Phần 1: 2 hiểu nhầm cơ bản về Nhà nước Hồi giáo tự xưng
Dưới đây là phần 2 của loạt bài viết "IS thật sự muốn gì":
Tháng 11 năm ngoái, IS đã đăng tải một đoạn video “quảng bá hình ảnh”, trong đó truy nguồn gốc của tổ chức về thời Bin Laden. Đoạn video này cũng nhắc đến Abu Musa’b al Zarqawi, lãnh đạo man rợ của al-Qaeda tại Iraq từ 2003 đến 2006, như một “tổ tiên” của tổ chức, trước khi giới thiệu đến lãnh đạo tối cao hiện nay của IS là al-Baghdadi.
Điều đáng nói là video này không hề nhắc đến lãnh đạo hiện tại của al-Qaeda, Ayman al-Zawahiri. Zawahiri chưa từng tuyên bố liên minh với IS, và theo nhà báo Wood, hắn đang ngày càng bị chính các phần tử jihad ghét bỏ. Sự tách rời giữa al-Qaeda và IS thực chất đã có từ lâu, và chính điều này, theo ông Wood, có thể giải thích phần nào sự tàn bạo của Nhà nước Hồi giáo tự xưng.
Đồng hành cùng Zawahiri trong cuộc sống ẩn dật hiện tại là Abu Muhammad al-Maqdisi, một linh mục 55 tuổi người Jordan, được biết đến là “bộ não” của al-Qaeda và một trong những phần tử jihad bí ẩn nhất. Trên nhiều phương diện liên quan đến lý thuyết giáo, Maqdisi có chung quan điểm với IS. Cả hai đều theo đuổi một nhánh jihad của dòng Sunni có tên gọi Salafism.
Chữ Salafism xuất phát từ cụm từ Arab al salaf al salih, nghĩa là “những vị tổ tiên sùng đạo”. Những “vị tổ tiên” này chính là Nhà tiên tri Muhammad và những người theo ông ở giai đoạn đầu hình thành Hồi giáo. Họ được những người theo dòng Salafism ngưỡng mộ và coi như tấm gương trong mọi lĩnh vực trong cuộc sống.
Maqdisi cũng chính là tiền bối của Zarqawi, người đã đem al-Qaeda tới hoành hành tại Iraq theo lời khuyên của Maqdisi. Nhưng dần dần, “trò” Zarqawi trở nên cuồng tín hơn cả “thầy” Maqdisi, và rốt cục hai thầy trò bất đồng quan điểm. Zarqawi quá ưa bạo lực, và lòng thù ghét của hắn với những tín đồ Hồi giáo khác thậm chí đã vượt quá sức chịu đựng của một kẻ cũng theo chủ nghĩa jihad là Maqdisi.
Trong Hồi giáo, việc khai trừ (takfir) một ai khỏi đạo ẩn chứa rất nhiều rủi ro. Trong Qur'an viết, "Nếu ai đó nói với một người khác rằng: 'Ngươi là kẻ phản giáo', thì một trong hai người sẽ đúng". Nếu người cáo buộc nói sai, chính anh ta sẽ phải chịu án tử hình vì tội phản giáo.
Nhưng Zarqawi vẫn không ngừng mở rộng phạm vi những hành động có thể được quy vào tội phản giáo đối với người Hồi giáo. Chính Maqdisi đã phải viết thư cho học trò cũ của mình và khuyên Zarqawi cần cẩn trọng, “không nên áp dụng takfir bừa bãi” hay “cáo buộc một ai phản giáo chỉ vì người đó mắc lỗi (sin).
Theo ông Wood, sự khác biệt giữa việc phản giáo và việc mắc lỗi tuy khá mập mờ, nhưng đó cũng chính là điểm mấu chốt trong việc phân biệt giữa al-Qaeda và IS.
Với cả 2 tổ chức, không công nhận kinh Koran hay những lời răn dạy của Nhà tiên tri Muhammad đương nhiên sẽ bị liệt vào tội phản giáo. Nhưng Zarqawi khi xưa và IS sau này đều chung quan điểm rằng rất nhiều hành động khác, ví dụ như rao bán rượu, thuốc phiện, mặc quần áo phương Tây, cạo râu, hay bầu cử, cũng có thể khiến một tín đồ đạo Hồi bị quy vào tội phản giáo.
Quan trọng hơn, tất cả những người theo dòng Shiite đều bị IS coi là phản giáo, vì trong mắt IS, Shiite là một hình thức cách tân, và cách tân đồng nghĩa với việc không công nhận sự hoàn mỹ trong phiên bản gốc của kinh Qur'an.
Điều này cũng có nghĩa gần 200 triệu người Shiite trên thế giới hiện nay đang nằm trong tầm ngắm của IS. Các nhà lãnh đạo tại các nước Hồi giáo cũng vậy, vì họ “dám” đặt mình trên sharia và áp đặt những luật pháp không phải do Chúa trời đề ra.
Bashar al-Assad, trên cương vị Tổng thống, đương nhiên là một đối tượng trong tầm ngắm của IS. Ảnh: al-Jazeera
Áp dụng quy tắc takfir, IS quyết “làm trong sạch thế giới” bằng cách giết người hàng loạt. Việc thiếu đi những nguồn tin đáng tin cậy từ bên trong khiến chúng ta không thể nắm rõ sự tàn bạo của IS, nhưng với những gì tổ chức này đăng tải trên mạng xã hội, thì những cuộc hành hình cá nhân diễn ra gần như liên tục, còn hành hình tập thể thì vài tuần một lần.
Đã nhiều thế kỉ trôi qua kể từ khi những cuộc chiến tôn giáo chấm dứt tại châu Âu. Điều này, theo ông Wood, cũng một phần lý giải tại sao dường như thế giới nói chung và nhất là người phương Tây nói riêng đã và đang tỏ ra ngờ vực về sự sùng đạo của các phần tử Nhà nước Hồi giáo tự xưng.
Rất nhiều người không tin rằng những gì IS đang làm thực sự xuất phát từ tín ngưỡng, suy nghĩ cổ hủ, cũng như sự sùng đạo cực đoan không gì lay chuyển nổi của tổ chức này. Điều này cũng thể hiện một suy nghĩ khá “ích kỷ” của phương Tây: đó là nếu tư tưởng tôn giáo không còn có nhiều ý nghĩa ở Washington hay Berlin, thì họ cũng mặc định luôn là Raqqa hay Mosul cũng tương tự.
Nhưng theo nhà báo Wood, nếu tiếp tục cố chấp không thừa nhận những bản chất này của IS, thế giới sẽ không tài nào giải thích được sự nổi lên của tổ chức này.
Rất nhiều tổ chức Hồi giáo chân chính trên thế giới còn nói rằng, Nhà nước Hồi giáo tự xưng thực chất không hề có chút “Hồi giáo” nào. Đương nhiên, thật đáng mừng khi biết rằng đại đa số người Hồi giáo không hề muốn hình thức giải trí buổi tối của mình chuyển từ những bộ phim Hollywood sang những màn hành quyết công khai man rợ.
Nhưng mặt khác, việc người Hồi giáo từ chối không công nhận tính Hồi giáo của IS, theo giáo sư-nhà nghiên cứu Bernard Haykel thuộc trường đại học Princeton, cho thấy sự “hổ thẹn, tâm lý tránh gây tranh cãi, và một cách nhìn ngây thơ về tôn giáo của chính họ”.
“Họ đang tự bỏ qua lịch sử và những yêu cầu trong chính tôn giáo của họ. Điều này xuất phát từ những giao thoa với Cơ đốc giáo trong lối sống phương Tây" - ông nói.
Thực chất, theo ông Haykel, trong hàng ngũ IS, kể cả những gã lính quèn cũng sùng đạo một cách đáng sợ. Khắp căn cứ IS đâu đâu cũng thấy các trích đoạn trong kinh Qur'an.
Tất cả các tín đồ Hồi giáo đều thừa nhận rằng những chiến dịch đầu tiên của Nhà tiên tri Muhammad không thật sự "trong sạch", và rằng những luật lệ liên quan đến chiến tranh ghi lại trong kinh Qur'an đã được hiệu chỉnh để phù hợp với "thời loạn" khi xưa.
Theo ông Haykel, những phần tử IS đã và đang "copy" lại những gì đã diễn ra trong thời sơ khai của Hồi giáo, trong đó bao gồm những tập tục mà các tín đồ Hồi giáo thời nay thường tránh không công nhận chúng là một phần của kinh thánh.
"Những phần tử jihad này không phải chỉ chọn lọc ra các tập tục nô lệ, đóng đinh trên thánh giá, hay chặt đầu từ thời trung cổ để áp dụng vào thời nay. Mà thực chất chúng muốn đem tất cả những gì từ thời bấy giờ tới thế giới hiện đại" - ông Haykel nhận định.
Trong kinh Qur'an, đóng đinh trên thánh giá là một trong những hình phạt chỉ được phép áp dụng đối với những kẻ thù của Hồi giáo. Cụ thể, trong chương 9 của kinh thánh, tức Surah al-Tawba, người Hồi giáo được dạy phải chống lại người Do Thái và người Cơ đốc "cho đến khi chúng phải ngoan ngoãn tự nguyện trả thuế (jizya) để giữ mạng sống".
Bản thân Nhà tiên tri Muhammad, tấm gương sáng của tất cả các tín đồ Hồi giáo, đã áp dụng những luật lệ này, cũng như tuyển dụng nô lệ phục vụ dưới trướng.
Lãnh đạo của IS coi việc học theo Muhammad như một tôn chỉ, và qua đó "hồi sinh" những tập tục tưởng như đã bị lãng quên trong hàng trăm năm.
"Điều đáng nói về những phần tử cực đoan này không phải chỉ gói gọn trong câu chữ Qur'an, mà còn cả sự nghiêm túc trong cái cách mà chúng đọc kinh hàng ngày. Đó là một sự nghiêm túc nhập tâm đến mức ám ảnh mà những người Hồi giáo bình thường không có" - ông Haykel phân tích.
Có thể thấy được phần nào điều đó qua lời đe dọa của phát ngôn viên IS, Adnani, gửi tới phương Tây:
"Bọn ta sẽ chiếm thành Rome (ý chỉ lãnh địa người Cơ đốc - PV) của các người, bẻ gãy cây thánh giá của các người, và biến những người đàn bà của các người thành nô lệ. Nếu bọn ta chưa làm được điều đó, thì con cháu bọn ta sẽ làm được, chúng sẽ bán con cháu của các người giữa chợ nô lệ..."
Ngày Tận thế trong mắt IS
Theo nhà báo Wood, tất cả các tín đồ Hồi giáo đều thừa nhận chỉ có Chúa trời mới nhìn trước được tương lai, và họ cũng có chung quan điểm rằng Chúa đã "hé lộ" cho con người một phần tương lai trong kinh Qur'an và lời kể của Nhà tiên tri Muhammad.
Nhưng khác với mọi phong trào jihad khác, IS tin rằng tương lai do Chúa định sẵn là điểm mấu chốt của kinh Qur'an. Đó cũng chính là điểm khác biệt lớn nhất về mặt đường lối giữa IS với các tổ chức Hồi giáo cực đoan khác.
Như đã nói trong phần 1 của bài viết, al-Qaeda hoạt động như một phong trào chính trị ngầm, với mục đích mang tầm thế giới: đó là quét sạch tất cả những ai không theo đạo Hồi ra khỏi bán đảo Arab, tiêu diệt Israel, và chấm dứt các chế độ độc tài trên các mảnh đất Hồi giáo. Nhưng với IS, Ngày Tận thế là nét chủ đạo trong đường lối hoạt động của tổ chức này.
Khi còn đứng đầu al-Qaeda, Bin Laden rất hiếm khi nhắc đến tận thế. Kể cả khi có nhắc đến, thì dường như tên trùm khủng bố này cũng tự hiểu rằng ngày đó chưa đến thì hắn đã chết từ lâu rồi.
"Bin Laden và Zawahiri đều xuất thân từ các gia đình quý tộc theo dòng Sunni, những người ở tầng lớp này luôn coi thường những tiên đoán theo kiểu ngày tận thế, và cho rằng những suy nghĩ kiểu này chỉ đáng để có ở những người thường" - chuyên gia Will McCants thuộc Học viện Brookings, người đang soạn thảo một cuốn sách về Ngày Tận thế trong mắt người Hồi giáo, phân tích.
Theo nhà báo Wood, IS tin rằng chỉ có 12 caliph thực thụ, và lãnh đạo của chúng hiện nay, Baghdadi, là caliph thứ 8. Tổ chức này cũng tin rằng quân đội Rome (tức các nước phương Tây - PV) sẽ giao chiến với quân đội Hồi giáo tại phía bắc Syria; và rằng trận chiến sinh tử cuối cùng với một thế lực chống lại Chúa trời Hồi giáo sẽ diễn ra tại Jerusalem.
Ngoài ra, IS còn dành rất nhiều ưu tiên cho thành phố Dabiq, gần Aleppo. Tổ chức này đã ăn mừng đến "phát điên" sau khi chiếm được khu vực đồng bằng vốn chẳng mang nhiều ý nghĩa chiến lược tại Dabiq, và sau đó thậm chí còn dùng tên thành phố này đặt cho ấn phẩm tuyên truyền của chúng.
Đó là vì khu đồng bằng này chính là nơi Nhà tiên tri Muhammad phán rằng quân đội Rome sẽ đóng quân. Quân đội Hồi giáo, tức IS, sẽ đón đầu quân đội Rome tại đây, và Dabiq sẽ trở thành "Waterloo của phương Tây". Và thất bại của đạo quân thập tự sẽ là khởi đầu cho Ngày Tận thế, ngày Chúa trời đưa ra phán quyết cuối cùng.
Nhà báo Wood viết, những kẻ làm tuyên truyền cho IS như thể đang "nuốt nước bọt" trong háo hức đón chờ cuộc chiến này, và chúng luôn "gài" những thông điệp về cuộc chiến trong các video đăng tải trên mạng xã hội hay trên ấn phẩm tuyên truyền.
"Ngọn lửa đã được thắp tại Iraq, và sức nóng sẽ ngày một gia tăng... cho đến khi nó đốt cháy quân đội thập tự tại Dabiq" là một trích đoạn trong một cuốn tạp chí tuyên truyền được IS xuất bản hồi đầu năm.
Vậy nhưng theo ông Wood, truyền thông thế giới lại không nhận ra được những thông điệp về Dabiq trong các video mà IS đăng tải, thay vào đó lại tập trung vào những cảnh hành quyết dã man.
Trong một đoạn clip từ tháng 11 năm ngoái, gã đao phủ John jihad khét tiếng sau khi hành quyết Peter Kassig, một nhân viên cứu trợ làm việc tại Syria, đã để lại một thông điệp rợn gáy: "Lúc này, bọn ta đang chôn xác chiến binh thập tự người Mỹ đầu tiên tại Dabiq, và bọn ta nóng lòng chờ đợi phần còn lại của quân đội các ngươi tới đây".
Theo kịch bản, sau chiến thắng tại Dabiq, Nhà nước Hồi giáo sẽ mở rộng và đánh chiếm Istanbul. Một số phần tử còn tin rằng khi đó quân đội Hồi giáo sẽ bao trọn cả Trái đất.
Một thế lực chống lại Chúa trời, được nhắc đến trong các tài liệu liên quan đến Ngày Tận thế của Hồi giáo bằng cái tên Dajjal, sẽ xuất hiện từ khu vực Khorasan, phía đông Iran, và gây nhiều tổn thất cho quân đội Hồi giáo, tới khi chỉ còn 5.000 binh sĩ bị dồn vào chân tường tại Jerusalem.
Nhưng ngay khi Dajjal chuẩn bị "kết liễu" đạo quân Hồi giáo thì, Jesus, Nhà tiên tri được tôn trọng thứ hai của Hồi giáo, sẽ trở về Trái đất, đâm ngọn giáo xuyên qua Dajjal, và đưa Hồi giáo đến chiến thắng cuối cùng.
Nhưng "chỉ có Chúa mới biết" liệu IS có phải là đạo quân Hồi giáo được nhắc tới trong Qur'an hay không...
---
Kính mong quý độc giả đón xem phần 3: Làm sao để "tẩy não" IS?
