Rời căn nhà "cầm tù" bà Hạng Thị Sông ở xã Sử Pán (Sapa, Lào Cai), chúng tôi ngược về thị trấn Sapa, rồi rẽ mây cuốc bộ nửa ngày trời leo con dốc La Pán dựng đứng, trơn trượt của xã Sa Pả tìm đến nhà Giàng A Linh.
Đại gia đình nhà Giàng A Linh sống rải rác trên gần đỉnh ngọn La Pán. Dưới chân núi mây mù dày đặc, chẳng nhìn thấy người đối diện, nhưng lên đến đỉnh núi, thì không gian trong vắt hiện ra. Những đám mây bồng bềnh dưới chân núi, như thể biển nước nhấn chìm thị trấn Sapa.
Ông Trần Ngọc Lâm bảo, đồng bào Mông thường chọn những quả núi cao để sống. Độ cao này, trên cả mây, không khí thoáng mát, sạch sẽ, trong lành thực sự, nhưng mùa đông thì giá lạnh thật khủng khiếp.
Ngôi nhà của mẹ con Giàng A Linh
Những ngôi nhà lợp gỗ pơ-mu ẩn dưới những cây đào cổ thụ ngậm búp, lẩn khuất sau những tảng đá đen khổng lồ xếp lô nhô khắp núi. Núi non cao vời vợi mà trọc lốc. Rải rác sườn núi là những nương ngô, nương sắn.
Gọi cửa một hồi thì cụ bà Má A Chỉnh lò dò ra đón khách. Trời lạnh buốt, nên chúng tôi chui tọt vào nhà bà, ngồi túm tụm bên bếp lửa. Tôi hỏi: "Nhà rộng thế này mà cụ ở có một mình thôi à?". Cụ bà bảo: "Trước thì ta ở với thằng Linh, nhưng lâu nay nó bỏ đi đâu không biết nữa. Giờ có con dâu cả đến ở cùng thằng già này. Chứ thằng già này chết lúc nào không hay đâu. Già hơn cây pơ-pu ở đỉnh núi kia rồi".
Nhắc đến người con trai Giàng A Linh, mặt cụ bà buồn rười rượi. Tôi hỏi: "Thế cụ có đồng ý cho Linh lấy bà Sông không?". Cụ bà lắc đầu: "Ta không đồng ý đâu. Ta chỉ cho lấy thằng nào 25 tuổi thôi. Thằng đó già lắm rồi. Nó khác gì con lợn già rụng hết răng đâu. Chả mấy năm nữa thì chết thôi. Lấy nó về thì lên nương làm sao được nữa. Ta chỉ cho lấy thằng trẻ, không đồng ý cho lấy thằng già đâu".
Theo lời cụ Chỉnh, cụ khổ sở vì cậu con Linh gần 10 năm nay rồi. Cuộc đời Giàng A Linh bi đát, tâm hồn Linh lại đau khổ như con nai lạc đường về. Cụ giận Linh vì không chịu nghe lời, nhưng cụ cũng thương Linh vì cứ mãi lận đận đường tình duyên.
Cụ Má A Chỉnh bảo, Linh sinh năm 1975, năm nay sang tuổi 38. Năm 1991, khi 16 tuổi thì lấy vợ. Cô vợ này hơn Linh 4 tuổi. Chuyện dựng vợ gả chồng do bố mẹ sắp đặt. Linh yêu và muốn lấy cô gái bản cạnh, nhưng gia đình lại cưới cho cô vợ cùng bản. Cô vợ này lớn tuổi hơn, biết lo lắng cho gia đình chồng, biết lên nương, làm lụng mọi thứ.
Cuộc hôn nhân không tình yêu đó đã biến thành bi kịch. Linh là chàng trai hiền lành, sống theo tình cảm. Không có tình yêu với bà chị trong bản, nên Linh lạnh nhạt. Ở với nhau 4 năm thì chia tay.
Khi Linh bỏ vợ, thì người yêu cũng đã đi lấy chồng, sinh con. Buồn chán, Linh chẳng để ý đến cô gái nào nữa.
Bà Sông đi đâu cũng có con cháu theo sau giám sát
Mấy năm sau, thương con, gia đình lại lội suối trèo non sang bản cạnh, tìm cho Linh một cô vợ mới. Gia đình cưỡng ép thì Linh phải lấy, chứ thực tình Linh chẳng yêu đương gì. Ở với nhau một thời gian, thì cô vợ xuống UBND xã kiện chồng vì tội… không chịu ngủ với vợ.
Theo cô vợ, ngày đi làm nương cùng nhau, nhưng đêm Linh trèo lên gác ngủ, để vợ nằm một mình. Bỏ Linh rồi, cô lấy chồng ở Lai Châu và đẻ tằng tằng tới 4 đứa con.
Bỏ vợ, Linh ở vậy với mẹ. Hàng ngày, Linh lên nương lầm lũi làm việc như con trâu, con bò. Bà Chỉnh dắt tôi đến góc ngôi nhà rộng thênh thang, rồi lên gác cho tôi xem tới mấy chục tải thóc, ngô. Những thứ đó đều do mình Linh làm ra. Theo lời bà Chỉnh, Linh làm việc rất chăm chỉ và giỏi giang. Một mình Linh cày ruộng, gieo hạt.
Bà Sông và anh Linh thời mặn nồng
Nhà có nhiều ruộng, nhưng đá nhiều, đất ít. Để trồng được ngô, lúa, Linh phải xếp đá thành bờ, vun đất thành những mảnh ruộng nhỏ, rồi dẫn nước cả ngàn mét tưới tắm cho ngô, lúa. Mùa trồng cây, gieo hạt, hái quả, một mình Linh quần quật trên nương.
Bà Chỉnh đã già, hàng ngày chỉ ra vào ngôi nhà trên lưng núi, không làm được gì nữa. Hai mẹ con sống với nhau bao năm nay, Linh không để mẹ phải thiếu đói bao giờ, cho dù, ở bản nghèo, toàn núi đá này, mỗi năm đồng bào thiếu đói vài tháng.
Ngày rỗi thì Linh tìm xuống Sapa uống rượu với bà Sông, rồi ở với bà Sông như vợ chồng vài ngày. Linh chỉ đáo qua nhà ngó nghiêng xem mẹ thế nào, rồi lại đi tìm người tình hơn mình 52 tuổi.
Theo bà Chỉnh, đã có mấy lần Linh dẫn người tình già về nhà xin cưới, nhưng cả gia đình bà không đồng ý, đuổi thẳng cổ bà Hạng Thị Sông. Gia đình tin rằng Linh bị trúng bùa mê thuốc lú, nên đã nhờ cậy thầy cúng giải bùa. Hai người anh trai ra sức khuyên can, mắng chửi, nhưng Linh không nghe.
Có người bảo Giàng A Linh đau khổ vì mất người tình nên say xỉn suốt ngày ở Sapa.
Tôi thông báo với bà Chỉnh rằng, con cháu đã nhốt bà Sông ở nhà, không cho về Sapa gặp Linh nữa. Bà Chỉnh ngạc nhiên, nhưng khuôn mặt giãn ra vì vui. Bà bảo: "Thảo nào mấy lần trước thằng Linh về nhà mặt mũi cứ buồn rười rượi. Hỏi gì nó cũng không nói. Đến bữa thì mang chai rượu ra ngồi lầm lũi uống. Say rượu thì nó nằm khóc trong buồng".
Theo bà Chỉnh, lâu nay Linh ít về nhà. Có người bảo từng gặp Linh say lướt khướt ở thị trấn Sapa, có người bảo Linh theo bạn đi đào đãi vàng, có người bảo Linh về xuôi đi làm thuê làm mướn…
