LTS: Kính thưa quý bạn đọc!
Thế giới bước vào thế kỷ 21 với rất nhiều biến chuyển đa chiều trong nổ lực sắp xếp lại trật tự sau cuộc chiến tranh lạnh.
Khi bối cảnh hai khối quân sự khổng lồ đối đầu nhau và răn đe phần còn lại của thế giới không còn nữa, các tranh chấp phát sinh và nguy cơ bùng phát thành xung đột cục bộ gia tăng buộc các quốc gia phải nâng cao năng lực tự chủ về mặt quốc phòng.
Qua đó, nhằm sẵn sàng chiến đấu và duy trì năng lực chiến đấu bảo vệ các quyền lợi của mình. Trong số đó, các quốc gia có nền tảng công nghiệp và nền kinh tế vững vàng đã có những bước đi đáng chú ý.
Đa số các nước có bước phát triển thần tốc về công nghiệp quốc phòng (CNQP) là các nước công nghiệp mới (NICS).
Loạt bài này giới thiệu nền kỹ nghệ quốc phòng của một số nước đáng chú ý như một lược thuật. Từ đó hầu rút tỉa kinh nghiệm cho quá trình phát triển CNQP Việt Nam trong chủ trương tự chủ và tiến thẳng lên hiện đại.
Kỳ 1: Công nghiệp quốc phòng Thổ Nhĩ Kỳ: Không phải dạng vừa đâu!
KỲ 2: Vũ khí Nam Phi - Khúc KWAITO đến từ Nam Bán Cầu đã có mặt tại Việt Nam
Vâng, chính người Nam Phi đã khai sinh ra cho thế giới khái niệm MRAP (Mine-Resistant Ambush Protected) khi họ tham chiến tại cuộc xung đột ở các quốc gia láng giềng như Zimbabwe, Namibia, Angola… vào những năm của thế kỷ 20.
Quân đội Mỹ chỉ là bên phát triển ứng dụng nó rộng rãi tại Iraq, Apganistan và để thế giới biết đến khái niệm xe chống mìn.
Thực ra, Nam Phi là một nước có nền CNQP hình thành từ lâu đời. Họ bước qua những thăng trầm của lịch sử đất nước và thế giới để sắm cho mình diện mạo ngày hôm nay.
Chúng ta cùng điểm qua các dấu mốc lịch sử của CNQP Nam Phi cũng như các đại diện tiêu biểu của nền sản xuất sản phẩm quốc phòng này.
Mi-24 SuperHind MK2 của Advanced Technologies & Engineering, nay đã bị Paramount Group mua lại và đổi tên thành Paramount Advanced Technologies.
Hình thành từ trước thế chiến II nhưng không phát triển được sau thế chiến
Amscor (Armaments Corporation of South Africa) thực ra là đơn vị sản xuất kinh doanh và bảo dưỡng các sản phẩm quốc phòng được hình thành từ năm 1902 nhưng mãi đến năm 1948 nó mới được mang tên Armscor cho đến ngày nay.
Trong suốt Thế chiến II, các nhà máy của Armscor cung cấp đạn dược và bảo dưỡng súng pháo cho các bên tham chiến. Đây là giai đoạn vàng son của Armscor.
Sau thế chiến, khi nhu cầu về súng đạn không còn nhiều nữa, Armsor đứng trước thách thức phải chuyển mình để gia nhập thị trường cạnh tranh hơn và thoả mãn nhu cầu ít ỏi trong nước.
Đi lên từ xung đột và cấm vận
Từ thập niên 60, khi Nam Phi có cuộc xung đột biên giới với các nước láng giềng. Nhu cầu sản phẩm quốc phòng cũng tăng lên.
Đây là giai đoạn mà Nam Phi đối diện với 2 cuộc chiến là xung đột quân sự ở các nước láng giềng và cuộc chiến chống chủ nghĩa phân biệt chủng tộc Apartheid trong nước.
Cả hai cuộc chiến này làm kiệt quệ Nam Phi nhưng lại là nền móng phát triển của CNQP. Đến năm 1977, khi Nam Phi lại chịu thêm lệnh cấm vận vũ khí của Liên Hiệp Quốc vì họ tham chiến tại Angola.
Nhưng nói một cách nghiêm túc, đây lại là cơ hội tốt cho nền CNQP Nam Phi phát triển cũng như làm quen với các sản phẩm xuất xứ từ Liên Xô.
Khi các cuộc xung đột kết thúc bằng các thoả hiệp thì đồng thời các thoả hiệp cho sự suy tàn của chủ nghĩa Apartheid cũng gần hoàn thành.
Một nền CNQP của nước Nam Phi tự do vào năm 1994 đứng trước các thách thức về sự suy giảm nhu cầu trong nước và cạnh tranh gay gắt trên thị trường thế giới.
Bước ra thế giới đầy bỡ ngỡ
Nói đến các công ty CNQP Nam Phi ngày nay, phải nói đến Tập đoàn Denel. Đây là đơn vị hàng đầu thế giới về công nghệ hoả khí hạng nặng. Sự kết thúc của chủ nghĩa Apartheid cũng là lúc hình thành Denel từ Armscor.
Điều đó không có nghĩa là Armscor kết thúc mà nó chỉ giữ lại chức năng tham mưu cho Bộ Quốc phòng trong khi Denel mang nhiệm vụ sản xuất kinh doanh các sản phẩm quốc phòng mà trước đó Armscor phụ trách.
Hình ảnh chủ đạo của nền CNQP Nam Phi vào năm 1992 là hiện tượng chuyển đổi, sáp nhập, giải thể, hình thành của các đơn vị sản xuất quốc phòng để đối phó với tình hình mới, một nước Nam Phi tự do và không còn nhu cầu lớn về chi tiêu quốc phòng.
Super Mirage F1, Sản phẩm cải tiến của Atlas (nay là Denel aviation) với tên lửa R-73 và động cơ Klimov SRM-95, một phiên bản của động cơ RD-33 của Nga.
Mất hơn 15 năm nỗ lực tìm thị trường xuất khẩu.
Khi chủ nghĩa Apartheid kết thúc cũng là lúc Liên Xô tan rã. Một loạt các nước dùng vũ khí Liên Xô đứng trước nhu cầu bảo dưỡng, cải tiến cho tương thích với hệ vũ khí phương Tây.
Nam Phi với thế mạnh khoa học kỹ thuật và công nghệ và sự am tường về vũ khí phương Tây cũng như Liên Xô đã cố chớp lấy thời cơ này để vươn ra thế giới trở lại đồng thời với duy trì hoạt động của các khí tài trong nước.
Thế mạnh truyền thống
Nam Phi, là điểm đến cực nam Châu Phi của cộng đồng người da trắng từ Châu Âu, trong đó chủ yếu là người Hà Lan.
Họ di cư đến thuộc địa này mang theo các ngành nghề truyền thống của mình, trong đó có công nghiệp phục vụ quốc phòng, cái luôn là thế mạnh của các nước Châu Âu.
Minh hoạ rõ nét nhất cho thế mạnh truyền thống của CNQP Nam Phi, ngoài Denel, phải kể đến một cái tên ít được biết đến, đó là Cassidian.
Đây là một công ty có truyền thống lâu đời về sản xuất các thiết bị quang học khúc xạ như ống nhòm, kính hiển vi, lăng kính, thấu kính…
Công ty này sản xuất các sản phẩm tốt và danh tiếng đến mức ngay khi Nam Phi được bãi bỏ cấm vận thì các công ty lừng danh Châu Âu như Carl Zeiss, Xenics, Leica đã lập tức tìm đến đặt văn phòng đại diện.
Đồng thời, thuê họ gia công các sản phẩm cao cấp với yêu cầu nghiêm ngặt mà bản thân các công ty danh tiếng Châu Âu này chưa thể thực hiện. Đáng tiếc thay khi thương hiệu này ngày nay không còn nữa.
Diện mạo hôm nay
Công nghiệp quốc phòng Nam Phi qua nhiều thăng trầm đến mức ngày nay, khi nói đến công ty thì phải luôn mở ngoặc nay là gì… có thể liệt kê ra các đại diện tiêu biểu cho nền kỹ nghệ quốc phòng Nam Phi ngày nay.
AMD (Aerospace Maritime & Defence) là một đơn vị giữ nhiệm vụ liên kết các đơn vị công nghiệp quốc phòng trong nước và các chi nhánh công ty quốc phòng nước ngoài tại Nam Phi.
Đây có thể coi là nơi cầm cân nảy mực và điều phối cho nền CNQP Nam Phi.
Milkor MGL là công ty chuyên sản xuất súng và đạn phóng lựu không xa lạ với Quân đội Việt Nam với sản phẩm súng phóng lựu cầm tay ổ xoay 40mm mà ta đang sản xuất theo giấy phép của họ.
Denel là tập đoàn đa ngành nghề được thành lập từ Armscor với nhiệm vụ sản xuất kinh doanh các sản phẩm quốc phòng Nam Phi. Họ có 2 nhánh chính là Denel Land System và Denel Aviation.
- Denel Land System chuyên sản xuất trọng pháo, xe bọc giáp, đạn dược và vài loại hoả khí khác. Các sản phẩm của Denel xuất đi rất nhiều nước trên thế giới.
Pháo 155ly G5-52 của Denel.
Pháo và xe bọc giáp của Denel đủ danh tiếng đến mức Thuỷ quân lục chiến Mỹ vẫn đặt họ phát triển riêng một vài loại trang bị mà không cần đấu thầu. Vì chỉ có họ mới đủ kinh nghiệm để thực hiện.
- Denel Aviation là nhánh khác của Denel chuyên về kỹ thuật hàng không và vũ khí đường không. Các thế hệ tiền nhiệm của nó đã từng sản xuất cả máy bay tiêm kích Chetah từ thiết kế của Tập đoàn IAI (Israel) cho quân đội và xuất khẩu.
Ngày nay, Denel Aviation chỉ sản xuất vài mẫu UAV cho quân đội, các loại trực thăng quân sự từ thiết kế của Eurocopter… Đơn vị này cũng giữ nhiệm vụ phát triển các vũ khí đường không cho quân đội, xuất khẩu cũng như bảo trì các tổ hợp hàng không quân sự.
Tên lửa hành trình tiên tiến TORGOS SLAM.
Ngoài ra, công ty này chỉ chủ yếu sản xuất các phụ kiện, phụ tùng cho các tổ hợp hàng không để cung cấp ra nước ngoài cho các công ty khác lắp ráp như Airbus, Boeing, Saab, Northrop, Textron…
AEROSUD là công ty chuyên sản xuất các cấu kiện hàng không cung cấp cho các công ty khác lắp ráp tổng thành như cánh quạt trực thăng và máy bay cánh cứng, cấu kiên cánh, lắp bán tổng thành... Nó có thế mạnh về vật liệu đặc biệt, cấu kiện có độ bền cao.
Tuy chưa thể vươn đến tầm của Alenia hay Kawasaki nhưng ở Châu Á khó tìm được công ty nào có năng lực về vật liệu hàng không như Aerosud…
Aztec là công ty chuyên sản xuất ắc quy cho máy bay rất danh tiếng, được các hãng lớn như Boeing, Airbus đặt hàng thường xuyên.
Cybicom Atlas Defence là công ty chuyên sản xuất các thiết bị điều khiển cho tàu ngầm và bảo trì tàu ngầm.
OTT Technologies, REVA và Panzer Technologies là 3 công ty danh tiếng ngoài Denel land system chuyên phát triển các loại xe bọc giáp, kháng mìn và các xe chiến đấu khác.
Một loại xe bọc thép kháng mìn của REVA.
Tellumas là một công ty chuyên phát triển các hệ thống sơ cấp cho kiểm soát không lưu và các hệ thống điều khiển từ xa như UAV. Đây là một đơn vị kỹ thuật điện tử công nghệ cao của Nam Phi
Reutech là công ty chuyên phát triển các hệ thống radar quân sự dùng cảnh báo sớm cũng như tích hợp vào các hệ thống phòng không khác.
Ngoài ra, họ còn cung cấp các radar hàng hải và radar dùng cho lục quân, thông tin liên lạc, rà phá bom mìn khác.
Radar 3D ESR 320 Thutlwa của Reutech dùng trong hệ thống phòng không Umkhonto của Denel Aviation.
Tau Aerospace (hay Safomar Holding) là đơn vị chuyên cung cấp dịch vụ sơn máy bay và các dịch vụ bảo dưỡng khác tại khu vực.
Ngoài ra, Nam Phi còn rất nhiều các đơn vị nhỏ lẻ khác nắm trong tay mỗi nơi là một thế mạnh truyền thống. Và vẫn đang trên con đường bị thâu tóm bởi các siêu tập đoàn đến từ Châu Âu.
Lời sơ kết
Nam Phi với các thế mạnh công nghệ trong các đơn vị nhỏ lẻ đang đứng trước nguy cơ bị thâu tóm bởi các tập đoàn Châu Âu.
Bi kịch tiêu biểu là nhãn hiệu lừng danh Cassidian bị Airbus Defence & Space thâu tóm năm 2014 để trở thành thành viên của Tập đoàn này dưới sự quản lý của Airbus Đức và Carl Zeiss.
Đây có thể xem là một thiệt hại của nền CNQP thế giới khi Cassidian đã là độc quyền của Airbus.
Ngoài các đơn vị tương đối mạnh như Denel, Reutech, REVA và Panzer thì có thể nói CNQP Nam Phi đang từng bước trở thành một nền công nghiệp phụ trợ cho các nước Châu Âu trong trào lưu giảm giá thành sản xuất để tối đa hoá lợi nhuận.
