Tuy rằng hay bị nhiều người so sánh với xe tăng M1 Abram và bị đánh giá rằng là 1 chiếc xe tồi, người ta dường như quên rằng T-72 là xe tăng chiến đấu chủ lực thế hệ 2 trong khi M1 là xe thế hệ 3.
Phải chăng vì chứa đựng trong mình quá nhiều công nghệ tiên tiến mà nó đã bị nhầm lẫn chăng?
Thời điểm thập niên 60-70 thế kỷ trước, khi mà phương Tây còn đang loay hoay với pháo nòng xoắn và giáp thép đơn thuần, Liên Xô tiếp tục đưa xe tăng lên một tầm cao mới với dòng T-64.
Nó tích hợp quá nhiều công nghệ tiên tiến như pháo 125mm nòng trơn, giáp phức hợp, hệ thống nạp đạn tự động. Tuy vậy do động cơ khó sản xuất, T-64 thời gian đầu chỉ có thể sản xuất ở 1 số nhà máy.
Vì thế mà Đề án 172 ra đời, kế thừa những đặc điểm nổi trội ở xe tăng T-64. Đề án 172 sau này được đổi tên thành T-72, chiếc xe tăng được sản xuất nhiều thứ nhì sau Thế chiến 2, chỉ kém T-54/55.
Thời điểm này, các loại xe tăng tương đương của phương Tây như M60, Chieftain, Leopard chủ yếu sử dụng pháo 105mm nòng xoắn hoặc cùng lắm là 120mm nòng xoắn, có độ xuyên thấp do khả năng bắn đạn dưới cỡ kém hơn pháo nòng trơn của T-72.
Xe tăng T-72
Giáp của chúng cũng chỉ là thép thông thường, trong khi các phiên bản sau của T-72 trang bị giáp phức hợp, nhẹ hơn nhưng khả năng chống đạn cao hơn rất nhiều. Điều này không chỉ là trên lý thuyết mà thực tế đã chứng minh sức mạnh của T-72 đến đâu…
Nỗi khiếp sợ của phương Tây.
Dù rằng là niềm tự hào của bộ đội tăng thiết giáp Liên Xô, T-72 lại được sử dụng lần đầu trong chiến đấu bởi quân đội Syria.
Phiên bản mà Syria mua được từ Liên Xô là loại T-72M, vốn đã bị cắt giảm tính năng, bỏ giáp phức hợp, tức là giảm thiểu rất nhiều khả năng bảo vệ, không có hệ thống nhìn đêm và điều khiển hỏa lực tiên tiến… dù vậy, T-72M vẫn đủ để làm phương Tây phải thán phục.
Trong cuộc chiến tranh Li băng năm 1982, T-72 liên tiếp đương đầu với các xe tăng M-60A1 và Merkava Mk1 hiện đại của Israel vốn đều là xe tăng thế hệ 2 giống đối thủ của nó.
Xe tăng M-60 với pháo M68 105mm.
Tuy vậy, pháo L7 105mm, 1 trong những pháo mạnh nhất của phương Tây khi đó không thể xuyên nổi lớp giáp trước của tháp pháo T-72.
Theo nguồn từ phía Nga, 1 chiếc T-72M của Syria thậm chí có đến 10 vết đạn 105mm trên tháp pháo nhưng không có bất kì phát nào xuyên nổi. Hi vọng duy nhất của Israel khi đó là các tên lửa TOW vốn chỉ có thể xuyên qua phần giáp ở thân xe vốn mỏng hơn.
Trong khi đó, các xe tăng của Israel liên tiếp bị T-72 tiêu diệt. Kết thúc cuộc chiến Li băng, Tổng thống Syria đã ca ngợi T-72 là xe tăng tốt nhất thế giới, chỉ có 11 chiếc bị bắn cháy bởi tên lửa TOW.
Khả năng của T-72M tiếp tục được chứng minh trong cuộc chiến 8 năm giữa quân đội Iran và Iraq. Các xe tăng M60 và Chieftain của Iran gần như bị tàn sát hàng loạt bởi T-72.
Đặc biệt là trong trận đánh tại Barsa, toàn bộ các xe tăng của Iran bị tiêu diệt, trong khi Iraq không mất một chiếc T-72 nào. Pháo L7 105mm và tên lửa TOW do phương Tây sản xuất tiếp tục tỏ ra vô dụng khi bắn vào giáp trước của tháp pháo T-72.
Trong suốt 8 năm chiến tranh, chỉ có 60 chiếc T-72 bị tiêu diệt. Cả 2 bên đều thừa nhận, T-72 là chiếc xe tăng đáng sợ nhất. Saddam Hussein đã quyết định sản xuất biến thể T-72 của riêng mình mang tên Sư tử Babylon.
Tuy vậy, đây là loại tăng rất kém cỏi, tồi hơn của T-72M xuất khẩu của Liên Xô cho Syria và Iraq.
Con quái vật T-72 chỉ chịu bị khuất phục khi phương Tây cho ra đời các xe tăng thế hệ tiếp theo như M1 Abram và Challenger 2.
Một chiếc T-72 của Iraq bị tiêu diệt trong Chiến tranh Vùng Vịnh.
Trong cuộc chiến tranh Vùng vịnh lần thứ nhất, khả năng chiến đấu kém cỏi cùng với sự lạc hậu về vũ khí đã khiến quân đội Iraq bị đánh tơi bời. Các xe tăng T-72M và biến thể do Iraq sản xuất không thể địch nổi M1 Abram của Mỹ.
Điều này là dễ hiểu do T-72M vốn đã bị cắt giảm tính năng về giáp, hỏa lực. Đạn pháo nó sử dụng vốn đã bị Liên Xô loại biên từ năm 1973. Nó cũng không có giáp composite lẫn giáp phản ứng nổ ERA.
Ngày nay T-72 tiếp tục tham gia nhiều cuộc chiến khác ở Trung Đông và Đông Âu, dù đã rất cũ, dễ dàng bị các loại súng và tên lửa chống tăng đời mới tiêu diệt, T-72 vẫn tỏ ra mạnh mẽ, bền bỉ.
Nhiều quốc gia vẫn tiếp tục nâng cấp T-72 và thậm chí còn mua với số lượng lớn như Venezuela, Iraq…biến T-72 trở thành loại xe tăng có số lượng biến thể nhiều nhất trong lịch sử.
Lý do đơn giản là nó chứa đựng trong mình quá nhiều công nghệ của các xe tăng hiện đại dù ra đời đã gần nửa thế kỷ nên tiềm năng hiện đại hóa rất dồi dào.
