Bệnh gan là gì?
Gan là cơ quan lớn thứ hai của cơ thể (sau da). Gan nằm ngay dưới lồng ngực ở phía bên phải và có kích thước bằng một quả bóng. Gan có chức năng tách các chất dinh dưỡng và chất thải khi chúng di chuyển qua hệ thống tiêu hóa. Gan cũng tạo ra mật, một chất mang chất độc ra khỏi cơ thể và hỗ trợ tiêu hóa.
Thuật ngữ "bệnh gan" đề cập đến bất kỳ tình trạng nào có thể ảnh hưởng và làm hỏng gan. Theo thời gian, bệnh gan có thể gây xơ gan. Khi nhiều mô sẹo thay thế mô gan khỏe mạnh, gan không thể hoạt động bình thường. Nếu không được điều trị, bệnh gan có thể dẫn đến suy gan và ung thư gan.
Thuật ngữ "bệnh gan" đề cập đến bất kỳ tình trạng nào có thể ảnh hưởng và làm hỏng gan.
Bệnh gan có phổ biến không?
Theo hệ thống y tế Cleveland Clinic (Mỹ), có khoảng 30 triệu người Mỹ mắc bệnh gan – nghĩa là cứ 10 người thì có khoảng 1 người mắc. Khoảng 5,5 triệu người ở Mỹ mắc bệnh gan mãn tính hoặc xơ gan.
Một số loại bệnh gan đang trở nên phổ biến hơn ở Mỹ vì chúng có liên quan đến tỷ lệ béo phì ngày càng tăng. Ước tính có khoảng 20% đến 30% người trưởng thành có chất béo dư thừa trong gan, một tình trạng gọi là bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFD). Tình trạng này có thể được gọi thành bệnh gan nhiễm mỡ liên quan đến chuyển hóa (MAFLD) để phản ánh mối quan hệ của bệnh với hội chứng chuyển hóa và các bệnh khác như tiểu đường, huyết áp cao, cholesterol cao và béo phì.
Nguyên nhân gây bệnh gan
Các loại bệnh gan khác nhau xảy ra do các nguyên nhân khác nhau. Bệnh gan có thể do:
- Nhiễm virus: Viêm gan A, viêm gan B và viêm gan C là những bệnh do nhiễm virus gây ra.
- Các vấn đề miễn dịch: Khi hệ thống miễn dịch tấn công nhầm vào gan, điều này có thể gây ra các bệnh gan tự miễn, ví dụ như viêm đường mật nguyên phát và viêm gan tự miễn.
- Di truyền: Một số vấn đề về gan phát triển do di truyền. Các bệnh gan di truyền bao gồm bệnh Wilson và bệnh hemochromatosis (hay còn gọi là bệnh ứ sắt hay quá tải sắt).
- Ung thư: Khi các tế bào bất thường nhân lên trong gan, bạn có thể phát triển các khối u. Những khối u này có thể lành tính (không ung thư) hoặc ác tính (ung thư gan).
- Tiêu thụ quá nhiều chất độc: Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu là hậu quả của việc sử dụng rượu. Bệnh gan nhiễm mỡ không liên quan đến rượu (NAFLD) là kết quả của việc tiêu thụ quá nhiều chất béo. NAFLD đang trở nên phổ biến hơn khi tỷ lệ béo phì và tiểu đường gia tăng.
Bệnh gan nhiễm mỡ do rượu là hậu quả của việc sử dụng rượu.
Yếu tố nguy cơ của bệnh gan
Các yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh gan bao gồm:
- Lạm dụng rượu
- Béo phì
- Xăm mình hoặc xỏ khuyên
- Tiểu đường loại 2
- Tiêm chích ma túy bằng kim tiêm chung
- Tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể của người khác
- Quan hệ tình dục không an toàn
- Tiếp xúc với một số hóa chất hoặc chất độc
- Có tiền sử gia đình mắc bệnh gan
Dấu hiệu bệnh gan
Bệnh gan không phải lúc nào cũng gây ra các dấu hiệu và triệu chứng đáng chú ý. Dưới đây là các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh gan có thể xảy ra:
- Da và mắt có màu vàng
- Đau bụng và chướng phình bụng
- Sưng chân và mắt cá chân
- Ngứa da
- Màu nước tiểu đậm
- Màu phân nhạt
- Mệt mỏi kéo dài
- Buồn nôn hoặc nôn mửa
- Ăn không ngon
- Dễ bị bầm tím
Ngứa da là một trong những dấu hiệu cảnh báo bệnh gan.
Khi nào cần đi khám?
Hẹn gặp bác sĩ nếu bạn có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng dai dẳng nào khiến bạn lo lắng. Đi khám hoặc gọi cấp cứu ngay lập tức nếu bạn bị đau bụng dữ dội đến mức không thể nằm yên.
Phòng ngừa bệnh gan
Để ngăn ngừa bệnh gan, bạn nên:
- Uống rượu điều độ: Đối với người trưởng thành khỏe mạnh, uống rượu điều độ có nghĩa là tối đa một ly mỗi ngày đối với phụ nữ và tối đa hai ly mỗi ngày đối với nam giới. Uống nhiều rượu được định nghĩa là hơn tám ly một tuần đối với phụ nữ và hơn 15 ly một tuần đối với nam giới.
- Tránh hành vi tăng nguy cơ: Hãy sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục. Nếu bạn chọn xăm mình hoặc xỏ khuyên, hãy chú ý đến sự sạch sẽ và an toàn của cơ sở xăm/xỏ khuyên.
- Tiêm phòng: Nếu bạn có nguy cơ cao mắc bệnh viêm gan hoặc nếu bạn đã bị nhiễm bất kỳ dạng virus viêm gan nào, hãy nói chuyện với bác sĩ về việc tiêm vaccine viêm gan A và viêm gan B.
- Sử dụng thuốc một cách khôn ngoan: Chỉ dùng thuốc khi cần thiết và dùng đúng liều lượng khuyến cáo. Đừng uống thuốc với rượu. Luôn hỏi ý kiến bác sĩ trước khi dùng thực phẩm chức năng hoặc bất kỳ loại thuốc nào.
- Tránh tiếp xúc với máu và chất dịch cơ thể của người khác: Virus viêm gan có thể lây lan qua các đường này.
- Đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm: Rửa tay kỹ trước khi ăn hoặc chuẩn bị thức ăn.
- Bảo vệ làn da: Khi sử dụng thuốc diệt côn trùng và các hóa chất độc hại khác, hãy đeo găng tay, mặc áo dài tay, đội mũ và đeo khẩu trang để hóa chất không ngấm qua da.
- Duy trì cân nặng khỏe mạnh: Béo phì có thể gây ra bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu.
Quản lý và điều trị bệnh gan
Điều trị bệnh gan tùy thuộc vào loại bệnh và mức độ tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:
- Thuốc: Một số loại bệnh gan được điều trị bằng thuốc. Bạn có thể dùng thuốc để điều trị các bệnh nhiễm virus như viêm gan hoặc các bệnh di truyền như bệnh Wilson.
- Thay đổi lối sống: Bạn có thể thay đổi chế độ ăn để kiểm soát một số loại bệnh gan. Nếu bạn bị bệnh gan nhiễm mỡ, bạn cần tránh uống rượu, hạn chế chất béo và calo; tăng lượng chất xơ. Bệnh gan liên quan đến rượu có thể cải thiện khi kiêng rượu.
- Ghép gan: Khi bệnh gan tiến triển thành suy gan, ghép gan có thể là lựa chọn điều trị tốt nhất. Cấy ghép gan thay thế gan của bạn bằng một lá gan khỏe mạnh.
(Nguồn: Mayo Clinic, Cleveland Clinic)