Giữa chúng tôi và phương Tây vẫn còn khoảng cách rất lớn về công nghệ. Để rút ngắn khoảng cách này, chúng tôi cần có những người trẻ tài năng. Tuy nhiên hiện nay hầu hết các tiến sĩ dưới độ tuổi 40 tại nhà máy của chúng tôi đều đã bỏ việc", một nhân viên tại nhà máy in tiền Côn Sơn cho hay.
"Với kiến thức và kinh nghiệm của mình, họ có thể dễ dàng tìm được những công việc trả lương và phúc lợi hậu hĩnh hơn tại các công ty tư nhân, thay vì làm việc trong công ty nhà nước như ở đây", người này kết luận.