WSJ: Nhờ đâu Việt Nam vượt nhiều nước lớn, trở thành nguồn nhập khẩu thứ 6 của Mỹ?

Gần 2/3 tổng kim ngạch hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc - tương đương khoảng 370 tỷ USD hàng năm - bị Mỹ áp thuế trong năm 2018 và 2019. Theo phân tích của Wall Street Journal từ dữ liệu Trade Data Monitor, hiện chỉ một nửa hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ, tương đương với 250 tỷ USD hàng năm, bị áp thuế. Điều này là do nhiều doanh nghiệp Mỹ đã chuyển hướng sang mua tại các thị trường khác.

Giai đoạn 2018-2019, Mỹ đã áp các khoản thuế đối với hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc, nhằm mục đích thúc đẩy hoạt động sản xuất tại các nhà máy trong nước. Song, việc "tái hỗ trợ sản xuất" này được đánh giá là không tạo ra tác động đáng kể, khi hàng loạt doanh nghiệp lại chuyển hướng tìm nhà cung cấp tại các nước châu Á khác.

Đáng chú ý, Việt Nam là quốc gia được hưởng lợi lớn nhất trong xu hướng này. Hiện, Việt Nam đứng thứ 6 toàn cầu về nhập khẩu vào Mỹ, trong khi đó năm 2018, quốc gia này còn ở vị trí thứ 12.

Ông Craig Allen, Chủ tịch Hội đồng kinh doanh Mỹ - Trung nhận định: "Nếu mục tiêu là giảm nhập khẩu từ Trung Quốc, việc áp thuế quan đã có tác dụng. Tuy nhiên, nếu mục tiêu là tạo thêm việc làm trong lĩnh vực sản xuất tại Mỹ, thì điều này hiện vẫn chưa xảy ra. Còn nếu là tăng nhập khẩu từ các quốc gia châu Á, hay tăng việc làm trong ngành chế tạo tại Việt Nam, thì mục tiêu này cũng đã thành công".

Chất bán dẫn là một ví dụ điển hình. Trong cuộc chiến thương mại Mỹ - Trung, Mỹ muốn giảm nhập khẩu chất bán dẫn từ Trung Quốc, khiến kim ngạch nhập khẩu chip từ Trung Quốc giảm mạnh, nhưng từ Việt Nam hay Malaysia lại tăng.

Trong số các mặt hàng của Trung Quốc bị áp thuế, thiết bị viễn thông và linh kiện máy tính là những mặt hàng bị thiệt hại nhiều nhất. Cụ thể, kim ngạch nhập khẩu của mỗi mặt hàng đều giảm khoảng 15 tỷ USD so với năm 2018, phân tích của WSJ nêu rõ.

Theo đó, doanh thu từ thuế quan mà các nhà nhập khẩu phải đóng cho Bộ Tài chính Mỹ giảm mạnh. Trong năm tài chính kết thúc vào tháng 3 năm nay, Mỹ thu về 66 tỷ USD từ thuế quan, giảm so với mức đỉnh 76 tỷ USD ghi nhận vào tháng 2/2020.

Tuy nhiên, trong những tháng gần đây, kim ngạch nhập khẩu của hàng hóa Trung Quốc không bị áp thuế đã bắt đầu có dấu hiệu tăng. Dù vậy, nhìn chung nhập khẩu từ Trung Quốc vẫn giảm từ mức đỉnh 539 tỷ USD năm 2018 xuống còn 472 tỷ USD trong năm tài chính kết thúc vào ngày 31/3/2021.

"Chiến tranh thương mại đã tác động tiêu cực đối với hàng hóa Trung Quốc lâu hơn là đại dịch Covid-19. Dư âm của dịch bệnh đang bắt đầu giảm dần, song ảnh hưởng kéo dài của thương chiến vẫn còn", chuyên gia kinh tế Adam Slater tại Oxford Economics nhấn mạnh.

Tháng 1/2021, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đã ký thỏa thuận thương mại giai đoạn một để tạm đặt dấu chấm hết cho cuộc chiến thương mại, nhưng Mỹ vẫn duy trì thuế quan như một đòn bẩy buộc Trung Quốc phải tuân thủ thỏa thuận. Đến nay, Trung Quốc vẫn đang kêu gọi giảm thuế quan.

Mặc dù thuế quan chủ yếu do doanh nghiệp Mỹ chi trả, các nhà máy của Trung Quốc có thể thua thiệt hơn so với những nhà máy đối thủ tại Việt Nam, Malaysia và Mexico.

Trong cuộc phỏng vấn cùng WSJ hồi tháng 3, Đại diện Thương mại Mỹ Katherine Tai cho hay, trong tương lai gần, Chính phủ Mỹ chưa sẵn sàng gỡ bỏ thuế quan đối với hàng nhập khẩu của Trung Quốc.

"Không nhà đàm phán nào muốn từ bỏ đòn bẩy của mình", bà Katherine khẳng định.

Chính quyền cựu Tổng thống Trump ban hành tổng cộng 4 đợt thuế quan trừng phạt lên hàng hóa Trung Quốc, mỗi đợt liệt kê hàng nghìn mặt hàng sẽ phải chịu thuế.

Theo số liệu thương mại mới đây, đợt thuế đầu tiên và thứ hai có hiệu lực vào tháng 7 và tháng 8/2018, áp dụng lên lần lượt 34 tỷ USD và 16 tỷ USD hàng hóa. Doanh nghiệp phải đóng mức thuế 25% cho các hàng hóa như thiết bị viễn thông, hợp kim, chất bán dẫn và thiết bị điện.

Trong 12 tháng tính đến tháng 3 năm nay, Mỹ nhập khẩu tổng cộng khoảng 22 tỷ USD các mặt hàng trong đợt thuế đầu tiên và 9 tỷ USD trong đợt thuế thứ hai, lần lượt giảm 36% và 43% so với giá trị ban đầu.

Đợt thứ ba áp dụng với hơn 200 tỷ USD hàng hóa, diễn ra ngay sau giai đoạn căng thẳng thương mại leo thang và có hiệu lực vào tháng 9/2018. Trong giai đoạn này, chính quyền ông Trump áp thuế với một số danh mục hàng hóa tiêu dùng quan trọng như đồ nội thất và hàng may mặc, cũng như linh kiện ô tô, điện tử và TV.

Mức thuế đối với hàng hóa đợt thứ ba bắt đầu ở mức 10%, nhưng sau đó được nâng lên 25%. Trong 12 tháng qua, tổng kim ngạch nhập khẩu của các mặt hàng này đạt 119 tỷ USD, giảm 43% so với số liệu ban đầu.

Đối với một số trường hợp, thuế quan tạo động lực giúp doanh nghiệp đẩy nhanh tốc độ dịch chuyển khỏi Trung Quốc. Ví dụ, đối với đồ nội thất, nhiều nhà nhập khẩu của Mỹ đã chuyển sang thị trường Việt Nam, thậm chí là ngay từ trước khi thương chiến nổ ra. Thành viên cấp cao tại Viện Kinh tế Quốc tế Peterson, ông Chad Bown cho biết: "Sản xuất hàng hóa ở một số nơi khác sẽ đỡ tốn kém hơn là mang dây chuyền sản xuất trở về Mỹ".

Đợt thuế thứ 4, cũng là đợt cuối cùng áp dụng vào tháng 9/2019. Các mặt hàng áp thuế chủ yếu tập trung vào máy tính và linh kiện máy tính, hàng may mặc, TV và giày dép.

Trước đó, theo phân tích của WSJ, khoảng 111 tỷ USD hàng hóa Trung Quốc bị ảnh hưởng; sau đó, Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ thông báo khoảng 120 tỷ USD hàng hóa bị đánh thuế trong đợt thứ 4.

Sau thỏa thuận giai đoạn một, thuế quan đối với các hàng hóa nằm trong đợt đánh thuế thứ 4 đã giảm từ 15% xuống còn 7,5% và kim ngạch nhập khẩu của các mặt hàng này giảm không đáng kể. Trong 12 tháng tính đến tháng 3/2021, Mỹ nhập khẩu khoảng 97 tỷ USD hàng hóa nhóm 4, giảm khoảng 13% so với số liệu ban đầu.

Tham khảo: Wall Street Journal