Gan là "nhà máy hóa chất" khổng lồ của cơ thể con người. Tuy nhiên, do các vấn đề về gan khởi phát tiềm ẩn và các triệu chứng ban đầu không rõ ràng nên nhiều bệnh nhân mắc bệnh gan thường không nhận ra, do vậy, từ bệnh nhẹ trở thành bệnh nặng. Chăm sóc và bảo vệ gan hàng ngày là điều vô cùng quan trọng. Thế nhưng, đáng tiếc, có những việc chúng ta vẫn làm trong cuộc sống hàng ngày, nếu không biết tiết chế sẽ có thể dẫn đến hại gan. Đặc biệt, trong những ngày Tết, khi chuyện ăn uống, ngủ nghỉ bị lệch khỏi quỹ đạo hàng ngày thì nguy cơ ảnh hưởng đến gan càng cao hơn.
Dưới đây là 5 thói quen ngày Tết gây hại cho gan nhiều nhất mà bất kỳ ai cũng cần biết.
1. Uống nhiều rượu
Thành phần chính trong rượu vang là ethanol và 90% ethanol được chuyển hóa ở gan. Dưới quá trình xử lý của gan, ethanol sẽ được chuyển hóa và chất chuyển hóa của nó là acetaldehyde có hoạt tính mạnh, có thể liên kết với protein để tạo thành liên hợp acetaldehyde-protein. Chất này có tính sát thương mạnh đối với tế bào gan.
Ngoài ra, uống nhiều rượu dễ dẫn đến ngộ độc gan và viêm gan.
Theo National Institute of Alcoholic Abuse and Alcoholism (Viện Quốc gia về Lạm dụng Rượu và Nghiện rượu), bệnh gan do rượu chiếm một phần đáng kể tỷ lệ mắc bệnh ở những người nghiện rượu nặng.
Một người nghiện rượu nặng có thể mắc bệnh gan do rượu tiến triển bắt đầu bằng gan nhiễm mỡ. Nếu không có sự can thiệp thích hợp, tình trạng này có thể biến thành viêm gan do rượu, có khả năng dẫn đến suy gan. Người uống nhiều rượu lâu ngày dễ dẫn đến xơ gan.
2. Ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn
Để đa dạng các món trong ngày Tết mà lại tiết kiệm thời gian nấu nướng, nhiều gia đình lựa chọn thực phẩm chế biến sẵn. Tuy nhiên, đây cũng là "kẻ thù" của gan nếu tiêu thụ quá nhiều. Hầu hết các loại thực phẩm chế biến sẵn đều được cho thêm các loại phụ gia như phẩm màu, chất bảo quản, chất làm ngọt nhân tạo… Những phụ gia này chứa nhiều loại chất hóa học khó bị cơ thể con người phân hủy, làm tăng gánh nặng giải độc cho gan và gây tổn thương gan.
Chuyên gia dinh dưỡng Brent Tetri, giáo sư nội khoa tại Trung tâm Gan Đại học St. Louis, nhấn mạnh rằng có "bằng chứng mạnh mẽ" cho thấy thức ăn nhanh hay đồ ăn chế biến sẵn có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Tetri nói thêm rằng điều làm cho thức ăn nhanh như bánh mì kẹp thịt, khoai tây chiên và pizza trở nên nguy hiểm cho gan của bạn là hàm lượng calo cao của chúng.
Ngoài ra, thực phẩm chế biến sẵn thường có nhiều chất béo chuyển hoá. Chế độ ăn nhiều chất béo chuyển hóa khiến bạn dễ tăng cân hơn. Điều đó không tốt cho gan của bạn. Ngay cả khi trên danh sách thành phần ghi trên nhãn là "0" gam chất béo chuyển hóa thì nó vẫn có thể có một lượng nhỏ và cộng dồn lại sẽ trở thành không ít.
3. Lịch trình ăn uống thất thường
Vì nhiều lý do, chuyện ăn uống thất thường trong ngày Tết là điều khó tránh. Tuy nhiên, một chế độ ăn uống không điều độ có thể phá hủy gan của bạn nếu không có biện pháp can thiệp.
Tiến sĩ Edward Salko là bác sĩ được hội đồng chứng nhận, Giám đốc Y khoa của Personalabs, bác sĩ cấp cứu tại Kennewick (Washington, Hoa Kỳ), cho biết: Ăn khuya, bỏ bữa sáng, ăn quá nhanh là một số thói quen ăn kiêng dễ dẫn đến béo phì và rộng ra là tổn thương gan.
4. Thiếu ngủ
Vì bận đi chúc Tết, gặp gỡ hàn huyên với bạn bè hay là dành thời gian cho những thú vui cá nhân khác trong những ngày Tết mà nhiều người sẵn sàng cắt xén giấc ngủ của mình. Thực tế, thay đổi giờ giấc ngủ cũng rất có hại cho gan.
Trong khi ngủ, gan cũng có thể được nghỉ ngơi hoàn toàn. Thức khuya trong thời gian dài không chỉ dẫn đến tình trạng thiếu ngủ, sức đề kháng của cơ thể giảm sút mà còn ảnh hưởng đến quá trình tự sửa chữa của gan.
5. Mất bình tĩnh
Ngày Tết là ngày vui nhưng với nhiều người, khoảng thời gian này khó tránh nhiều áp lực, từ kinh tế đến các mối quan hệ. Điều này có thể khiến cho một số người dễ gặp căng thẳng và mất bình tĩnh, tức giận. Và đây cũng là một trong những yếu tố ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của gan.
Tức giận làm tổn thương gan, khi tức giận, cơ thể tiết ra một chất dẫn truyền thần kinh tác động lên hệ thần kinh trung ương, làm tăng lượng đường trong máu, đẩy nhanh quá trình phân hủy axit béo và tăng độc tố trong tế bào gan.
Bên cạnh đó, khi tức giận, căng thẳng, nhiều người có thói quen hút thuốc. Hai yếu tố này kết hợp lại càng đe dọa gan hơn nữa. Có thể bạn nghĩ rằng hút thuốc lá quá mức chỉ gây tổn hại nghiêm trọng cho phổi. Tuy nhiên, một nghiên cứu cho thấy hút thuốc có thể làm tổn thương gan nghiêm trọng. Một người nghiện thuốc lá nặng tạo ra chất độc gây viêm hoại tử, một phản ứng làm tăng nghiêm trọng tổn thương gan.
Làm sao để bảo vệ gan?
Để có lá gan khỏe mạnh, bạn nhất định không được quên những điều sau đây:
- Uống có chừng mực: Uống rượu cần có kiểm soát và không tham lam. Nếu uống quá nhiều rượu trong bữa tiệc tối, bạn cũng nên nhớ ăn thêm trái cây và rau xanh sau đó để "giải nôn và khử trùng" cho gan.
- Sử dụng thuốc hợp lý: Không mù quáng mua và sử dụng thuốc khi bạn không khỏe. Sử dụng thuốc cần đúng cách dưới sự hướng dẫn của bác sĩ chuyên môn.
Đối với những người dùng thuốc trong thời gian dài nên thực hiện kiểm tra chức năng gan định kỳ để theo sát tình trạng sức khỏe của gan.
- Làm việc và nghỉ ngơi điều độ, ít thức khuya: Theo lý luận của y học cổ truyền, kinh mạch gan và túi mật trực từ 23 giờ đến 3 giờ sáng, vì vậy tốt nhất nên đi ngủ trước 11 giờ đêm, điều này có lợi cho việc bảo dưỡng khí huyết gan.
- Thoải mái và bớt nóng giận: Y học cổ truyền cho rằng gan "thích thoải mái, ghét trầm uất". Để dưỡng gan phải giữ tâm trạng thoải mái, bớt nóng giận, nhờ đó khí gan mới sinh trưởng bình thường.
- Phải đảm bảo cân bằng dinh dưỡng: Trong cuộc sống, một mặt chúng ta nên hạn chế ăn đồ nướng, đồ muối chua, tránh xa đồ ôi thiu, mặt khác nên ăn nhiều rau lá xanh, đảm bảo chế độ ăn uống cân bằng để cải thiện chức năng của hệ thần kinh gan và tăng cường khả năng miễn dịch của gan.