Một buổi chiều cuối tháng 2/2015, ông Gennady Kernes, Thị trưởng thành phố Kharkov, thành phố lớn thứ hai của Ukraine, đẩy chiếc xe lăn ra khỏi bục diễn giải tại hội trường thành phố.
Ông phải nhờ vệ sĩ đưa ra khỏi sân khấu. Phiên họp của hội đồng thành phố đã kéo dài nhiều giờ, và thuốc giảm đau của ngài thị trưởng đã bắt đầu hết tác dụng.
Nhìn nét mặt đau đớn có thể thấy ông vẫn đang bị hành hạ bởi vết đạn suýt cướp đi sinh mạng của ông mùa hè năm ngoái. Nhưng ông vẫn cố chỉnh lại cà vạt để gặp các nhà báo đang đứng đợi ông.
Một nhà báo địa phương Gennady Adolfovich bắt đầu đặt câu hỏi: “Ông có xem Nga là một kẻ xâm lược hay không?”.
Câu hỏi này ông đã gặp quá nhiều lần. Hồi tháng 1/2015, quốc hội Ukraine đã biểu quyết nhất trí tuyên bố Nga là một "kẻ xâm lược", đưa hai nước tiến gần hơn trạng thái chiến tranh sau một năm diễn ra xung đột ở Ukraine.
Ông là một trong số ít những quan chức có tiếng nói của Ukraine phản đối quyết định trên mặc dù ông biết mình có thể bị coi là kẻ phản quốc.
Ông nói: “Cá nhân tôi không coi Nga là một kẻ xâm lược”.
Kể từ tháng Hai khi lệnh ngừng bắn Minsk 2 được kí kết, vấn đề “sống còn” của Ukarine lại biến thành một cuộc tranh luận về hiến pháp.
Các điều kiện của Minsk 2 yêu cầu Ukraine liên bang hóa, một động thái sẽ buộc Kiev phải tiến hành hàng loạt các cải cách hiến pháp.
Kiev giờ sẽ phải quyết định xem nên làm thế nào để đáp ứng nhu cầu này mà không đẩy khu vực miền Đông rơi sâu hơn và ảnh hưởng của Nga.
Hội đồng nhà nước Ukraine, cơ quan chịu trách nhiệm đưa ra quyết định này, đã có cuộc họp đầu tiên hôm 6/4. Tại đây, Tổng thống Petro Oleksiyovych Poroshenko đã đề ra những hướng dẫn nghiêm ngặt.
Ông cho biết, có thể cấp một số quyền tự chủ cho khu vực miền Đông nhưng không thể thực hiện yêu cầu liên bang hóa của Nga. Ông khẳng định, đó là một đường giới hạn đỏ không thể vượt qua.
Ông Poroshenko nói: "Nó giống như một bệnh lây nhiễm, một loại vũ khí sinh học, mà Ukraine đang bị lây nhiễm từ nước ngoài. Các loại vi khuẩn này đang cố tiêu diệt sự hợp nhất của chúng ta”.
Kernes lại thấy khác. Thành phố 14 triệu dân của ông là một trung tâm công nghiệp lớn, một trung tâm thương mại và văn hóa truyền thống với nhiều vùng ngoại ô giáp với biên giới nước Nga.
Nền kinh tế của nó sẽ không thể tồn tại nếu như không tiếp tục hợp tác và có mối quan hệ thương mại với Nga dù cho Moscow có hành động mạnh mẽ ở Ukraine thế nào đi nữa.
Ông Kernes giải thích: "Đó là thực tế cuộc sống. Chúng ta sẽ làm gì nếu Nga, một khách hàng chủ lực, dừng mua hàng?”. Sau đó, ông cũng tự trả lời câu hỏi mà mình vừa đặt ra rằng, người dân thành phố sẽ có cuộc sống vô cùng khổ cực.
Ukraine được cho là đang tiến gần tới thời điểm đó. Do hầu hết các nguồn tài nguyên khan hiếm đều tập trung ở miền Đông, nền kinh tế Kiev dường như đang rơi xuống vực thẳm và còn sống sót được là nhờ các khoản cho vay khổng lồ từ phương Tây.
Ông Kernes khẳng định, những thương đau mà nền kinh tế Ukraine đang phải hứng chịu mới chỉ là khởi đầu nếu như Ukraine không cho phép phát triển các mối quan hệ kinh tế với Nga.
Dẫn chứng cho lập luận trên, ông đưa ra trường hợp của Turboatom, nhà máy lớn nhất của Kharkov, chuyên sản xuất tua-bin cho cả các nhà máy điện của Nga và Ukraine. Nhà máy có khuôn viên rộng hơn 5 km2 gần trung tâm Kharkov.
Trước đây, nó giống như một thành phố thu nhỏ với đầy đủ nhà xưởng, nhà ở cho hơn 6.000 nhân viên. Tuy nhiên, do cuộc khủng hoảng hiện nay, Phó giám đốc Alexei Cherkassky của nhà máy cho hay, doanh số bán hàng giảm mạnh.
Thông thường, các đơn hàng từ Nga chiếm khoảng 40% đơn hàng của Nga máy.
Ông nói: "Thật không may, tất cả các ngành nghề chính của chúng ta đều có mối liên hệ lớn với Nga. Vì vậy, chúng ta không nên đánh lừa bản thân rằng chúng ta có thể độc lập từ Nga. Chúng ta hoàn toàn phụ thuộc vào họ".
Trong năm qua, Nga đã bắt đầu cắt giảm các đơn hàng với Turboatom, buộc nhà máy phải cắt giảm giờ làm việc và nhiều công nhân buộc phải nghỉ việc.
Trong khi đó, Turboatom chưa hề có phương án chuyển sang châu Âu. Ông Cherkassky nói: “Tua-bin không phải là iPhone. Bạn không thể cải biến nó từng tháng”.
Hơn nữa, loại sản phẩm mà nhà máy đang sản xuất, giống gần toàn bộ nền công nghiệp nặng của Ukraine, vẫn phù hợp với các phương tiện sản xuất của Xô Viết và không đáp ứng được nhu cầu của hầu hết các quốc gia phương Tây.
Có lẽ, với những lý do như vậy nên những người như ông Kernes vẫng đang tiếp tục yêu cầu quyền tự chủ nhiều hơn cho các khu vực miền Đông.
Ông Kernes cho rằng, Kiev vẫn phải cho phép miền Đông hợp tác với “kẻ thù” bên cạnh vì đó là nơi giúp kiếm ra tiền. Theo ông, dù phương Tây có viện trợ cho Ukraine bao nhiêu đi nữa thì cũng không thể giúp các nhà máy Kharkov tồn tại mà không có Nga.
