Chỉ còn là dư ảnh
Đình Ngu Nhuế (xã Vĩnh Khúc, huyện Văn Giang, Hưng Yên) thờ Đại Đô tướng công hầu Lê Bá Đại và được xếp hạng Di tích lịch sử Quốc gia năm 1989. Đình gồm 5 gian 2 chái, dài 18,4m, rộng 10,4m, mái kiểu tầu đao lá mái, trên cột nóc của đình còn khắc dòng chữ Hán ghi: Đình được dựng vào năm Chính Hòa 20 (1696) tức thời Lê Hy Tông và được trùng tu vào năm Cảnh Hưng thứ 11 (1750).
Ngôi đình nằm bên con đường làng xa hút, nhìn ra dòng kênh Bắc Hưng
Hải mênh mang gió. Tấm bia thờ Đại Đô tướng công hầu Lê Bá Đại vẫn nằm
sừng sững bên đường, nhưng ngôi đình cổ thì chỉ còn là một đống đổ nát
sau “cú ra đòn” của sự thiếu trách nhiệm với di sản nước nhà.
Việc phá dỡ không thương tiếc in hằn trên nền của toà Đại Bái với ngổn ngang những cây cột, cấu kiện gỗ và cả những tấm gỗ khắc chữ Hán phơi mình dưới nắng mưa, sương gió. Nhiều chỗ, cỏ đã phủ trùm. Đôi nghê đá trắng xây trên bệ gạch đỏ ở cổng ngơ ngáo như trêu ngươi di sản.
Cách đó vài chục mét, cũng trong khuôn viên Di tích, khung gỗ một ngôi đình khác to lớn vừa được dựng lên. Năm gian Đại Bái chỉ còn chờ lợp và xây tường. Điều đáng nói là, ngôi đình được xây hầu như mới hoàn toàn, vì rất ít cột gỗ, cấu kiện của ngôi đình cũ được đưa vào. Đặc biệt, nhiều cấu kiện cổ còn bị mất, hoặc bị sửa chữa. Thấy các nhà báo, rất đông người dân trong làng kéo đến, bày tỏ sự bức xúc.
Ông Nguyễn Văn Hậu, một người dân ở thôn Vĩnh An, cho biết: Có 8 mắt rồng bằng đá quý gắn ở các cấu kiện gỗ đã bị lấy mất. Khi chuyển sang đình mới, một số cấu kiện hình râu rồng bị cưa gãy. 8 cây xà và một số cột lim cũ còn tốt cũng bị cưa cắt, biến dạng.
Nhìn sự chắp vá khiên cưỡng rất rõ trên hiện trạng khung gỗ của ngôi đình được lắp dựng, không ai không thấy đau lòng khi một Di sản Lịch sử Quốc gia lại bị phá vỡ thê thảm giống như một bức tranh đẹp đã bị kẻ thiếu hiểu biết, lại càn rỡ, vẩy mực vào!
Để có sự hiểu biết khách quan, chúng tôi tìm đến trụ sở UBND xã Vĩnh Khúc. Nhưng không dễ dàng gì để chúng tôi được tiếp kiến ông Chủ tịch xã Vĩnh Khúc, vì ông cáo từ có việc bận. Chỉ đến khi chúng tôi tìm tới tận nhà riêng và thuyết phục bằng cả lý lẫn tình, mới có được một cuộc trao đổi ngắn.
Tự ý di dời di tích
Theo ông Nguyễn Văn Năng, Chủ tịch UBND xã Vĩnh Khúc, do xây dựng
nhiều năm và đã qua nhiều lần tu sửa nhưng chỉ là lặt vặt, nên Di tích
Lịch sử Quốc gia đình Ngu Nhuế đã xuống cấp. Vì thế, năm 2011, tỉnh Hưng
Yên đã cấp cho xã Vĩnh Khúc 100 triệu đồng để tu bổ, tôn tạo.
Tuy nhiên, quá trình hạ giải thì thấy, di tích xuống cấp rất nặng với nhiều cột cái đã bị mục ruỗng chỉ còn vỏ, nhiều cấu kiện gỗ bị hỏng nặng. Bên cạnh đó, đầu năm 2012, huyện Văn Giang đầu tư nâng cấp đổ bê tông tuyến đường 180 theo quy hoạch rộng 32m, chạy qua cửa đình.
Dù trước mắt, Đảng ủy xã Vĩnh Khúc ra Nghị quyết chỉ giải tỏa 9m, nhưng sân đình chỉ còn rất hẹp, không có không gian cho các hoạt động tâm linh, tín ngưỡng của làng. Mỗi khi có sự kiện ở đình, phải cấm đường, làm ảnh hưởng đến đời sống, sinh hoạt của nhân dân, chưa kể sau khi cải tạo đường, đình lại ở vị thấp hơn mặt đường.
Vì thế, UBND xã đã nhiều lần lập Tờ trình gửi các cấp có thẩm quyền đề nghị cho phép di chuyển đình Ngu Nhuế. Nhưng Sở VH, TT&DL Hưng Yên lại không đồng ý phương án này.
Thế là địa phương đã tự ý tiến hành dỡ bỏ rồi di chuyển đình vào tháng 3/2012, dẫn đến một công trình kiến trúc cổ gần như đã bị xóa sạch. Đây là việc làm vi phạm pháp luật về Di sản văn hoá, vi phạm nguyên tắc bảo tồn di tích, có tác hại lớn đến giá trị nghệ thuật, kết cấu, kiến trúc nghệ thuật của di tích. Vi phạm này còn dẫn đến những cuộc tranh cãi, khiếu kiện kéo dài, gây ảnh hưởng không tốt đến tình hình an ninh, trật tự tại địa phương.
Sau 3 tháng ngôi đình Ngu Nhuế bị phá dỡ rồi di chuyển, cơ quan quản lý văn hóa mới biết khi có đơn khiếu kiện. Trước sự việc đã rồi, Sở VH, TT&DL Hưng Yên vội vàng có công văn gửi UBND tỉnh Hưng Yên và ngày 8/5/2012, UBND tỉnh Hưng Yên mới có công văn gửi Bộ VH, TT&DL, đề nghị cho di chuyển đình Ngu Nhuế để “tránh ảnh hưởng đến qui hoạch và thuận lợi cho các hoạt động tín ngưỡng, tâm linh của nhân dân”.
Ngày 10/5/2012, Thanh tra Bộ VH, TT&DL khẳng định việc di chuyển sang vị trí mới của Di tích lịch sử đình Ngu Nhuế chưa được phép của cơ quan có thẩm quyền là vi phạm Luật Di sản, nên đã yêu cầu dừng ngay việc thi công, giữ nguyên hiện trạng đình Ngu Nhuế (từ ngày 9/5/2012).
Ngày 25/7/2012, Thứ trưởng Bộ VH, TT&DL Lê Khánh Hải đã có văn
bản trả lời UBND tỉnh Hưng Yên: "Đình Ngu Nhuế đã dịch chuyển sang vị
trí mới… kỹ thuật thi công không đảm bảo, nhiều cấu kiện lắp dựng không
đúng theo kiến trúc đình cũ. Việc hạ giải toàn bộ cấu kiện, tự dịch
chuyển vị trí di tích mà không lập dự án, xin ý kiến thỏa thuận của Bộ
VH, TT&DL là vi phạm Luật Di sản văn hóa. "
Bộ VH, TT&DL đề nghị UBND tỉnh Hưng Yên chỉ đạo các cơ quan chức năng của tỉnh làm rõ trách nhiệm của các cơ quan chức năng ở địa phương và yêu cầu chủ đầu tư thực hiện nghiêm chỉnh việc tu bổ di tích theo quy định của pháp luật.