Người vi phạm buộc phải thực hiện, nếu không sẽ bị bản làng tẩy chay, trong đó có hình phạt đối với kẻ ngoại tình. Ngoài luật pháp của Nhà nước, nhiều cộng đồng dân tộc ít người trên đất nước ta còn có những luật tục riêng. Luật tục này được cộng đồng quy định cho những thành viên của bản làng mình.
Từ những tài liệu sưu tầm trong dân gian, chúng tôi xin giới thiệu một số cách ứng xử và hình thức xử phạt nghiêm khắc đối với tội ngoại tình.
Trộn gạo với máu lợn đổ lên đầu
Trong cộng đồng người Ba Na (Kon Tum), người làm cho một cô gái chửa hoang sẽ bị phạt rất nặng. Bởi họ quan niệm rằng, người con gái đã chửa hoang thì sau này sẽ không lấy được chồng, vì thế kẻ bị phạt là người gây ra hậu quả cái thai đó.
Không những vậy, nếu vợ chồng lấy nhau chưa đầy năm mà một trong hai người phạm tội thông dâm thì cả kẻ thông dâm lẫn người đồng lõa bị trừng phạt rất nghiêm. Họ bị đuổi ra khỏi làng và không bao giờ được đặt chân trở lại đất làng nữa.
Chỉ đến khi kẻ tội đồ giết một con lợn, trộn máu vào gạo, ngồi tại một nơi để tất cả dân làng đi qua, mỗi người bỏ một ít gạo trộn máu lên đầu kẻ phạm tội và nói: Tao tha tội cho mày để từ sau không phạm tội nữa, người đó mới được trở về làng.
Người Ba Na phạt rất nặng kẻ ngoại tình
Ở trường hợp khác, với người Ba Na, phụ nữ có chồng mà đi ngoại tình lần đầu tiên phải đền cho chồng và dân làng một con lợn. Nếu tái phạm, người ngoại tình phải đền nhiều hơn, có khi là cả một con trâu. Trâu và lợn này được mổ thịt đãi dân làng.
Trong trường hợp ngoại tình nhiều lần, người chồng có quyền ly dị và gia đình nhà vợ phải lo vợ khác cho con rể.
Phạt nặng tiền của, trâu bò của người K'ho (Lâm Đồng)
"Luật tục" của người K'ho cũng rất công bằng. Người nào tố người khác ngoại tình mà không có chứng cứ thì phải làm hòa bằng cách nộp một ché rượu, một con gà mái và một đồng bạc bồi thường danh dự cho người bị vu khống.
Đàn ông đã lập gia đình mà có con với phụ nữ khác thì phải nộp cho người vợ bị phản bội 6 con trâu, 2 con dê, 1 con gà mái, 1 ché rượu, 1 cái áo và 1 vòng đeo cổ. Không những vậy, cô nhân tình cũng phải nộp 6 con trâu.
Trai gái quan hệ tình cảm với nhau đến khi có con thì buộc phải lấy nhau. Nếu chàng trai từ chối thì phải bồi thường 2 con trâu, 2 ché rượu, 1 con dê, 1 con vịt, 1 con gà mái cho người đã ăn nằm với mình.
Trước đây, "luật tục" của người K'ho còn cho phép chủ ăn nằm với con nợ. Sau cuộc mây mưa, coi như đã hết nợ nần. Đến nay "luật tục" này đã bị người dân bãi bỏ.
Chuyện của người Chăm
Người đàn bà Chăm có chồng mà ngoại tình phải nộp vạ 2 con lợn, 1 con cho chồng và 1 con cho làng để làm thịt mời bà con trong làng tới ăn và làm lễ chuộc tội.
Ngoại tình với người trong thân tộc, tội nặng hơn, phải nộp 2 con trâu, 1 con cho làng, 1 con để cúng trời đất. Họ cũng phải làm lễ thề sẽ chừa bỏ ngoại tình, lễ thề cử hành ở bên suối, kẻ ngoại tình giết 1 con gà trắng và nguyện không tái phạm.
Ngoài ra, gian phu, dâm phụ phải đứng hai bên máng có cơm trộn lẫn nước và vục đầu vào ăn như lợn. Hình phạt này có ý nghĩa rằng tư cách hai kẻ tội đồ không hơn gì con lợn.
Sau đó, dân làng thay nhau cầm roi quất vào 1 người trong khi đôi gian phu dâm phụ cứ phải vục đầu ăn cho hết chỗ cơm ở máng. Ăn xong 2 người bỏ chạy vào rừng. Sau hình phạt thể xác này và nộp vạ như đã định, họ mới được trở về làng sống bình thường.
