1. Mô tả:
Ở vùng nông thôn, cây cỏ xước không hề xa lạ. Đây là loại cây mọc hoang, thân thảo, sống lâu năm, tuổi thọ có khi lên tới 2 - 7 năm.
Thân cây: Cây có thể cao tới gần 1m, có lông mềm bao phủ quanh thân.
Lá cây: Lá cỏ xước hình trứng, mọc đối, mép lượn sóng.
Hoa: Hoa cỏ xước mọc thành chùm bông ở ngọn cây, chiều dài cả chùm bông khoảng 20 - 30cm.
Quả: Quả dạng quả nang bao gồm 1 túi, có thành mỏng, có lá bắc nhọn giống gai, dễ bám vào vật khác như quần áo. Hạt hình trứng nhỏ và dài.
Rễ: Rễ của cây khá nhỏ, bé dần từ cổ rễ đến chóp rễ, đường kính chừng 2-5mm, dài 20cm
Phân bố: Cỏ xước là loại cây nhiệt đới, thường mọc hoang ở các bãi cỏ, ven đường, bờ bụi. Nếu muốn dùng làm thuốc cũng có thể chủ động trồng bằng hạt.
Cây cỏ xước được mô tả trong tài liệu khoa học.
2. Dược tình theo Đông y:
Theo Đông y, cỏ xước có vị chua, đắng, tính bình (có tài liệu nói tính mát), có tác dụng thanh nhiệt, tiêu viêm, lợi tiểu, làm lưu thông khí huyết. Đông y còn nhấn mạnh cỏ xước có khả năng chống viêm rất tốt ở giai đoạn mạn và cấp tính.
Cỏ xước có những tác dụng nổi bật như bổ gan thận, mạnh gân cốt... Loại cây này được sử dụng để chữa viêm khớp, phụ nữ sau sinh máu hôi không sạch, giảm cholesterol máu, tăng huyết áp, xơ vữa động mạch...
Đặc biệt Đông y có sử dụng vị thuốc từ cỏ xước rất nhiều trong các bài thuốc chữa về bệnh thận.
3. Cách sử dụng:
- Cỏ xước có thể được dùng vừa như 1 loại thực phẩm để ăn, vừa chữa bệnh. Có thể lấy lá non của loại cây này, nhúng qua nước sôi rồi tùy ý xào hoặc nấu canh.
- Trong Đông y thường sử dụng phần rễ cỏ xước để làm thuốc chữa bệnh. Hàm lượng dùng là 15 - 30g, uống ở dạng sắc. Nếu dùng ngoài thì có thể lấy lá giã ra rồi đắp.
4. Những bài thuốc dùng cỏ xước chữa các bệnh về thận:
Cỏ xước được dùng để trị nhiều bệnh. Trong Đông y, cỏ xước chủ trị các bệnh về thận, bệnh xương khớp. Ngoài ra loại cây này còn được dùng như một dược liệu chữa bệnh mỡ máu cao, kinh nguyệt không đều, viêm xoang, cảm mạo...
Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi xin giới thiệu một số bài thuốc Đông y dùng cây cỏ xước trị các bệnh về thận.
- Bài thuốc hỗ trợ điều trị viêm cầu thận với các triệu chứng phù thũng, đái són, đái vàng thẫm, vàng da:
Rễ cỏ xước 25g. Rễ cỏ tranh, mã đề, mộc thông, huyết dụ, lá móng tay, huyền sâm mỗi vị 15g.
Sắc với 600ml nước, còn 200ml, chia uống 2 lần vào buổi sáng và buổi trưa sau ăn.
Một liệu trình điều trị là 10 ngày, nghỉ 15 ngày lại tiếp tục sử dụng nếu có chỉ định của thầy thuốc.
- Bài thuốc hỗ trợ chữa viêm gan, viêm thận, viêm bàng quang, đái vàng thẫm, đái đỏ, đái ra sỏi:
Cỏ xước, cỏ tháp bút, mộc thông, mã đề, sinh địa, rễ có tranh mỗi vị 15g, sắc lấy nước uống kèm với bột hoạt thạch 15g, chia 3 lần.
- Bài thuốc chữa suy thận, phù thũng, nặng chân, vàng da:
Rễ cỏ xước sao, mã đề cả cây, cúc bách nhật cả cây, cỏ mực mỗi vị 30g, sắc uống ngày 1 thang chia 2 - 3 lần. Uống liên tục trong 7 - 10 ngày.
