Đội máy bay huấn luyện của Không quân Việt Nam cất cánh

Đầu tiên phải kể đến là máy bay huấn luyên L-39: L-39 là một chiếc máy bay huấn luyện đa tính năng được phát triển tại Cộng hòa Czech để đáp ứng các yêu cầu cho loại “C-39“ (C viết tắt của Cvičný - huấn luyện) trong thập niên 1960 để thay thế chiếc L-29 Delfín.

L-39 cất cánh lần đầu ngày 4/11/1968, và được sử dụng như loại máy bay huấn luyện cơ bản tại Liên bang Xô viết, Cộng hòa Czech, và tất cả các nước thuộc Khối hiệp ước Warsaw (ngoại trừ Ba Lan, nước này sử dụng loại máy bay phản lực thế hệ đầu tiên TS-11 Iskra của họ) từ năm 1971 trở về sau.

L-59, tên định danh trước kia là L-39, một bản thiết kế cải tiến, được trang bị động cơ tuốc bin phản lực cánh quạt DV-2, vẫn còn được chế tạo đến tận năm 1999.

Bên cạnh là một máy bay huấn luyện thì L-39 còn có khả năng chiến đấu với trang bị vũ khí lên tới 1.290 kg (2.840 lb) trên bốn mấu cứng bên ngoài, gồm: Tên lửa không đối không (K-13), Súng máy 7,62 mm, Bom rơi tự do và bom bầy, Rocket, Thùng dầu phụ.

2 chiếc L39 chuẩn bị hạ cánh.

Ngoài máy bay L39, trong vai trò là máy bay huấn luyện, hiện Việt Nam còn có máy bay Iak-52: Hiện nay, toàn bộ máy bay Yak-52 được biên chế trong Trung đoàn Không quân 920 (Trường Sĩ quan Không quân). Tất cả học viên phi công sau này muốn được bước lên những chiếc tiêm kích Su-27/30 hiện đại đều phải trải qua quá trình học tập trên chiếc Yak-52.

Máy bay huấn luyện sơ cấp Yak-52 trang bị một động cơ Vedeneyev M14P với cánh quạt 2 lưỡi.

Yak-52 có thể đạt tốc độ tối đa tới 272km/h, vận tốc leo cao 7m/s.

Yak-52 đạt tầm bay tới 510km, trần bay 4km.

Để có thể thực hành trên máy bay thật, học viên phi công tập lái trên buồng lái mô phỏng máy bay Yak-52.

Ngoài những máy bay kể trên, hiện tại Trung tâm huấn luyện, thuộc Tổng công ty Trực thăng Việt Nam (Binh đoàn 18, Bộ Quốc phòng) còn tiến hành huấn luyện cho phi công trực thăng với máy bay EC-120B do Tập đoàn chế tạo trực thăng Eurocopter (Pháp) sản xuất.

Đây là loại máy bay loại nhỏ, nhờ đó trong quá trình huấn luyện đã tiết kiệm được 1/3 chi phí huấn luyện bay. Trước đây dùng máy bay lớn để huấn luyện mỗi giờ phải tốn 3.500-3.800 USD.

Ngoài những máy bay hiên có, Việt Nam đã từng bày tỏ sự quan tâm tới việc mua máy bay huấn luyện chiến đấu tiên tiến Yak-130 Mitten do Nga sản xuất. Yak-130 có kích thước nhỏ gọn với chiều dài 11,49m, sải cánh 9,72m, chiều cao 4,76m, trọng lượng cất cánh tối đa 10,2 tấn. Máy bay thiết kế với cánh cụp tối ưu, chế tạo bằng hợp kim nhẹ với bề mặt được làm bằng sợi carbon. Thiết kế cánh được đánh giá là nhằm tận dụng lực nâng của cánh và cánh đuôi đặt thấp hơn cánh chính, giúp mọi chuyển động của máy bay linh hoạt hơn và giúp phi công lựa chọn góc tấn công lớn hơn.

Để làm nhiệm vụ huấn luyện phi công chiến đấu, Yak-130 thiết kế với buồng lái 2 chỗ ngồi, trang bị ghế phóng khẩn cấp NPO Zvezda K-36LT3.5 zero-zero. Buồng lái có vòm che hoàn toàn bằng thủy tinh có thể chống đạn. Bảng điều khiển phi công ngồi trước trang bị 3 màn hình hiển thị thông số kỹ thuật đa năng 6x8in. Hệ thống điều khiển của Yak-130 dùng hệ thống điều khiển lái số fly-by-wire tương tự tiêm kích thế hệ 4,5.

Trong nhiệm vụ bay huấn luyện, phi công lựa chọn mô hình phần mềm của hệ thống mô phỏng điều khiển trên máy tính của Yak-130 để lựa chọn bài tập bay. Ngoài ra phi công còn có thể lựa chọn kiểu bay trong khi đang bay. Hệ thống có thể ghi nhận những sai lầm của phi công, từ đó đánh giá rút ra kết luận về chuyến bay, điều này giúp ích rất nhiều cho việc rèn luyện kỹ năng bay ở phi công.

Tuy được thiết kế chủ yếu cho vai trò huấn luyện phi công chiến đấu, nhưng nhà sản xuất vẫn thiết kế cho nó có khả năng chiến đấu khá tốt. Đầu tiên, Yak-130 trang bị radar điều khiển hỏa lực NIIP Zhukovsky Osa có thể phát hiện mục tiêu ở cự ly xa 85km ở bán cầu trước hoặc 40km ở bán cầu sau, tự động khóa mục tiêu trong khi bám sát là 65km. Osa có thể theo dõi đồng thời 8 mục tiêu, tấn công cùng lúc 4 mục tiêu trên không hoặc 2 mục tiêu dưới đất.

Yak-130 thiết kế với 8 giá treo (6 dưới cánh và 2 ở đầu mút cánh) cho phép mang tổng cộng 3 tấn. Các điểm treo này có thể mang vũ khí, thùng nhiên liệu phụ, tổ hợp trinh sát, tổ hợp tác chiến điện tử… Yak-130 có thể mang được tên lửa không đối không tầm ngắn R-73, tên lửa không đối đất Kh-35ML, bom có điều khiển KAB-500kr và các loại bom, rocket không điều khiển. Với kiến trúc hệ thống điện tử hàng không mở, Yak-130 cho phép tích hợp rộng rãi hệ thống vũ khí của phương Tây như tên lửa không đối không AIM-9L (Mỹ), hay loại Magic 2 (Pháp) và tên lửa không đối đất AGM-65 Maverick (Mỹ).