20 năm trước, cựu sĩ quan KGB Vladimir Putin đã được đích thân Tổng thống Nga khi đó là ông Boris Yeltsin lựa chọn làm người kế nhiệm, và sau đó ông Putin đã chính thức bước vào hành trình lãnh đạo nước Nga, giúp đất nước lấy lại vị thế của mình trên chính trường thế giới trong thế kỷ 21.
Nhưng vì sao ông Putin lại được lựa chọn cho vị trí này?
Phóng viên của BBC gần đây đã có cuộc phỏng vấn với ông Valentin Yumashev, cựu Chánh văn phòng Điện Kremlin, một phụ tá thân cận nhất của cựu Tổng thống Nga Boris Yeltsin và cũng là con rể của ông này. Ông Yumashev đã tiết lộ với BBC những thông tin thú vị về cuộc chuyển giao quyền lực năm xưa.
"Cấp phó xuất sắc"
Ông Yumashev được biết đến là một người có vai trò quan trọng trong việc giúp đưa ông Putin trở thành Tổng thống Nga.
Năm 1997, khi đảm nhiệm chức vụ quản lý nhân sự của Điện Kremlin, ông Yumashev đã cất nhắc giao cho ông Putin công việc đầu tiên tại Văn phòng Tổng thống sau lời đề bạt của cựu Chánh văn phòng Tổng thống Anatoly Chubais.
"Ông Anatoly Chubais nói với tôi rằng ông ấy biết một người quản lý mạnh mẽ, có tiềm năng trở thành cấp phó đắc lực của tôi", ông Yumashev hồi tưởng. "Ông [Chubais] đã giới thiệu tôi với Vladimir Putin, và chúng tôi đã trở thành đồng nghiệp. Tôi đã nhìn ra ngay năng lực tuyệt vời của Putin. Ông ấy là người rất xuất sắc khi đưa ra các ý tưởng, phân tích và tranh luận".
Ông Valentin Yumashev, cựu Chánh văn phòng Điện Kremlin.
Khi phóng viên của BBC đặt câu hỏi về thời điểm ông Yumashev nhận ra ông Putin là ứng cử viên phù hợp cho chiếc ghế Tổng thống Nga, ông này đã đáp: "[Hồi đó] Ông Yeltsin cũng đã cân nhắc vài ứng viên như Boris Nemtsov, Sergei Stepashin và Nikolai Aksenenko. Ông ấy và tôi đã thảo luận rất nhiều về những người kế nhiệm tiềm năng. Một lần, chúng tôi đã bàn về Putin.
Ông Yeltsin đã hỏi tôi: 'Cậu nghĩ gì về Putin?' Và tôi đã trả lời rằng tôi tin ông ấy là một ứng cử viên rất cừ. Thông qua cách [ông Putin] làm việc, có thể thấy rằng ông ấy đã sẵn sàng đảm nhiệm những công việc khó khăn hơn".
Nói về quá khứ hoạt động trong KGB của ông Putin, con rể ông Yeltsin khẳng định rằng quá khứ đó không có vấn đề gì: "Putin đã chứng tỏ mình là một con người tự do và dân chủ, với mong muốn tiếp tục cải cách thị trường".
Cuộc chuyển giao quyền lực "bí mật"
Tháng 8/1999, ông Yeltsin đã bổ nhiệm ông Putin làm Thủ tướng Nga, và có ý định chuyển giao quyền lực cho ông Putin. Tuy nhiên, nhiệm kỳ của ông Yeltsin vẫn còn một năm nữa mới kết thúc.
Vào tháng 12/1999, ông Yeltsin đã đưa ra quyết định từ chức sớm, khiến mọi người đều bất ngờ.
Theo lời kể của ông Yumashev, vào 3 ngày trước năm mới, "ông Yeltsin đã triệu tập Putin, tôi và cả chánh văn phòng mới của ông ấy, Alexander Voloshin, tới nhà riêng. Ông ấy nói với Putin rằng ông ấy sẽ không tiếp tục giữ chức cho đến tháng 7 (năm 2000), mà sẽ từ chức vào ngày 31/12 (năm 1999)".
"Rất ít người được thông báo trước về chuyện này: chỉ có tôi, Voloshin, Putin và con gái ông Yeltsin - Tatyana (người sau này kết hôn với ông Yumashev). Ông Yeltsin thậm chí còn không nói với vợ mình [về quyết định đó]", con rể của ông Yeltsin kể lại.
Cựu Tổng thống Boris Yeltsin (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 5/2000. Ảnh: Gettty
Ông Yumashev đã được giao nhiệm vụ viết bài phát biểu từ chức cho ông Yeltsin.
"Bài diễn văn đó rất khó viết, vì những câu chữ của nó sẽ đi vào lịch sử. Thông điệp của nó rất quan trọng", ông Yumashev nói.
Ngày 31/12/1999, ông Yeltsin đã ghi hình bài diễn văn cuối cùng tại Điện Kremlin.
"Những người có mặt đều rất sốc. Ngoại trừ tôi, vì tôi đã viết bài diễn văn đó. Nhiều người đã bật khóc. Khoảnh khắc đó thực sự xúc động.
Nhưng điều quan trọng là thông tin không được phép để lộ ra ngoài trước khi bài diễn văn được phát sóng chính thức. Sau khi buổi ghi hình kết thúc, những người có mặt trong căn phòng đã phải ở nguyên tại đó trong 4 tiếng đồng hồ và không được phép rời đi. Chính tôi đã đưa đoạn băng ghi hình tới đài truyền hình..."
Sau khi ông Yeltsin từ chức, ông Putin đã trở thành Quyền Tổng thống Nga. 3 tháng sau, ông đã giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống và chính thức bước vào nhiệm kỳ đầu tiên.
Trong 20 năm qua, ông Putin đã đảm nhận cả cương vị Tổng thống và Thủ tướng Nga. Theo ông Yumashev, mặc dù nước Nga ngày nay có thể chưa giống với những gì ông Yeltsin tưởng tượng trước đây, nhưng ông vẫn "không hối tiếc" khi đã đề nghị ông Yeltsin cất nhắc ông Putin.
"Rõ ràng người dân Nga vẫn tin tưởng ông Putin", cựu Chánh văn phòng Điện Kremlin kết luận.