Chúng tôi tình nguyện thành những người đi xin làm phu vàng để tiếp cận khu vực hầm vàng khai thác trái phép ở mỏ vàng Bồng Miêu. Móc nối với một phu vàng lâu năm của mỏ vàng này dẫn đường, chúng tôi đã vượt qua được tầm kiểm soát của đội ngũ “chim cò” cảnh giới của “vàng tặc” để vào khu vực hầm Lò 10.
Ngay từ cửa hầm, chúng tôi đã bắt gặp ánh sáng le lói từ trong hầm phát ra. Đó là ánh sáng từ những chiếc đèn pin của các đối tượng phu vàng sử dụng thay đèn xe máy “hết đát” để dò đường đi ra ngoài. Trên đường vào hầm, chúng tôi bắt gặp 4 thanh niên chạy 4 chiếc xe máy cà tàng, trên mỗi xe chở ít nhất 2 bao đá quặng. Vừa ra khỏi miệng hầm, các đối tượng nhanh chóng tăng ga phóng nhanh về phía khu dân cư…
Các đối tượng dùng xe máy “hết đát” ra vào hầm lò để chở đá quặng.
Người dẫn đường cho hay, từ đầu năm 2019 đến nay, số người vào khu vực hầm lò để làm vàng trái phép ngày càng tăng lên. Để tránh lực lượng chức năng truy quét và cũng thuận tiện cho việc vận chuyển xái, các đối tượng đã chạy thẳng xe máy vào hầm vàng, mặc cho những nguy hiểm rình rập.
“Ở đây có nhiều người do làm trong hầm quá lâu, hít thở khí thải từ xe máy, máy nổ xay quặng thải ra, cùng với bụi đất, đá khi xay quặng nên đều bị bệnh bụi phổi. Nhiều người đã đi bệnh viện súc phổi nhưng nặng quá không súc được”, người dẫn đường cho hay.
Thú thật, khi tiếp tục tiến sâu vào hầm Lò 10 khoảng chừng 200m, những “phu vàng không chuyên” như chúng tôi đã thấy chóng mặt, khó thở bởi không khí ít dần, kèm với đó là mùi dầu máy, mùi cyanua hòa lẫn; rồi tiếng máy xay rềnh vang.
Vào sâu trong hầm Lò 10, hiện ra trước mắt chúng tôi là một “đại công trường” khai thác quặng vàng. Ở một bên đường hầm là bức tường thành cao ngang đầu người được ghép lại bởi hàng chục bao đất đá; nước đục ngầu kèm mùi hóa chất chảy thẳng ra đường đi. Nhìn xung quanh, chúng tôi thấy hàng chục miệng các ngách hầm đã bị bịt kín bởi các cửa sắt.
Người dẫn đường cho biết đó là đường ngăn không cho xái chảy tràn ra đường đi, còn những ngách đã bị bịt kín bằng các cửa sắt là đã có người chiếm giữ, làm cửa không cho người khác vào làm. Chỉ một con đường hầm đơn sơ trong lòng đất, chúng tôi bắt gặp hàng chục chiếc máy nổ đang hoạt động hết công suất để phục vụ xay vàng.
Máy móc “vàng tặc” phục vụ khai thác vàng trong hầm Lò 10.
Một nhóm ba người đàn ông đang điều khiển khoan đá thấy sự xuất hiện của người lạ, các đối tượng nhanh chóng rời khỏi khu vực máy nổ và tiến vào sâu trong hầm lò. Càng tiến sâu trong hầm lò, chúng tôi bắt gặp càng nhiều đối tượng ẩn sâu dưới lòng đất này để tiến hành điều khiển khoan đá và xay vàng…
Rời khu vực hầm Lò 10, chúng tôi di chuyển vào miệng hầm lò chính, điều khiến chúng tôi ngạc nhiên là cổng lò này đã xảy ra tình trạng sụp đổ, bên trong các giàn sắt đã hoen rỉ, nhưng vẫn có người đi vào khai thác vàng trái phép.
Trong khu vực hầm này cũng không thua kém hầm Lò 10 là mấy, nhiều máy móc cũng được bày ngang dọc, kèm với đó còn có cả những vật dụng dùng để vượt con nước trong hầm lò.
Bên kia dòng nước là những bãi xái quặng của các “vàng tặc” đang làm. Ở khu vực bên ngoài hầm vàng cũng có hàng chục lán trại có người tiến hành khai thác vàng trái phép. Các bãi đất đá ngổn ngang, hồ chứa xái bốc mùi nồng nặc…
Làm việc với chúng tôi, ông Nguyễn Thế Vinh, Chủ tịch UBND xã Tam Lãnh cho biết, thời gian gần đây, tình hình khai thác, vận chuyển tàng trữ, chế biến khoáng sản có chứa kim loại vàng và sử dụng chất độc để làm vàng không phép trên địa bàn xã Tam Lãnh diễn biến phức tạp. Một số đối tượng từ nơi khác đưa người vào địa bàn xã Tam Lãnh để khai thác vàng.
Các địa bàn trọng điểm được xác định gồm khu vực Thác Trắng, Đồi Sim, Núi Kẽm, Nhà Thùng, Suối Tre, Sũng Mùn, Đồi Sim (khu vực Bồng Miêu); thôn Đàn Thượng giáp ranh với xã Tiên Lập và các khu dân cư.
Ngoài ra, nhiều đối tượng còn vận chuyển cả đá, đé quặng về khu dân cư phơi, xay lóng, sử dụng chất độc cyanua để chiết tách, phân hóa đé quặng lấy vàng không phép. Một số đối tượng đào đất và sử dụng công nghệ vi sinh để phân hóa đất quặng lấy vàng không phép trên các đất lâm nghiệp được Nhà nước giao gây ảnh hưởng đến môi trường, đồng thời ảnh hưởng đến ANTT địa phương.
Trong 9 tháng đầu năm 2019, Công an xã Tam Lãnh tổ chức 67 đợt kiểm tra, xử lý tình hình khai thác vàng không phép trên địa bàn xã. Lực lượng chức năng phát hiện và tiêu hủy, làm mất tác dụng hoàn toàn 64 máy nổ, 55 cối xay, 37 cối đập, 114 lán trại, 104 hồ hóa chất cùng nhiều thiết bị phục vụ việc khai thác vàng trái phép...
Theo ông Vinh, dù thời gian qua địa phương đã triển khai nhiều đợt truy quét, tuy nhiên lực lượng chức năng chỉ truy quét ở khu vực bên ngoài hầm lò, còn trong khu vực hầm lò không thể cho người vào truy quét vì nhiều rủi ro.
UBND xã Tam Lãnh cũng đã có thông báo về việc nghiêm cấm các hành vi khai thác, vận chuyển, tàng trữ, chế biến khoáng sản có chứa kim loại vàng có sử dụng chất độc để làm vàng không phép trên địa bàn xã. Nghiêm cấm các tổ chức cá nhân, hộ gia đình sử dụng đất cho thuê đất, cho mượn đất được Nhà nước giao để khai thác, chế biến khoáng sản có chứa kim loại vàng và sử dụng chất độc để làm vàng không phép.
Công an xã cũng tăng cường kiểm tra nhân, hộ khẩu, xử lý nghiêm những hộ gia đình chứa người đến lưu trú bất hợp pháp để làm vàng không phép.
“Thời gian đến sẽ tiếp tục triển khai kiểm tra, xử lý tình hình vận chuyển, tàng trữ, chế biến khoáng sản có chứa kim loại vàng và sử dụng chất độc để làm vàng không phép trên địa bàn”, ông Vinh nói.
Rõ ràng, qua ghi nhận thực tế tại mỏ vàng Bồng Miêu cho thấy, vì mưu sinh nhiều người bất chấp nguy hiểm tính mạng để vào hầm khai thác vàng trái phép. Tuy nhiên, những nơi như vậy rất nguy hiểm, dễ xảy ra tình trạng sập hầm gây chết người, làm ảnh hưởng đến ANTT địa phương. Do đó, cùng với công tác tuyên truyền, các cơ quan chức năng cần có biện pháp kiên quyết để xử lý dứt điểm nạn “vàng tặc” ở mỏ vàng này.