Cây bạch đàn hiện là một trong những loài cây lấy gỗ được trồng nhiều nhất tại Việt Nam nhờ đặc tính sinh trưởng nhanh, dễ trồng và không kén đất. Cây có khả năng chịu hạn tốt, nhu cầu dinh dưỡng thấp và phát triển mạnh.
Sau 5 – 7 năm chăm sóc, bạch đàn có thể cao hơn 5m, được gọi là cừ bạch đàn, thường dùng trong xây dựng để gia cố móng, làm cột chống giàn giáo hay cốp pha.
Tuy nhiên, nếu trồng ồ ạt và đơn điệu, bạch đàn tiềm ẩn nhiều hệ lụy về môi trường và đa dạng sinh học, đòi hỏi cần có quy hoạch bài bản và phương pháp canh tác bền vững.
Theo Báo Nông nghiệp và Môi trường, keo và bạch đàn chiếm khoảng 70% diện tích rừng trồng sản xuất, tương đương hơn 1 triệu ha.
Gỗ bạch đàn thích hợp làm nguyên liệu trong chế biến bột giấy, ván ép. Đối với những cây tuổi đời lớn, gỗ còn được dùng để sản xuất nội thất như bàn, ghế, giường, tủ...
Việt Nam đã xuất khẩu gỗ bạch đàn tròn, xẻ sang nhiều thị trường như Ấn Độ, Úc, Ai Cập, Nhật Bản, Trung Quốc... Các sản phẩm bao gồm gỗ cây, than, bột gỗ, gỗ viên, gỗ xẻ, ván ép. Gỗ bạch đàn có mã HS (Hệ thống hài hòa mô tả và mã hóa hàng hóa) riêng, được phép xuất khẩu tự do.
Trồng bạch đàn (ảnh minh hoạ).
Bạch đàn với vai trò bảo vệ rừng và phát triển kinh tế
Bạch đàn phát triển nhanh, có khả năng hấp thụ CO₂ lớn, góp phần giảm khí nhà kính và ứng phó biến đổi khí hậu. Ở nhiều nơi, cây còn được dùng làm nguồn củi, gỗ công nghiệp thay thế cho việc khai thác rừng nguyên sinh, giúp giảm áp lực lên rừng tự nhiên.
Cây sinh trưởng nhanh, giúp tăng sinh kế, tạo thu nhập từ gỗ, than củi, đồng thời tạo việc làm cho người dân nông thôn ở nhiều vùng.
Ngoài ra, thân và lá bạch đàn chứa hương thơm nhẹ, được sử dụng trong ngành cất chiết tinh dầu. Tinh dầu bạch đàn có nhiều ứng dụng trong y học như: hỗ trợ điều trị ho, xông hơi khi cảm lạnh, xoa bóp giảm đau nhức xương khớp, khử mùi cơ thể và làm dịu ngứa da. Tinh dầu này còn có thể thay thế tinh dầu sả trong sản xuất nước hoa và hương liệu.
Rủi ro khi trồng bạch đàn ồ ạt
Bạch đàn là loài cây hút nhiều nước, dễ gây khô đất, ảnh hưởng đến cây trồng xung quanh. Cây còn tiết ra chất ức chế sự phát triển của cây bản địa (allelopathy), làm giảm đa dạng sinh học nếu trồng thuần loài. Ngoài ra, lá bạch đàn chứa tinh dầu dễ cháy, làm tăng nguy cơ cháy rừng trong mùa khô. Các rừng bạch đàn đơn loài còn dễ bị sâu bệnh nếu không có biện pháp giám sát, trồng xen hoặc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đúng cách.
Theo các chuyên gia, bạch đàn là cây trồng hiệu quả nhưng cần được phát triển theo hướng quy hoạch bài bản, cụ thể như:
- Trồng theo quy hoạch cảnh quan tại vùng đồi, đất xói mòn.
- Kết hợp trồng xen cây bản địa để tạo rừng hỗn hợp.
- Thực hiện quản lý sâu bệnh, tỉa cành, bón phân và dọn cỏ định kỳ.
Với nhiều lợi ích từ sinh thái, kinh tế đến y học, bạch đàn là cây trồng tiềm năng. Tuy nhiên, để phát triển bền vững, cần tránh trồng ồ ạt và hướng đến mô hình rừng đa dạng sinh học.