Ở một số ngôi chùa ở Việt Nam, Ấn Độ và cả Nhật Bản hiện nay, tượng ba con khỉ vẫn được trưng bày trong sân chùa. Ba con khỉ này, một con che hai mắt, một con bịt hai tai và một con bịt miệng.
Thoạt nhìn, có lẽ nhiều người sẽ ngay lập tức suy luận rằng, hình ảnh trên có nghĩa là “không thấy, không nghe và không nói”.
Nói cách khác, bức tượng này muốn dạy con người rằng, trong cuộc sống, đừng quan tâm đến chuyện của người khác hay những gì đang xảy ra xung quanh.
Tuy nhiên nếu hiểu theo cách này, sẽ là rất thiếu chính xác. Vậy, ý nghĩa sâu xa mà người xưa muốn truyền dạy lại cho thế hệ sau qua bức tượng này là gì?
Ý nghĩa của bức tượng “bộ khỉ tam không”
Ảnh minh họa.
Từ vài ngàn năm về trước, bức tượng này đã xuất hiện tại Ấn Độ. Lúc đầu, đó là bức tượng về vị thần Vajrakilaya. Đây là vị thần có sáu tay, mỗi đôi tay dùng để bịt hai mắt, hai tai và miệng.
Bức tượng được khắc nhằm răn dạy mỗi người không được nói điều xấu, không nhìn điều xấu và không nghe điều xấu.
Không rõ tư tưởng “ba không” nói trên theo các nhà tu hành Phật giáo vào Trung Quốc vào thời kì nào nhưng vào khoảng thế kỷ thứ 9, một thiền sư người Nhật Bản trong chuyến đi làm việc ở Trung Quốc đã mang theo về xứ sở phù tang tư tưởng này.
Tại Nhật Bản, trong đền Toshogu hiện nay còn lưu giữ một bức điêu khắc cổ có tượng ba con khỉ tên là Kikazaru, Mizaru và Iwazaru, nghĩa là: không nghe điều xấu, không nhìn điều xấu và không nói điều xấu bằng gỗ của nghệ nhân Hidari Jingoro nổi tiếng từ thế kỉ 17.
Vì từ “zaru” gần âm với “saru” có nghĩa là con khỉ, nên người ta khắc hình ba con khỉ bịt miệng, bịt mắt, bịt tai với vẻ mặt ngộ nghĩnh để biểu đạt triết lý này.
Sâu xa hơn, người Nhật còn muốn thể hiện triết lý của riêng mình vào trong ba bức tượng, đó là: “bịt mắt để dùng tâm mà nhìn, bịt tai để dùng tâm mà nghe, bịt miệng để dùng tâm mà nói”.
Đền Toshogu nơi có "bộ khỉ tam không" của nghệ nhân Hidari Jingoro.
Khi tâm ở trạng thái tịnh, không bị quấy rầy bởi những điều xấu thì từ tâm mới phát sinh những điều thiện. Trong xã hội hiện nay bức tượng ba con khỉ càng có ý nghĩa hơn bao giờ hết.
Bản chất của con người vốn là sự tò mò và trên thực tế, không ít người dành quá nhiều thời gian để nghe, nhìn, soi mói tất cả mọi chuyện, dù không liên quan đến mình và sau đó nói lại cho người khác, nói những điều không nên nói.
Đây là một tật xấu, làm cho cái tâm trở nên “động”. Và với những người mắc tật xấu này, hình tượng “bộ khỉ tam không” là một bài học có giá trị to lớn.
(Tổng hợp)
