Quay lại thế đối đầu?
Có vẻ như Tổng thống Philippines đang định trở lại thế đối đầu với Trung Quốc khi ra lệnh cho binh lính chiếm giữ các đảo và đá trên biển Đông, cây viết Emily Rauhala của Washington Post nhận định.
Ông Duterte cho rằng quân đội Philippines nên xây dựng các công trình trên toàn bộ những đảo, đá và bãi cạn do Philippines chiếm đóng (trái phép) ở quần đảo Trường Sa (thuộc chủ quyền Việt Nam). Duterte còn tuyên bố, có thể ông sẽ tới thăm khu vực này.
Sau khi giành chiến thắng trong cuộc bầu cử Tổng thống hồi hè năm ngoái, Duterte đã hòa hoãn với Bắc Kinh, dịu giọng trước phán quyết của Tòa Trọng tài thường trực về bác yêu sách "đường 9 đoạn" của Trung Quốc, và tỏ ý sẵn sàng làm việc với Bắc Kinh để đổi lấy nguồn đầu tư của Trung Quốc.
Cũng chưa rõ liệu tuyên bố của ông Duterte là thông báo về chính sách hay chỉ là một phát ngôn mạnh miệng theo phong cách thường thấy của ông.
Tuy nhiên, tuyên bố này cho thấy nhiều khả năng ông Duterte đang quay trở lại với lập trường đối đầu Trung Quốc sau khi các nhà phê bình trong nước chất vấn ông về thái độ mềm mỏng đối với Bắc Kinh.
Duterte cũng nói rằng, ông muốn cắm cờ Philippines trên một đảo ở biển Đông để kỷ niệm ngày Quốc khánh Philippines 12/6.
"Có vẻ ai cũng đang tìm cách chiếm lấy các đảo ở đó, vì vậy, tốt nhất là chúng ta nên sống trên những đảo còn chưa có người", ông Duterte nói.
Khi tranh cử Tổng thống, ông từng tuyên bố sẽ lái motor ra cắm cờ ở biển Đông. Sau này, ông lại chỉ trích truyền thông vì đã xem những lời ông nói là nghiêm túc.
Nhưng dù Duterte có nghiêm túc hay không thì những phát ngôn ông mới đưa ra hôm 6/4 chắc chắn cũng khiến Bắc Kinh lo ngại, nhất là khi nước này đang tuyên bố chủ quyền trái phép với hầu hết các thực thể ở ở quần đảo Trường Sa, Hoàng Sa của Việt Nam, và tìm cách hòa dịu với Manila.
Xây dựng đảo nhân tạo là một phần trong yêu sách chủ quyền phi pháp của Trung Quốc đối với biển Đông, tuyến hàng hải trọng yếu của Đông Nam Á. Các nước láng giềng cực lực phản đối động thái của Bắc Kinh và lo ngại rằng các đường băng và bến tàu trên đảo nhân tạo sẽ được dùng để phục vụ cho mục đích quân sự.
Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana quan ngại về hoạt động do thám của tàu Trung Quốc tại Benham Rise.
Chỉ là nói quá?
Những bình luận mới nhất của Duterte mâu thuẫn với những điều ông và các thành viên nội các vẫn nói.
Chỉ mới 2 ngày trước, Bộ trưởng Ngoại giao tạm quyền Enrique Manalo còn nói rằng Philippines, Trung Quốc và các nước láng giềng đang đạt nhiều tiến triển trong quá trình xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử trên biển Đông (COC).
Khi Duterte tới thăm Bắc Kinh năm 2016, ông đã nhận được các khoản vay và các thỏa thuận trị giá hàng tỉ USD. Trong một bài phát biểu tại thủ đô Trung Quốc, ông Duterte còn chế giễu Mỹ, kêu gọi "tách" khỏi Mỹ và tỏ ý ủng hộ "tư tưởng" của Trung Quốc.
Ông Duterte có được sự ủng hộ khá đáng kể, nhưng kỳ thực, nhiều quan chức quân sự và chính trị cấp cao Philippines lại lo ngại khi tiếp xúc với Trung Quốc. Họ không ưa tư tưởng, cũng như các yêu sách hàng hải của nước này.
Khi Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana bày tỏ sự quan ngại về hoạt động do thám của tàu Trung Quốc tại vùng biển Benham Rise ngoài khơi Philippines, ông Duterte đã gạt đi. Văn phòng Tổng thống sau đó đã đề xuất đổi tên của Benham Rise thành Philippines Rise trong một động thái nhằm ủng hộ tinh thần yêu nước.
Richard Javad Heydarian, Phó giáo sư Khoa học Chính trị tại Đại học De La Salle (Philippines) nhận định, các tuyên bố mới đây của Tổng thống Duterte nhằm xoa dịu giới chức quân sự:
"Chắc chắn ông ấy cảm thấy sức ép, nên giờ đang vội vàng gây dựng lại phẩm chất yêu nước của mình," Heydarian nói.
Nhưng các chuyên gia nhấn mạnh rằng kế hoạch này gần như bất khả thi và có thể gây tổn hại tới vị thế của Philippines.
"Chẳng còn đảo nào để chiếm nữa, và chúng tôi đã đệ trình, đã thắng vụ kiện nhằm phản đối Trung Quốc chiếm giữ các đá", Jay L. Batongbacal, giám đốc Viện nghiên cứu các vấn đề Hàng hải và Luật biển thuộc Đại học Philippines cho hay.
"Ông ấy chỉ đang nói quá thôi", Batongbacal nhận định.