Tuần qua, Quốc hội Mỹ vừa cho công bố bản báo cáo thường niên về sức mạnh quân sự của Trung Quốc trong đó nhấn mạnh, Bắc Kinh sử dụng phương thức “cưỡng ép dần dần” trên Biển Đông.
Báo cáo cho biết, “Trung Quốc thường tiến hành những bước nhỏ, chậm rãi để củng cố sự kiểm soát trên các vùng lãnh thổ đang tranh chấp và tránh leo thang xung đột quân sự”.
Gần đây, những “bước đi chậm rãi” đó đang trở nên nhanh hơn rất nhiều. Và cùng với đó, các nước Đông Nam Á đã và đang đáp trả lại.
Hoạt động xâm lấn các đảo tại 7 địa điểm trên Biển Đông của Bắc Kinh đang được đẩy mạnh.
Theo Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Ashton Carter, Trung Quốc đang “xúc tiến quân sự hóa” các đảo và bãi đá trên biển này. Hoạt động của Trung Quốc bao gồm xây dựng đường băng cho dành cho máy bay chiến đấu và dân sự.
Theo một số thông tin, Trung Quốc có kế hoạch thiết lập một vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) trên vùng biển tranh chấp với các nước, và phía Philippines đã bắt đầu đề cao cảnh giác.
Theo một phó Đô đốc Hải quân Philippines, ít nhất sáu lần Trung Quốc cảnh báo không quân và máy bay của hải quân nước này khi họ bay qua vùng tranh chấp.
Nếu Trung Quốc chính thức thiết lập vùng phòng không tại Biển Đông, đó sẽ là một bước đi lớn. Nó sẽ nằm trên tuyến đường biển quan trọng với các loại hàng hóa có tổng giá trị 5 nghìn tỷ USD lưu thông quay đây mỗi năm.
Không những vậy, nó sẽ cho phép Trung Quốc có thể dễ dàng kiểm soát khu vực này hơn.
Đáp lại, một quan chức Lầu Năm Góc cho biết Mỹ đang xem xét việc đưa quân đến vùng biển này để đảm bảo tự do giao thương trên Biển Đông.
Động thái này không phải là chưa từng có: năm 2013, Mỹ đã điều động máy bay B-52 đến biển Hoa Đông.
Trước đây, Trung Quốc đã từng đưa lực lượng hải quân của mình để giành lấy một phần lãnh thổ đang tranh chấp trên Biển Đông.
Năm 1974, nước này đã nổ súng chiếm đóng quần đảo Hoàng Sa, và vào năm 1988 họ tiếp tục sử dụng vũ lực quân sự để cưỡng chiếm một số đảo, đá của Việt Nam. Kể từ năm 1995, sau khi chiếm được bãi Vành Khăn, Trung Quốc đã bắt đầu xây dựng cơ sở hạ tầng.
Những động thái mạnh bạo của Trung Quốc, bao gồm việc cho tàu chiến đâm vào tàu Philippines gần bãi Scarborough là nhằm thể hiện sức mạnh trong khu vực.
Theo báo cáo của Nhóm Nghiên cứu Khủng hoảng Quốc tế (ICG), sự mạnh tay này một phần là do quan điểm “lớn và mạnh” trong chính sách đối ngoại của Tập Cận Bình.
Điều đáng nói là, báo cáo cũng nhắc đến những ý kiến phản đối từ một số chuyên gia Trung Quốc. Họ cho rằng cách làm trên sẽ ảnh hưởng đến quan hệ ngoại giao với những khối kinh tế đang phát triển như ASEAN.
Một nhà phần tích cho biết, “nếu Trung Quốc muốn có anh em bên cạnh, chính sách của đất nước cần phải nhất quán và rõ ràng hơn”.
Các nước Đông Nam Á đang gặp khó khăn trong việc chống lại những hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông.
Cộng đồng quốc tế đã tỏ ra quan ngại trước việc vùng nhận dạng phòng không trên biển Hoa Đông được thiết lập và cả việc Bắc Kinh đưa giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Kể từ đó, căng thăng đã ngày một tăng lên, và các nước Đông Nam Á đã đẩy mạnh chi tiêu quân sự nhằm đáp lại sự xâm lấn của Trung Quốc.
Dữ liệu của Viện Nghiên cứu Hòa bình Quốc tế Stockholm (SIPRI) cho thấy ngân sách quốc phòng của các nước Đông Nam Á đã tăng lên 37,6% trong khoảng từ năm 2010 đến 2014. Tổng chi phí quân sự của các nước trong năm 2014 là 38,2 tỉ USD.
Hoạt động chi tiêu này bao gồm việc Việt Nam nhập về 3 trong số 6 tàu ngầm lớp Kilo, được trang bị tên lửa tấn công mặt đất trong khuôn khổ một thỏa thuận trị giá 2 tỉ USD với Nga vào năm 2009.
Trong khi đó, Philippines đang thực hiện một chương trình hiện đại hóa quân đội với chi phí 1,82 tỉ USD nhằm mang về hai tàu khu trục, hai trực thăng chống ngầm, 3 tàu tuần tra trên biển tốc độ cao và 8 tàu đổ bộ trong năm 2017.
Do quá phụ thuộc vào quan hệ với Mỹ, khả năng quốc phòng của Manila vẫn thua kém so với các nước khác trong khu vực và không thể so sánh với Trung Quốc.
Việc nâng cấp quân đội ngày càng trở nên cấp thiết hơn khi ASEAN chưa thể hợp tác cùng nhau và vẫn chỉ có thể đưa ra những lời buộc tội chung chung.
Tại cuộc họp thượng đỉnh ASEAN vào tháng trước, các nước đã đưa ra tuyên bố rằng ASEAN lo ngại những diễn biến trên Biển Đông sẽ “ảnh hưởng tiêu cực đến hòa bình, an ninh và sự ổn định trong khu vực”.
Tuy nhiên, cái tên Trung Quốc không được nhắc đến một lần.
Tuy vậy, trong việc hợp tác với các nước ngoài khu vực Đông Nam Á, ta có thể nhận thấy nhiều bước tiến đáng kể. Tháng này, cuộc tập trận chung đầu tiên giữa Nhật Bản và Philippines đã được tổ chức.
Các hoạt động huấn luyện trên biển cũng được đẩy mạnh, đồng thời quan hệ giữa các nước Đông Nam Á và Ấn Độ được cải thiện. Tháng này, Mỹ đã đồng ý một thương vụ bán tên lửa cho Indonesia và Malaysia.
Ngoại trưởng Philippines, ông Albert del Rosario, từng nói rằng kết cục của cuộc tranh chấp trên Biển Đông sẽ quyết định trật tự thế giới. Có thể thấy, cuộc đua tranh tại vùng biển này rất quan trọng đối với Bắc Kinh, cũng như Mỹ và các nước khác trong khu vực châu Á – Thái Bình Dương.
Trung Quốc phản ứng "cùn" trước sự đanh thép của Việt Nam
