Nguyên thứ trưởng thường trực Bộ Ngoại giao Nguyễn Đình Bin kể lại những kỷ niệm khi được làm phiên dịch cho Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đặc biệt là lần được giao nhiệm vụ cắt tóc cho ông ở Cuba.
"Mặc dù biết Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã nằm viện từ lâu, nhưng khi hay tin Đại tướng từ trần, tôi vẫn không khỏi bàng hoàng, không muốn tin đó là sự thật.
Cảm giác hụt hẫng, tiếc thương… trào dâng, và bao kỷ niệm về những lần được vinh hạnh gặp và phục vụ Đại tướng bỗng trở về trong tôi.
Lần đầu tiên trong đời, tôi được gặp Đại tướng khi ông cùng các vị lãnh đạo khác của Đảng và Nhà nước ra sân bay Gia Lâm đón Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản, Thủ tướng Chính phủ Cách mạng Cuba Fidel Castro sang thăm Việt Nam tháng 9/1973.
Sau đó, tôi làm phiên dịch cho Đại tướng khi ông trực tiếp đưa Chủ tịch Fidel Castro đi thăm Bảo tàng Quân đội , và khi Đại tướng thay mặt lãnh đạo ta đón Chủ tịch Fidel Castro sau chuyến ông đi thăm vùng giải phóng miền nam ở Quảng Trị về. Những cái ôm hôn, những cuộc trò chuyện giữa hai người Anh hùng huyền thoại mới thân tình, thắm thiết làm sao. Đại tướng đã đích thân gắn tặng Huy hiệu Chiến sĩ Điện Biên Phủ cho Fidel Castro.
Nhưng sâu đậm nhất là những kỷ niệm làm phiên dịch và phục vụ Đại tướng trong dịp ông dẫn đầu đoàn quân sự cấp cao của ta thăm chính thức Cuba, và tiếp đó là Trưởng đoàn đại biểu Đảng ta dự Đại hội lần thứ nhất Đảng Cộng sản Cuba đầu tháng 1/1976.
Khi đó, tôi đang là tùy viên Đại sứ quán Việt Nam ở Cuba và được Đại sứ Hà Văn Lâu giao trách nhiệm và vinh hạnh ấy. Tôi không thể nào quên kỷ niệm đặc biệt đầu tiên với Đại tướng trong dịp này. Khi vừa đến Cuba, chưa bắt đầu chương trình chính thức, Đại tướng Võ Nguyên Giáp ghé thăm đại sứ quán. Tôi sững người khi nghe Đại sứ Hà Văn Lâu bảo: “ Bin cắt tóc cho anh Văn”. Ở đại sứ quán khi đó, anh em chúng tôi thường cắt tóc cho nhau. Có một đồng chí cắt rất thạo, nên tôi đã đề nghị lại để đồng chí ấy cắt, nhưng đại sứ vẫn chỉ định tôi, có lẽ vì tôi thường cắt cho ông. Tôi vừa mừng, vừa lo, bởi tự biết mình chỉ là nghiệp dư.
Đại tướng Võ Nguyên Giáp trong chuyến thăm Cuba năm 1976. Ảnh: Tư liệu cá nhân
Tôi lấy ghế đặt trước gương lớn trong phòng khách chính của đại sứ quán, mời Đại tướng ngồi, rồi cố bình tâm bắt đầu thao tác, nhưng vẫn không khỏi hồi hộp, nhất là khi anh cận vệ của Đại tướng luôn đứng kề bên quan sát. Tôi chỉ dùng kéo tỉa rất tỷ mỷ, sao cho thật hợp với khuôn mặt và phong thái của Đại tướng. Khi tôi đang tỉa phía sau gáy, đột nhiên Đại tướng nhắc cắt nhanh lên. Tôi cố trấn tĩnh hoàn thành phần cắt. Đến phần cạo cho gọn rìa tóc, không có dao cạo chuyên, tôi đành dùng một nửa lưỡi dao lam uốn cong rồi cạo như vẫn làm và hoàn tất công việc mà không có sơ xuất gì.
Ngay ngày hôm sau, tôi đi dịch cho Đại tướng một tuần liền. Tuần lễ được theo sát phục vụ Đại tướng thăm chính thức, rồi dự Đại hội lần thứ nhất Đảng Cộng sản Cuba quả là một trong những quãng thời gian đẹp nhất, có ý nghĩa nhất trong đời tôi. Tôi đã được ở bên cạnh vị tướng huyền thoại được toàn quân và dân ta cũng như cả thế giới ngưỡng mộ, đối thủ phải kính nể. Đại tướng vẫn thật hiền từ, thật nhân hậu.
Khi đã quen thân, gần gũi, Đại tướng đã giải tỏa cho tôi nỗi áy náy hôm cắt tóc. Sở dĩ, Đại tướng giục nhanh vì sau khi được phía bạn đưa đi tham quan quá lâu Varadero, một khu nghỉ mát nổi tiếng của Cuba, về thì vào cắt tóc ngay, nên Đại tướng thấy đói.
Lãnh đạo và nhân dân Cuba đã hiểu rõ và ngưỡng mộ Đại tướng từ lâu, rồi lại được đón tiếp Người Anh hùng Điện Biên Phủ và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử ngay sau khi cuộc kháng chiến giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước của nhân dân ta vừa thành công vang dội. Chủ tịch Fidel Castro và các lãnh đạo khác, cũng như quân đội và nhân dân Cuba đã dành cho Đại tướng sự đón tiếp thật trọng thể, thân thiết, nồng nhiệt và đặc biệt.
Tôi còn lưu giữ biết bao kỷ niệm đẹp, sâu đậm về các cuộc gặp gỡ, mối quan hệ đặc biệt thân tình, nồng hậu giữa Đại tướng với Chủ tịch Fidel Castro, đồng chí Raul Castro, các vị lãnh đạo, tướng lĩnh, sĩ quan, chiến sĩ các lực lượng vũ trang cách mạng cũng như thanh - thiếu niên và nhân dân Cuba trong chuyến thăm lịch sử ấy.
Đặc biệt, tôi đã vinh dự được chụp ảnh chung với Đại tướng và đồng chí Raul Castro (nay là Bí thư thứ nhất Đảng Cộng sản, Chủ tịch Hội đồng Nhà nước kiêm Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Cuba). Đại tướng đã đích thân đề tặng bức ảnh này.
Trong những dịp được dịch và phục vụ Đại tướng, tôi đã học được rất nhiều điều. Những ấn tượng đó cũng như tình cảm của Đại tướng đã là một phần hành trang quan trọng giúp tôi phấn đấu vươn lên không ngừng trong công tác, cũng như trong cuộc sống".
