Bệnh đậu mùa khỉ. Ảnh: Shutterstock
Lý do cần phải ban bố tình trạng khẩn cấp
Ngày 23/7, Tổng giám đốc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã tuyên bố đợt bùng phát dịch bệnh đậu mùa khỉ trên nhiều nước là tình trạng khẩn cấp y tế toàn cầu. Chiều ngày 26/7, đại diện WHO Việt Nam đã có cuộc gặp gỡ báo chí để chia sẻ thêm về lý do ban bố tình trạng khẩn cấp và đánh giá nguy cơ dịch bệnh có thể lây lan vào Việt Nam.
Bà Socorro Escalante - Quyền Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cho biết có 5 yếu tố cân nhắc để giúp xác định đợt dịch bùng phát này có phải là tình trạng khẩn cấp gây quan ngại quốc tế hay không.
Thứ nhất, thông tin do các quốc gia cung cấp, trong trường hợp này, số liệu cho thấy virus đã lây lan nhanh ra nhiều nước, vùng lãnh thổ mà trước đó chưa từng ghi nhận vius. Từ 1/1-20/7, WHO đã ghi nhận hơn 14.500 ca mắc đậu mùa khỉ tại 72 quốc gia và 6 khu vực.
Thứ hai, 3 tiêu chí để tuyên bố tình trạng y tế công cộng khẩn cấp gây quan ngại quốc tế đã được đáp ứng: Đợt dịch bùng phát này được coi là sự kiện bất thường; yếu tố nguy cơ y tế công cộng cho các quốc gia thông qua sự lây lan bệnh toàn cầu; có khả năng cần sự phối hợp quốc tế trong quá trình đáp ứng dịch.
Thứ ba, tư vấn của ủy ban khẩn cấp, trong trường hợp này chưa có sự đồng thuận.
Thứ tư, các nguyên tắc về khoa học, các bằng chứng và các thông tin liên quan tời bệnh đậu mùa khỉ đều chưa đủ, khiến chúng ta còn nhiều điều chưa biết về căn bệnh này.
Thứ năm, các yếu tố nguy cơ đối với sức khỏe con người, sự lây lan quốc tế, cũng như khả năng tác động tới sự gián đoạn lưu thông hàng hóa, dịch vụ và con người trên toàn cầu.
Bà Socorro Escalante - Quyền Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam.
Cũng theo bà Socorro Escalante, giống như đáp ứng tất cả dịch bệnh, WHO đã và sẽ tiếp tục chia sẻ thông tin cập nhật về dịch đậu mùa khỉ. WHO cũng đã hỗ trợ Bộ Y tế trong việc xây dựng các hướng dẫn tạm thời về mặt chuyên môn trong lĩnh vực giám sát và xét nghiệm labo, hỗ trợ các hoạt động hướng dẫn đáp ứng nhanh tạm thời trong việc quản lý lâm sàng, tăng cường hoạt động kiểm soát vi khuẩn đối với đậu mùa khỉ.
"WHO khuyến cáo Việt Nam cần tăng cường hệ thống giám sát bệnh nói chung, và đậu mùa khỉ nói riêng. Tăng cường nâng cao nhận thức, cập nhật thông tin cho người dân để người dân biết được các biện pháp phòng bệnh", bà Socorro Escalante nói.
Liên quan tới vấn đề có cần thiết tiêm vắc xin cho người dân hay không, bà Socorro Escalante cho hay WHO không khuyến cáo cáo tiêm chủng đại trà cho người dân đối với bệnh đậu mùa khỉ. Chỉ nên tiêm cho người từng tiếp xúc gần với người mắc bệnh đậu mùa khỉ hoặc tiêm ngừa trước phơi nhiễm cho những người nguy cơ phơi nhiễm cao như nhân viên y tế và người làm việc phòng thí nghiệm.
Nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ lây lan vào Việt Nam
BS Đỗ Hồng Hiên, chuyên gia dịch tễ học WHO, cho hay virus đậu mùa khỉ có thể lây từ người qua người bằng hình thức tiếp xúc gần qua da. Virus còn có thể lây truyền qua dịch tiết cơ thể, qua giọt bắn, vật dụng chứa virus như chăn, ga…
Phần lớn người bệnh có triệu chứng lâm sàng nhẹ, có thể hồi phục sau vài tuần. Tuy nhiên cũng có trường hợp có biến chứng do chăm sóc các vết thương trên da, nốt phát ban không được tốt.
Một số trường hợp diễn biến nặng ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, phụ nữ mang thai, suy giảm miễn dịch.
Đậu mùa khỉ, ảnh minh hoạ.
"Việt Nam nằm ở khu vực tây Thái Bình Dương, mức nguy cơ đậu mùa khỉ xâm nhập từ thấp đến trung bình, đánh giá dựa vào các tiêu chí: mức độ trầm trọng của bệnh, nguy cơ ca xâm nhập, nguy cơ lây lan ở khu vực", bác sĩ Hiên nói.
Hiện nay, tại khu vực Tây Thái Bình Dương, tính tới ngày 21/7 đã có 53 ca mắc đậu mùa khỉ tại 6 quốc gia. Tuy nhiên với sự gia tăng ca bệnh rất nhanh trên thế giới, giao thông đi lại thuận lợi nên nguy cơ dịch bệnh xâm nhập vào Việt Nam là có thể.
"Đáng lưu ý, có rất nhiều ca bệnh hoàn toàn không có tiền sử đi lại đến vùng có ca bệnh. Chúng tôi cho rằng nguy cơ những làn sóng mới và sự gia tăng mới của ca bệnh đậu mùa khỉ là hoàn toàn có thể", bác sĩ Hiên nói.
Bác sĩ Hiên cho biết bệnh đậu mùa khỉ được chia làm 2 giai đoạn:
Giai đoạn ủ bệnh là 6-13 ngày sau phơi nhiễm nhưng có thể là đến 5-21 ngày. Giai đoạn đầu tiên là trong 1-5 ngày đầu, người bệnh có biểu hiện sốt, đau đầu, đau lưng, đau cơ, rất mệt, đặc biệt là sưng hạch.
Giai đoạn thứ 2 kéo dài 1-3 ngày sau khi sốt suy giảm, lúc này xuất hiện các nốt phát ban. Bệnh có biểu hiện phát ban điển hình, cụ thể nốt phát ban thường xuất hiện theo trình tự có thể kéo dài 2-4 ngày. Ban đầu là các nốt dẹp, sau đó nổi lên sưng mọng nước, có mủ rồi vỡ ra, đóng vảy, bong tróc vảy, hình thành lớp da non.
Bác Hiên lưu ý, hiện nay rất nhiều bệnh nhân mắc bệnh nhưng có biểu hiện lâm sàng không điển hình, thậm chí không triệu chứng khiến cho việc nhận biết triệu chứng lâm sàng, chẩn đoán khó khăn.
Tuy nhiên, bệnh có một số dấu hiệu điển hình như sốt, đau đầu, mệt mỏi, đau cơ, phát ban (không điển hình).
Riêng phát ban trong đậu mùa khỉ đi theo thứ tự. Đầu tiên là những nốt phát ban dẹt, đau, sau đó nổi bọng nước, có mủ và vỡ ra… tiếp xúc với dịch đó sẽ lây lan.
Trước đó, sáng ngày 26/7, Hội đồng chuyên môn Bộ Y tế nghiệm thu "Hướng dẫn Chẩn đoán và điều trị bệnh đậu mùa khỉ ở người", tổ chức cuộc họp để thảo luận các nội dung, thống nhất sớm trình lãnh đạo Bộ Y tế ban hành Hướng dẫn này.
TS Nguyễn Trọng Khoa, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Khám chữa bệnh (Bộ Y tế), Phó Chủ tịch Hội đồng, nhấn mạnh nguy cơ bệnh đậu mùa khỉ xâm nhập Việt Nam là rất cao.
Việt Nam dù chưa ghi nhận ca bệnh nhưng cần nghiên cứu, ban hành ngay hướng dẫn chẩn đoán, điều trị để phát hiện sớm những ca đầu tiên, sẵn sàng phương án điều trị, ngăn chặn nguy cơ bệnh diễn biến thành dịch.