Ung thư gan giai đoạn sớm thường không có triệu chứng lâm sàng đặc hiệu, bệnh được phát hiện chủ yếu khi người bệnh đi khám sức khỏe định kỳ. Khi bệnh đã có biểu hiện lâm sàng như: gầy sút cân, chán ăn, mệt mỏi, đau hạ sườn phải, vàng da, chướng bụng. Lúc này bệnh thường đã ở giai đoạn muộn.
Theo BS. Nguyễn Hoàng Dương – Khoa Nội Tiêu hóa Theo yêu cầu (Bệnh viện Ung bướu Hà Nội), có nhiều nguyên nhân và yếu tố nguy cơ dẫn đến ung thư gan. Tuy nhiên, không phải ai có những yếu tố nguy cơ này đều sẽ tiến triển thành ung thư, cũng như có những trường hợp không hề có yếu tố nguy cơ rõ ràng nhưng vẫn mắc bệnh.
Dưới đây, bác sĩ Nguyễn Hoàng Dương chỉ ra một số yếu tố nguy cơ có thể dẫn tới ung thư gan. Cụ thể bao gồm:
Nhiễm virus viêm gan B
Virus viêm gan B là một loại virus thuộc họ Hepadnaviridea. Khi virus này xâm nhập vào cơ thể con người, chúng sẽ theo dòng máu đến gan và xâm nhập vào các tế bào gan. Bản thân virus viêm gan B không làm tổn thương các tế bào gan mà do hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ tấn công và phá hủy những tế bào gan có nhiễm virus, do đó gây nên tổn thương gan.
Khi quá trình này tiếp diễn trong thời gian dài, mô gan bị tổn thương sẽ biến đổi thành mô xơ, từ đó có thể dẫn đến xơ gan, suy gan và thậm chí có thể phát triển thành ung thư gan.
Virus viêm gan - Ảnh minh hoạ: ST
Việt Nam nằm trong nhóm các nước có tỉ lệ nhiễm virus viêm gan B cao. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) năm 2016, dựa trên một số nghiên cứu từ năm 2003 đến năm 2014, tỷ lệ nhiễm viêm gan B ở người lớn tại Việt Nam là khoảng 8,2 – 19% dân số.
Nhiều nghiên cứu chứng minh nhiễm virus viêm gan B làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan 15 – 20 lần so với không nhiễm. Virus viêm gan B có thể lây truyền qua đường máu, dịch huyết tương hoặc các dịch khác của cơ thể, cũng như lây truyền qua quan hệ tình dục không an toàn và từ mẹ sang con.
Nhiễm virus viêm gan C
Ngoài virus thêm gan B, virus viêm gan C cũng gây ra tổn thương gan. Khoảng 70% những người mắc virus viêm gan C là mạn tính và trong vòng 20 năm có thể dẫn tới nguy cơ xơ gan, tỷ lệ là 15% - 30%. Người mắc virus viêm gan C có nguy cơ bị ung thư gan cao gấp 17 lần những người bình thường.
Xơ gan
Xơ gan phát triển khi các tế bào gan lành bị tổn thương và bị thay thế bởi các mô xơ. Các mô xơ này ngăn cản máu di chuyển đến gan và thực hiện các chức năng bình thường của gan. Những yếu tố gây xơ gan thường gặp là nhiễm virus viêm gan mạn tính và thường xuyên sử dụng đồ uống có cồn. Người bệnh có xơ gan liên quan đến virus viêm gan C có tỉ lệ tiến triển thành ung thư gan cao hơn so với người mắc virus viêm gan B và người sử dụng đồ uống có cồn.
Siêu âm gan- Ảnh: ST
Sử dụng đồ uống có cồn
Theo WHO, rượu gây ra khoảng 80% số ca tử vong do các bệnh về gan. Rượu có thể là nguyên nhân dẫn đến ung thư gan thông qua các cơ chế trực tiếp (genotoxic) và gián tiếp (xơ gan). Một người sử dụng từ 3 đơn vị (drinks) đồ uống có cồn trở lên làm tăng 16% nguy cơ mắc ung thư gan và tăng 22% nếu sử dụng trên 6 đơn vị mỗi ngày. Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng người mắc viêm gan B và C có sử dụng đồ uống có cồn cũng làm tăng nguy cơ mắc ung thư gan.
Lưu ý: 1 đơn vị cồn chuẩn (standard drink) của Mỹ là 14 gam rượu nguyên chất tương đương với 1 cốc bia 5% (350 ml) hoặc 1 ly rượu vang 12% (150 ml) hoặc 1 ly rượu mạnh 40% (44 ml).
Aflatoxin B1
Các nghiên cứu cũng chỉ ra rằng nguy cơ mắc ung thư gan có thể tăng lên khi sử dụng thực phẩm có chứa aflatoxin B1 (loại độc tố của nấm mốc phát triển trên thực phẩm như ngô hoặc các loại hạt như lạc được bảo quản ở nơi nóng ẩm).
Bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD)
NAFLD là tình trạng có thể gây xơ gan và có thể dẫn đến ung thư gan. Viêm gan thoái hóa mỡ không do rượu (NASH) là dạng nghiêm trọng nhất của NAFLD, trong đó có một lượng chất béo bất thường trong gan gây viêm và tổn thương tế bào gan. Ung thư gan cũng đã được tìm thấy ở những người bị NASH không bị xơ gan.
Đái tháo đường và béo phì
Béo phì làm tăng nguy cơ mắc NAFLD gây ung thư gan. Người bị tiểu đường có nguy cơ cao mắc ung thư gan so với người không bị.
Hút thuốc lá
Hút thuốc lá cũng là một trong những yếu tố nguy cơ mắc ung thư gan. Nguy cơ gia tăng theo số lượng thuốc lá hút mỗi ngày và số năm người bệnh đã hút thuốc. Một số nghiên cứu cũng cho thấy nếu một người hút trên 25 điếu thuốc lá mỗi ngày sẽ làm tăng 60% nguy cơ mắc ung thư gan so với người không hút thuốc lá.
Phòng ngừa ung thư gan không khó
BS. Nguyễn Hoàng Dương đưa ra một số cách phòng ngừa ung thư gan đơn giản như sau:
- Cầntiêm vaccine phòng ngừa virus viêm gan B: Tiêm phòng viêm gan B là cách tốt nhất để ngăn ngừa nhiễm virus viêm gan B. Những trường hợp đã mắc viêm gan virus B, nên đi khám sức khỏe định kỳ và điều trị thuốc kháng virus nếu có chỉ định của bác sĩ.
- Đối với những người mắc virus viêm gan C, hiện nay chưa có vaccine phòng bệnh hiệu quả. Khi mắc bệnh viêm gan C, người bệnh cần được điều trị cho đến khi đạt đáp ứng virus bền vững (SVR) để giảm nguy cơ mắc ung thư gan. Tuy nhiên, ngay cả khi đạt SVR, người bệnh lớn tuổi với tiểu cầu thấp và/hoặc có xơ gan vẫn có nguy cơ cao mắc ung thư gan và cần được tầm soát định kỳ.
- Điều trị ổn định các hội chứng chuyển hoá, đặc biệt là tiểu đường và béo phì.
- Hạn chế sử dụng đồ uống có cồn và không hút thuốc lá.
- Hạn chế sử dụng đồ ăn như ngô và các loại hạt như lạc đã bị ẩm, mốc.
- Dinh dưỡng hợp lý, luyện tập giúp tăng cường miễn dịch và giữ cho vóc dáng cân đối cũng là cách hữu hiệu để phòng ngừa ung thư gan.